E ardhmja e Ballkanit Perëndimor në sytë e “optimistit tragjik”, Edi Rama rrëfehet për median malazeze

Në një intervistë të gjatë me transmetuesin malazez “A Plus TV”, kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama u ndal te zhvillimet e fundit në rajon e më gjerë me perspektivën e së ardhmes.

Kjo, duke mbajtur një qëndrim përbashkues dhe unifikues “mes vete” për të shpjeguar atë që ai i referohet si fabula e “xhuxhave të Borëbardhës” për raportet ekonomike në Ballkanin Perëndimor.

“Bashkëpunimi ynë rajonal vazhdon. Procesi i Berlinit tani është ringjallur, edhe Ballkani i Hapur është duke ecur pozitivisht. Pra, do të thosha se gota nuk është plot, por më pëlqen ta shoh gjysmë të mbushur, jo gjysmë bosh”, shprehet fillimisht Rama në rolin e “optimistit tragjik.

Duke folur për një ndërlikim të së ardhmes së vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE, përgatitja për vështirësitë e këtij të fundit bëhen pikërisht përmes të qëndruarit të bashkuar.

“Pra, duhet të punojmë shumë, të përpiqemi të punojmë edhe më shumë, të mos humbasim besimin, të vazhdojmë dhe të mos harrojmë kurrë nga vijmë. Ballkani, Ballkani Perëndimor, nuk ka qenë kurrë në një pozitë më të mirë”, shtoi ai gjatë intervistës.

Një pjesë e mirë e intervistës ndalet gjerësisht të marrëdhënia e kryeqeveritarit me presidentin malazez Milo Gjukanoviç dhe homologun Dritan Abazoviç.

“Në rajonin tonë, në traditën tonë, është e vështirë të jesh miq me dy njerëz që nuk janë miq me njëri-tjetrin. Por duhet të mësojmë se është e natyrshme. Eshtë në rregull”, tregon Rama.

Ndërsa ruan tonin e së kaluarës për raportet mes shqiptarëve dhe serbëve, kryeministri shqiptar ndau edhe pikëpamjen e tij mbi qëndrimet e palëve.

Kreu i qeverisë shprehu gjithashtu mbështetjen e tij të plotë për planin franko-gjerman e cila gjendet në tryezën e udhëheqësve të Kosovës dhe Serbisë.

“Mendoj se plani franko-gjerman, të paktën është plani që unë e di, sepse ka shumë që rrjedhin prej tij dhe dokumente që janë në qarkullim. Por ai që unë e njoh dhe besoj, ai që është në tryezë, është gjëja më e mirë, më e mirë që ka ndodhur ndonjëherë mes këtyre dy palëve në atë dialog shumë, shumë të vështirë. Pra, u takon atyre ta shqyrtojnë dhe ta zgjidhin atë”, tha Rama.

Intervista përmbyllet me një përditësim të nismës “Ballkani i Hapur” dhe eficencës së saj për vendet nënshkruese dhe dilemat e shteteve si Mali i Zi apo Kosova në raport me të.

“Ballkani i Hapur është projektuar si një mekanizëm që do të përshpejtojë zbatimin e procesit të Berlinit, si një mekanizëm pronësie në zbatimin e asaj që vendosëm dhe ramë dakord dhe vazhdimisht ramë dakord e vendosëm në samitet e Berlinit, por që nuk e zbatuam kurrë sepse nuk i takon Angela Merkelit apo Olaf Scholz-it të zbatojnë atë që duhet të zbatojnë qeveritë në këtë vend, në këto vende, kjo varet nga ne”, garantoi kryeministri.

Intervista e plotë:

Zoti Kryeministër, ne po jetojmë në një kohë shumë të komplikuar në botë. Mund të flasim më shumë për çrregullim sesa për rend. Çfarë sjell kjo situatë gjeopolitike në Shqipëri dhe çfarë i sjell Shqipëria botës?

Po, këto janë kohë të vështira. Dhe për fat të keq, ky është viti i disatë radhazi kur gjërat dukeshin sikur do të përmirësoheshin, dhe më pas u përkeqësuan edhe më shumë, për shkak të agresionit rus, inflacionit, krizës energjetike dhe rritjes së çmimeve.

Më duhet të them se për ne në Ballkanin Perëndimor situata është edhe më e vështirë sepse fqinjët dhe miqtë tanë brenda Bashkimit Evropian kanë mundësi të përdorin paketa dhe fonde speciale për rimëkëmbje, qëndrueshmëri, mrekulli, sido që të quhen.

Por, nga ana tjetër, nuk do të isha ende shumë negativ, sepse ka disa lajme të rëndësishme nga viti i kaluar në lidhje me pozicionin politik të Ballkanit Perëndimor në Evropë dhe në botë. Para së gjithash, një front shumë i bashkuar i të gjitha shteteve të Ballkanit Perëndimor në Kombet e Bashkuara, përfshirë Serbinë, për të dënuar, më shumë se një herë, agresionin rus.

Kjo është diçka e mirë. Duhet ta pranojmë si të tillë. Së dyti, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut më në fund kanë filluar negociatat e anëtarësimit dhe kjo është gjithashtu diçka e mirë.

Së treti, për herë të parë, Bashkimi Evropian organizoi një samit të Këshillit Evropian jashtë kufijve të Bashkimit Evropian, në Ballkanin Perëndimor, konkretisht në Tiranë.

Dhe kjo ishte vërtet një gjë shumë e mirë që ndodhi. Së katërti, bashkëpunimi ynë rajonal vazhdon. Procesi i Berlinit tani është ringjallur, edhe Ballkani i Hapur është duke ecur pozitivisht. Pra, do të thosha se gota nuk është plot, por më pëlqen ta shoh gjysmë të mbushur, jo gjysmë bosh.

Natyrisht, padyshim që Ballkani Perëndimor, të gjithë vendet në Ballkanin Perëndimor e shohin të ardhmen e tyre në Bashkimin Evropian. Por ju vetë kohët e fundit thatë se procesi i anëtarësimit është shumë shpesh i padrejtë dhe neurotik. A mund të presim që së shpejti të jemi shumë më të lehtë në këtë front? Sepse çdo ditë disa nga vendet tona në Ballkanin Perëndimor marrin disa mesazhe si ne në Mal të Zi, se procesi i anëtarësimit mund të ndalet për shkak të çështjeve të brendshme. A mund të jemi optimistë?

Nuk do të jetë kurrë e lehtë dhe nuk pres që të bëhet më e lehtë. Mendoj se të gjithë duhet të përgatitemi që ajo të bëhet më e vështirë, sepse gjërat po ndërlikohen në çdo front.

Por më e rëndësishmja është që ne jemi pjesë e atij procesi dhe që jemi pjesë e atij transferimi të njohurive dhe aftësive për të ndërtuar një shtet demokratik të besueshëm, funksional, me institucione të pavarura, që të mund të ofrojmë shërbime të sigurta dhe praktikisht të bëhet një vend që kultivon standardet evropiane.

Pra, proceset dhe ngjarjet politike do të ndikojnë shumë në afatet dhe procesin teknik. Pra, duhet të punojmë shumë, të përpiqemi të punojmë edhe më shumë, të mos humbasim besimin, të vazhdojmë dhe të mos harrojmë kurrë nga vijmë. Ballkani Perëndimor, nuk ka qenë kurrë në një pozitë më të mirë.

Le të flasim për marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Malit të Zi. Në të kaluarën, keni mbështetur Gjukanoviçin. Tani, së fundmi ju vlerësuat kryeministrin Abazoviç si një nga politikanët me të jashtëzakonshëm, të së ardhmes, megjithëse është shumë, shumë i sulmuar nga projekti i frontit. Çfarë ka ndryshuar?

Në rajonin tonë, në traditën tonë, është e vështirë të jesh miq me dy njerëz që nuk janë miq me njëri-tjetrin. Por duhet të mësojmë se është e natyrshme.

Pra, Milo është një mik dhe ai do të jetë gjithmonë një mik. Unë e respektoj atë. E admiroj për atë që bëri për Malin e Zi. Po, e kam mbështetur në një moment të vështirë, sepse ai mbrojti bashkëpunimin multietnik, por me një pamje të qartë të Frontit Perëndimor, NATO-s dhe Bashkimit Evropian.

Por kjo nuk më pengon dhe nuk mund të më pengojë të them bazuar në fakte se Dritani është një fenomen. Ai është një fenomen i pabesueshëm në rajon, në politikë. Për mendimin tim, ai është i vetmi, në mos gaboj, që arriti të krijojë një lëvizje që në qendër të saj ka qytetarët, e cila në thelb është multietnike, e hapur për të gjithë.

Ai është gjithashtu shumë, shumë i guximshëm në thyerjen e disa tabuve, por në të njëjtën kohë ai qëndroi pas bindjeve të tij.

Ai është i përkushtuar ndaj kauzës euroatlantike. Ai është i bindur për çështjen evropiane.

Ai është një qytetar modern i përkushtuar i rajonit tonë. Pra, ajo që bëri, si i afrohet një arene shumë të vështirë si ajo që kemi në Ballkan, me shumë ndarje mes grupeve etnike dhe partive që janë etnocentrike, është e pabesueshme.

Kështu që në fillim, më duhet ta pranoj, nuk e kam njohur. Por është kënaqësi ta shikosh atë në veprim, jam i habitur. Unë mendoj se ai është i mahnitshëm.

Çfarë do të thotë kjo për rajonin? Ai është shqiptari i parë që është kryeministër në Mal të Zi. 

Ai jo vetëm që është shqiptari i parë që është kryeministër i Malit të Zi, por është edhe i pari kryeministër që realisht nuk ngurron të thotë se është shqiptar apo është ky apo ai, sepse beson dhe vepron në bazë të bindjes së tij se është shtetas i Malit të Zi.

Më sipër dhe mënyra se si komuniteti serb i qaset atij si shqiptar, mënyra se si ai trajton disa çështje të pazgjidhura është e guximshme, por mbi të gjitha është e admirueshme, sepse ai nuk ka një hendek mes asaj që thotë dhe asaj që bën, gjë që nuk është shumë e zakonshme në politikë dhe në jetë.

Po ju pyesja këtë sepse ne e dimë se aktualisht në rajonin e Ballkanit Perëndimor, çështja më e diskutueshme është marrëdhënia mes shqiptarëve dhe serbëve. Tani kemi negociata për të normalizuar marrëdhëniet ndërmjet Serbisë dhe Kosovës. Dhe në këtë aspekt, dua të them, të kesh një kryeministër “vëlla” mund të jetë një vlerë e shtuar ndoshta për një mik rajonal.

Nuk e dimë se sa është e vërtetë kjo, sepse në rajon ka lloje të ndryshme të marrëdhënieve ndërmjet shqiptarëve dhe serbëve.

Ka marrëdhënie që burojnë nga një e kaluar shumë e përgjakshme që vështirë të harrohet, siç janë marrëdhëniet e vëllezërve dhe motrave tona në Kosovë.

Ka marrëdhënie mes shqiptarëve shqiptarë dhe serbëve, të cilat edhe pse nuk kanë lidhje me atë që ndodhi në Kosovë, janë akoma më të hapura. Dhe pastaj janë marrëdhëniet mes Dritanit dhe ekipit të tij shqiptar në Mal të Zi, të cilat përfaqësojnë bashkëpunim të pastër me serbët.

Pra, ka të gjitha llojet e marrëdhënieve që tregojnë se historia është e rëndësishme, se kujtimet janë të rëndësishme, se, e dini, gjaku është i rëndësishëm.

Por, në të njëjtën kohë, është e rëndësishme që të ndërmerren hapa drejt normalizimit dhe të përpiqemi drejt së ardhmes, gjithmonë duke respektuar dhe duke mos harruar kurrë se ajo që mund të duket në rregull ose e natyrshme ose e lehtë për ne, për popullin e Kosovës dhe për liderët e Kosovës, duket me të drejtë, shumë më e vështirë, sepse ka një barrë të madhe që mbart historia, dhe nuk është historia e 100 viteve më parë.

Kjo është historia e disa viteve më parë. Pra gjaku i viktimave është ende i freskët në kujtesë. Pra, unë e respektoj shumë këtë dhe edhe pse kam një pikëpamje tjetër për disa gjëra në lidhje me qasjen ndaj Serbisë, e kuptoj shumë mirë qëndrimin e tyre.

Mendoni se ky plani franko-gjerman është një zgjidhje për një të ardhme më të mirë?

Mendoj se plani franko-gjerman, të paktën është plani që unë e di, sepse ka shumë që rrjedhin prej tij dhe dokumente që janë në qarkullim.

Por ai që unë e njoh dhe besoj, ai që është në tryezë, është gjëja më e mirë që ka ndodhur ndonjëherë mes këtyre dy palëve në atë dialog shumë, shumë të vështirë.

Pra, u takon atyre ta shqyrtojnë dhe ta zgjidhin atë.

Ju e njihni shumë mirë presidentin Vuçiç, e dini edhe situatën në Kosovë. Ju mendoni se është realiste që do të shkojë përpara.

E ndoqa deklaratën e fundit të Presidentit Vuçiç nga Davos dhe mendoj se ishte mjaft e respektueshme duke pasur parasysh mënyrën se si ai shprehu nevojën për të ecur përpara. Sigurisht, në mënyrën e tij karakteristike shumë të veçantë të komunikimit, por ai tregonte respekt.

Kur flasim për presidentin Vuçiç, për të cilin ju thatë se zoti Gjukanoviç është miku juaj, por shumë shpesh ai sulmon kryeministrin dhe qeverinë e tij se ai në fakt po bën më shumë për interesat e Vuçiçit sesa për interesat e vendit. Mendoni se kjo është më shumë politikë apo kërkim?

Dëgjo, Milo sulmon Dritanin dhe Dritanin, nuk e di nëse e sulmon Milo-n apo jo, por supozoj se po, megjithëse Dritani është shumë më i fiksuar pas korrupsionit dhe krimit të organizuar si një fenomen që duhet zhdukur nga shoqëria malazeze.

Ka edhe shumë sulme mes Presidentit të Serbisë dhe Kryeministrit të Kosovës, të cilat ndonjëherë janë edhe më të rënda.

Dhe njerëzit më pyesin, si është e mundur, e di, por imagjinoni sikur të gjithë të dukeshin bardh e zi dhe nëse të gjithë mbanin pozicionet e tyre dhe nëse askush nuk fliste me askënd.

Gjërat nuk mund të ishin më mirë. Pra, është gjithmonë më mirë që njerëzit të bisedojnë, të përpiqen të kuptojnë arsyet, të paraqisni argumentet tuaja. Presidenti Vuçiç dhe unë kemi gjithmonë qëndrime shumë të forta, pikëpamje krejtësisht të ndryshme për çështjen e Kosovës, të cilën ai e quan “Kosovë dhe Metohi”.

Për mua është shteti i lirë, demokratik, sovran i Kosovës. Por nëse situata është e tillë për momentin, mendoj se ndërkohë gjërat, e dini, po përparojnë, gjërat po ndryshojnë.

Gjërat po ecin në drejtimin e duhur. Ngadalë, por ato po lëvizin. Dikur nuk kishim komunikim dhe ishte e pamundur të imagjinohej që serbët dhe shqiptarët të ishin në të njëjtën tryezë. Pra, do të marrë kohë, do të marrë kohë, por është në rregull.

Kështu që ne shumë shpesh jemi këtu.

Unë, për shembull, jam një mik shumë i mirë i George Soros dhe Rexhep Tajip Erdogan, ju e dini, dhe ky është një nivel edhe më i lartë konflikti, le të themi edhe një duel në shkallë botërore. Por, ju e dini.

Ne e filluam këtë intervistë duke folur për një situatë shumë komplekse gjeopolitike, por të rikthyer në rajon, në perëndim. Dhe rajoni i Ballkanit, edhe proceset e brendshme në Mal të Zi, në Kosovë. Ne gjithmonë arrijmë të dëgjojmë mendime, mendime nga partnerët tanë euroatlantikë se, për shembull, përmes Rusisë, përmes Serbisë, apo edhe përmes kishës serbe, kemi ndikimin e Rusisë. Dëgjuam edhe në Davos sulmet ndaj presidentit Vuçiç se ai është i disa mediave, se është kukull e Putinit. Dhe gjëra të tilla. A mendoni se kjo është realiste apo është më shumë, përsëri, politikë?

Dëgjo, për mua është e rëndësishme që Serbia të mbetet në anën e duhur në Kombet e Bashkuara, që të vazhdojë të dënojë agresionin rus, të vazhdojë të votojë së bashku me të gjithë frontin tonë dhe që Serbia të vazhdojë të bashkëpunojë dhe të mos shtyhet në një qoshe derisa të mund të përgjigjet burimi i telashit.

Për mua, paqja, stabiliteti dhe, e dini, komunikimi dhe bashkëpunimi dhe dialogu më i mirë i mundshëm dhe shkëmbimi i mendimeve të ndryshme është shumë më i rëndësishëm se të gjitha këto, e dini, se të gjitha kategorizimet e tjera.

E dini, për shembull, unë gjithmonë, kudo që ka pasur një diskutim për këtë në takime ndërkombëtare ose gjatë intervistave, kam thënë qartë se presioni ndaj Serbisë për të vendosur sanksione ndaj Rusisë është shumë i hershëm dhe se këmbëngulja e tepërt në këtë drejtim mund të bëhet shkak për probleme të mëdha, sepse mund ta tjetërsojë Serbinë, sepse objektivisht Serbia nuk është në gjendje të marrë frymë ekonomikisht në gaz, energji, pa kontrata ruse.

Kështu që unë e di këtë. Për shkak të kësaj, ndonjëherë, e dini, unë konsiderohem lehtësisht tradhtar.

Por nuk mendoj se jam tradhtar. Mendoj se e vërteta është gjithmonë e rëndësishme dhe se besnikëria ndaj së vërtetës është një garanci.

Është e rëndësishme që të mos shkelni kurrë parimet tuaja në mënyrë arbitrare ose të tradhtoni popullin tuaj.

Ju thatë tradhtar. Shumë shpesh e dëgjojmë këtë edhe në Mal të Zi, në Serbi.

Për kaq shumë kohë, jeta jonë në këtë rajon ka qenë një luftë e madhe midis heronjve dhe tradhtarëve, nuk ka rrugë të mesme. Ne kemi prodhuar shumë më tepër histori se sa mund të përthithim. Prandaj vuajtëm.

Stagnimi shkaktoi probleme edhe më të mëdha për të gjithë organizmin evropian, jo vetëm për ne personalisht. Pra, më mirë të bëhemi më të përulur dhe të jemi më të vendosur.

Dhe do të ishte më mirë të kuptonim se nuk jemi as heronj dhe as tradhtarë.

Ne jemi thjesht njerëz me dallime të caktuara. Por, në fund të fundit, më votuan të tjerët, nga njerëzit tanë, për të bërë gjëra të mira. Epo, le të përpiqemi t’i bëjmë.

Kur ne kur flasim për përpjekjen për të bërë gjëra të mira. Shumë e konsiderojnë nismën e Ballkanit të hapur si një nga mënyrat për t’u përqëndruar në aspektet pozitive në rajon. Por është edhe iniciativa që është shumë e sulmuar nga një pjesë e caktuar e publikut në Mal të Zi, në Kosovë. Mund të na thoni më shumë për qasjen pozitive.

Në rajonin tonë, edhe në jetën e përditshme, jam i sigurt se edhe ju keni një përvojë të tillë, njerëzit kujdesen shumë më tepër se kush ka takuar kë, kush ka biseduar me kë dhe jo se çfarë i ka thënë dikush dikujt.

Pra, vetëm duke takuar njerëz që nuk pëlqehen nga të tjerët, konsiderohet se po bëni diçka të gabuar. Por kur zbret tek faktet dhe gjërat, ato janë ndryshe. Procesi i Berlinit është ringjallur.

Ne firmosëm disa dokumente, por për fat, firmosëm ato që kishim nënshkruar mes vete.

Pra, të gjitha këto ishin dokumente që Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut nënshkruan mes tyre dhe asgjë tjetër.

Pse? Sepse Ballkani i Hapur është projektuar si një mekanizëm që do të përshpejtojë zbatimin e procesit të Berlinit, si një mekanizëm pronësie në zbatimin e asaj që vendosëm dhe ramë dakord dhe vazhdimisht ramë dakord e vendosëm në samitet e Berlinit, por që nuk e zbatuam kurrë sepse nuk i takon Angela Merkel-it apo Olaf Scholz-it të zbatojnë atë që duhet të zbatojnë qeveritë në këtë vend, në këto vende, kjo varet nga ne.

Dhe, ju e dini, fakti që edhe kur duhet të zgjidhim problemet ose kur duhet të dialogojmë për çështje të vështira, ne kemi nevojë për mësues dhe njerëz anglishtfolës që nuk e kuptojnë domosdoshmërisht rajonin tonë ose vendet tona më mirë se ne.

Ne kemi nevojë për ambasadorë që të vijnë dhe të flasim me njëri-tjetrin në anglisht në vend të gjuhës amtare. Kjo është qesharake. Kjo është qesharake.

Shumë shpesh dëgjojmë këto rreshta ndarjesh, për shembull, në rajon, edhe në vendet që po flas tani për Malin e Zi, kemi Dritan Abazoviçin që çështja është pro nismave të hapura të Ballkanit për pjesëmarrjen e Malit të Zi. Pastaj kemi bllokun pro Gjukanoviçit që po e sulmon këtë iniciativë, se është politike, se nuk është ekonomike, se është mbulesë për disa shtete që projektojnë nacionalizmin. Çfarë do t’i thoshit mikut tuaj Gjukanoviç?

Kam dëgjuar për të. Dhe jo vetëm për mikun tim Gjukanoviç. Gjithashtu, miku im Albin Kurti flet për këtë si një komplot rus dhe kinez. E dini, kështu ka qenë gjithmonë në Ballkan.

Bërja e historisë më shumë se sa mund të përthithim. Ky mendim se ne jemi kaq të rëndësishëm, se ne jemi kordoni i kërthizës së botës dhe se gjithçka që bëjmë ka të bëjë me kinezët ose rusët ose me amerikanët ose me CIA-n ose…

Teoria e konspiracionit.

Është e lehtë, por ndonjëherë njerëzit mbeten pas, sepse, e dini, ne jetojmë në epokën e telenovelave, dokumentarëve të Netflix-it dhe, e dini, telenovelave turke. Keni edhe ju telenovela turke në televizionin malazez?

I kemi pasur në të kaluarën shumë më tepër, por i kemi dhe tani. Por ato nuk janë aq të njohura.

Unë e kam parë gjithmonë politikën tonë si një zgjatim i telenovelave turke, ju e dini, dhe…

Realiteti.

…shumë kohë dhe energji harxhohen për të fajësuar dhe turpëruar njëri-tjetrin në vend që të flasim për dallimet në një mënyrë tjetër.

Sepse, së fundi, cilësia e jetës së një vendi apo një organizate të huaj apo edhe të një familjeje nuk bazohet aq shumë në atë se sa je dakord me dikë, por nga sa nuk je dakord me dikë.

Nëse kjo mosmarrëveshje është dinjitoze, është një cilësi tjetër e jetës. Nëse kjo mosmarrëveshje është vetëm pështyrë reciproke, tërheqje flokësh dhe bërtitje, kjo është një cilësi tjetër e jetës.

Pra, më në fund, njerëzit, njerëzit e zakonshëm në shtëpitë e tyre duke parë TV apo fëmijët që kalojnë nëpër këto ekrane të çmendura të smartfonëve, bëhen viktima.

Do t’ju pyes pak më vonë më shumë për aspektet ekonomike të Ballkanit të hapur. Por së pari, do të doja të bëja edhe një pyetje politike, sepse ka disa që dëgjojmë disa mendime jo vetëm nga rajoni, por nga jashtë, se, për shembull, njerëz si Gjukanoviç po kundërshtojnë Ballkanin e hapur, se atje në të vërtetë ai është në fakt ka frikë se ai do të humbasë një pozicion si adresë e stabilitetit në Malin e Zi dhe rajon ku ai po e humb atë pozicion.

Shiko, nuk ka mundësi të më detyrosh të them diçka që nuk është pozitive dhe miqësore për Milo-n.

E dini, ai është me të vërtetë një monument në sytë e mi për shkak të asaj që bëri për Malin e Zi dhe si arriti të lundronte në një…

Të komplikuar

…kohë të ndërlikuar, nëpër lumenj gjaku, por pa lënduar Malin e Zi.

Pra, kur takohem me të, i them gjithmonë mbretit, e dini, nuk e shoh kurrë si president apo kryeministër, por, e dini, dhe për sa i përket politikës së brendshme dhe asaj që thotë për Dritanin dhe çfarë.

Ndoshta ai është xheloz për marrëdhënien tuaj.

Pse ai duhet të jetë xheloz për marrëdhënien tonë? Ai është i gjatë dhe i pashëm. Ai është, ai është historia e Malit të Zi. Unë jam vetëm një nga kryeministrat e Shqipërisë. Nuk ka një kategori të tillë xhelozie dhe gjëra të tilla mes, e dini, si, pse duhet të ketë …

Vetëm se jeni adresa e Perëndimit. Ndoshta.

Ndoshta ai dhe unë mund të jemi xhelozë për ju, por jo njëri-tjetrin, e dini?

Mirë, le t’i kthehemi këtyre aspekteve ekonomike të Ballkanit të hapur. Një ekonomist në Mal të Zi, mendoj edhe në Kosovë, po thonë se ne jemi dy ekonomi të vogla dhe se do të na mbivendosin ekonomi shumë më të mëdha si ato të Shqipërisë dhe Serbisë. Por për këtë argument.

Çfarë është ajo histori? Cila është historia për ekonomitë e vogla dhe ekonomitë e mëdha si Serbia dhe Shqipëria? Po Kina dhe Amerika? Po Brazili?

Evropa, ju e dini, është e vogël në krahasim me ta, dhe çfarë jemi ne në krahasim me Evropën.

E dini, çdo mëngjes, ne duhet të miratojmë një ligj të detyrueshëm, që çdo mëngjes çdo shqiptar, malazez, serb dhe kushdo tjetër në këtë rajon që ka një aparat fotografik dhe një mikrofon, u thotë njerëzve se duhet të shikojnë hartën dhe se duhet të kuptojnë sa të vegjël jemi dhe në çfarë bote të vogël vrimash jetojmë.

Pra, e dini çfarë? Ekonomitë e mëdha, ne duhet të kemi ekonomi krejtësisht të hapura dhe duhet t’i konsiderojmë të gjitha ekonomitë tona si një. Dhe edhe atëherë jemi shumë të vegjël.

Çfarë është kjo histori për ekonominë e madhe? E dini, Serbia, një ekonomi e madhe, sa e madhe është? Më i madh se ne. Po, por çfarë ekonomie e madhe? Shqiptari ka ekonomi më të madhe se malazezi. Pra, çfarë atëherë? Është një lloj krahasimi, kush është…

Kush është më i madhi.

Kush është më i madhi? Si quhet ajo vajza me shtatë xhuxhët në anglisht?

Borëbardha.

Borëbardha.

Borëbardha. Borëbardha.

Pra, është si një konkurs, kush është më i gjati pas Borëbardhës, e dini…

Por ata po flasin si duhet.

Duhet të bëjmë të kundërtën, të ngjitemi mbi supet e njëri-tjetrit dhe të bëhemi një ekonomi më e arrirë, më e madhe.

Përndryshe kemi vdekur, kemi mbaruar. Dhe ne nuk do të kemi të ardhme këtu për brezat tanë të rinj, të ardhshëm.

Për të qenë më konkret. Për shembull, dëgjojmë shumë shpesh se ajo pjesë e Tivarit që është shumë e rëndësishme për ekonominë e Malit të Zi është…

Mendova se do të thoshit se Porti i Tivarit është shumë i rëndësishëm për ekonominë botërore. Po, që ekonomia të rritet.

Po, është e rëndësishme që një pjesë e Draçit do të mënjanohet në këtë Ballkan të hapur. Këto janë argumente që po dalin në publik. Kështu që unë do të doja që ju të thoni …

Fiat Punto do të humbasë garën me Fiat Rosso. Po Boeing dhe Sterling? Po raketat?

Mos. E dini, le t’i japim fund kësaj gare të çmendur mes nesh. Është shumë provinciale. Kjo është shumë e parëndësishme.

E dini, ne duhet të mendojmë më shumë se kaq dhe duhet të kuptojmë që nëse jemi bashkë, të paktën jemi pak më të mëdhenj dhe punojmë bashkë.

Të paktën ne mund të bëjmë disa gjëra më të mëdha se ato që bëjmë vetë dhe mund t’u japim njerëzve tanë një këndvështrim tjetër. Çfarë është ajo historia për portin e Tivarit?

Jo vetëm kjo, por BE-ja kërkon nga ne më shumë integrim rajonal. Jeni për fundin e kësaj pjese të intervistës? A jeni optimist që Mali i Zi dhe Kosova të jenë pjesë e Ballkanit të hapur?

Epo, mund të jenë. U takon atyre të vendosin. Nëse ata zgjedhin të jenë, ata janë të mirëpritur.

Nëse ata zgjedhin të mos jenë, mirë. Ata mund të krijojnë një lloj tjetër iniciative. Mund ta quajnë “Ballkani me diell” dhe ne do të marrim pjesë.

Pra, kushdo mund të nisë iniciativa dhe ne duhet të ndalemi.

Nuk ka asnjë ekskluzivitet, asnjë komplot, asgjë.

Dhe, së fundi, njerëzit, ne njerëzit duhet të mësojmë të shikojmë faktet, se cilat janë faktet.

Faktet janë se ajo që ne bëjmë përmirëson jetën e njerëzve. Përmirëson komunikimin, përmirëson aktivitetin e biznesit, kushtet e biznesit.

I pashë numrat, dhe vetëm për karburantin, karburantin që u shpëtuam eksportuesve tanë në Maqedoninë e Veriut dhe Serbi për shkak të rrugës së shpejtë të Ballkanit të hapur.

Linja e gjelbër, sido që të quhet, krijon kursime të mëdha. Pra, ku është Kina apo Rusia kur flasim për karburant për prodhuesit bujqësorë në jug të Shqipërisë që do të shesin domatet e tyre në Nish apo Novi Sad, atëherë çfarë është kjo?

Kur flasim për një jetë më të mirë të një qytetari në rajonin tonë, shumë shpesh korrupsioni është pengesë shumë e madhe për këtë. A po bëjmë mjaftueshëm në një rajon që thatë ju dhe kryeministri Dritan për të cilin ai filloi vërtetë luftën e ashpër kundër korrupsionit, krimit të organizuar. A po bëjmë gjithçka mjaftueshëm për ta luftuar këtë?

Asnjëherë nuk mjafton, në asnjë kuptim. Gjithmonë mund të bëhet më shumë. Por, mbani në mend se lufta kundër korrupsionit është, nga njëra anë, modernizimi i vendit tuaj, ngushtimi gjithnjë e më shumë i hapësirës për korrupsion të mundshëm dhe krijimi i sistemeve që parandalojnë korrupsionin, përmirësojnë shërbimet dhe gjithçka tjetër dhe rrisin cilësinë e jetës, përmirësojnë ekonominë, rrisin të ardhurat.

Pra, ajo pjell dorë për dorë. Dhe përsëri, ne duhet të mendojmë për tablonë më të gjerë dhe përtej kufijve tanë. E dini, duhet t’i harrojmë kufijtë, sepse mendoj se koha e mosmarrëveshjeve kufitare ka mbaruar në këtë rajon, diku tjetër mund të mos jetë kështu, por në këtë rajon është.

E dini, ishte çmenduri të shihje të gjitha ato ngjarje dramatike, por në të njëjtën kohë, përsëri po them se situata në veri të Kosovës ishte e çmendur, e dini, me gjithë ato tensione dhe gjithë atë propagandë dhe duke treguar gjithë ata muskuj dhe, e dini, të kërkosh NATO-n të sjellë ushtarë nga Serbia apo diçka tjetër, kjo ka mbaruar. E dini, ne duhet të mendojmë për njerëzit dhe jetën e tyre.

A mendoni se po i hapim kufijtë mjaftueshëm shpejt. Dua të them, në sfondin e gjithë kësaj për të cilën flasim, dhe kjo është korrupsioni, sepse korrupsioni është krim i organizuar.

Po, po, po, kam dëgjuar për këtë. Kam dëgjuar nga një filozof nga Mali i Zi se Ballkani i Hapur do të inkurajojë korrupsionin sepse kufijtë do të jenë të hapur. Por kufijtë e mbyllur nuk janë problem për kriminelët; Kufijtë e mbyllur janë problem për njerëzit e zakonshëm, sepse kriminelët gjejnë rrugën e tyre.

Ju e dini dhe ne e dimë shumë mirë historinë e vendeve tona. Ne e dimë shumë mirë se kufijtë e mbyllur nuk e penguan Malin e Zi të ishte një port i sigurt për kontrabandë për shumë vite në të kaluarën.

Pra, çfarë është ajo? E dini, kufijtë e hapur i ndihmojnë njerëzit e zakonshëm, dhe kufijtë e mbyllur përfitojnë kriminelët, shumë marrëveshje sekrete krijohen mes kriminelëve dhe autoriteteve, prandaj siç thashë, ju e dini, është e nevojshme të ngushtohet hapësira ku korrupsioni, ryshfeti, marrëveshjet e fshehta mund të ndodhin. Dhe kufijtë e mbyllur janë një hapësirë ​​e tillë që duhet të ngushtohet duke hapur kufijtë.

Po, hapja e kufijve me siguri. Ne ndalojmë gjithashtu një nga problemet më të mëdha në rajon, dhe ai është nacionalizmi. Për shembull, ne kemi një situatë në Mal të Zi, sikur edhe kryeministri aktual po përpiqet të luftojë korrupsionin, krimin e organizuar. Pala tjetër po përpiqet sërish të luajë mbi politikën e identitetit. Kam dëgjuar edhe në përgatitjen e kësaj interviste se pozicioni juaj po ju sulmohet në lidhje me himnin që do luhet në shkolla, se ju po përpiqeni të luani edhe atë kartën e identitetit për të mos folur për korrupsionin dhe gjithçka. A është e vërtetë?

Dëgjo, së pari, unë nuk flas në asnjë gjuhë të huaj për kundërshtimet e mia. Kjo është diçka që nuk e bëj kurrë me asnjë gazetar. Pra, mos u ofendoni nëse nuk i komentoj, sepse nuk mendoj se është etike që, e dini, të largoheni nga shtëpia dhe…

Mund të flasin secili.

…flisni në një shtëpi tjetër. Takon turistë në sheshin e Ulqinit dhe pastaj u tregon se sa të këqij janë njerëzit në vendin tënd.

Nuk është e mundur. Mund të flasim në përgjithësi, por kjo është çështja.

Së dyti, nuk do të ndërhyja në politikën e partive tuaja. Siç thashë, ju e dini, njëra anë në tjetrën. Por ajo që mund të them është se këndimi i himnit kombëtar nuk ka asnjë lidhje me nacionalizmin. Ashtu si të mësuarit e gjuhës nuk ka të bëjë fare me nacionalizmin, dhe ashtu si të mësuarit e historisë nuk ka të bëjë me nacionalizmin, ashtu si të mësuarit e gjeografisë nuk ka të bëjë me nacionalizmin.

Pra, është e gjitha… Kështu që unë nuk mendoj se ne po presim me padurim një lojë futbolli ku i gjithë stadiumi është i heshtur sepse askush nuk di të këndojë më himnin kombëtar. Ne ende nuk e kemi zbuluar jetën në Hënë apo Mars.

Pra, sapo të fitojmë kupën e yjeve, atëherë ne do të këndojmë himnin e botës sonë dhe ata do të këndojnë himnin e Marsit. Pra, këto janë gjërat që përfaqësojnë dallimet tona dhe ato janë të mira dhe të bukura.

E dini, këtu nuk ka të bëjë me nacionalizmin, të duash vendin dhe fqinjësinë tënde, të duash popullin tënd nuk është çështje nacionalizmi; të urresh himnin e dikujt, të urresh flamurin e dikujt, të urresh artistët dhe shkrimtarët dhe futbollistët, tenistët dhe basketbollistet e dikujt, ky është nacionalizëm. Kjo është ajo që është e gabuar. Por të duash vendin tënd nuk është nacionalizëm.

Nuk ka asgjë të keqe për këtë me siguri. Por a mendoni se në përgjithësi po kërkoj nga rajoni që ne po e vendosim politikën e identitetit në të kaluarën dhe se ne, përmes nismave si Open Balkan, do të përqendrohemi më shumë në çështje të tjera në politikë, dhe kjo është për shëndetin e përgjithshëm, le të themi mendore dhe të gjitha.

Dëgjo, se politika identitare është kryesisht diçka që lidhet me ekonominë, ose me situatat e vështira ekonomike ose mungesën e ideve dhe zgjidhjeve për t’i ofruar njerëzve një perspektivë dhe bindje më të mirë, në përgjithësi. Politika e identitetit, përsëri, nuk ka asgjë të keqe të duash dhe të lavdërosh fqinjët, bashkëqytetarët dhe vendin tënd. Por kur bëhet një politikë e monopolizimit të së vërtetës për vendin, për himnin, për gjithçka, është shumë, shumë e rrezikshme.

Do të doja ta çoja deri në fund këtë intervistë duke u ndalur në, le të themi, gjëra optimiste për të cilat folëm.

Mundohem të jem optimist. Ke qenë pesimiste gjatë gjithë kohës.

Jo, jo, unë jam realiste. Është politika jonë reale. Pra, si të përqendrohemi në…

Dëgjo, pesimist dhe optimist, të dy vdesin. Dallimi është në mënyrën se si ata jetojnë. Por unë nuk jam…

Jam tragjike kur vjen puna te morali. Më lejoni të pyes. Ju e dini.

Jam optimist tragjikisht. Unë nuk jam optimist si dikush që i mban sytë mbyllur. Sytë e mi janë të hapur dhe jam optimist tragjik. Pra, bindja ime është të ecim përpara dhe kaq.

Si më lejoni të them, më lejoni t’ju pyes atë. Si kjo. Si të vazhdojmë më mirë së bashku në rajon?

Të përpiqesh, të përpiqesh dhe të mos dëgjosh kaq shumë budallallëqe që fliten çdo ditë dhe kaq shumë gënjeshtra që përhapen çdo ditë e kaq shumë…

Këto të vërteta që realisht u përhapën në media të luftërave hibride, edhe Shqipëria u sulmua.

Po, por cila është alternativa tjetër, të dorëzohesh, të bëhesh ata që do të thonë ta bëjmë sërish Shqipërinë të madhe duke mbyllur kufijtë dhe duke ndërtuar mure rreth Shqipërisë?

Çfarë është atëherë? Mund të jetë një alternativë e mundshme, por jo për ne, Shqipëria është shumë e vogël. Mali i Zi, mendoj, është pak më i vogël. Të tjerët janë pak më të mëdhenj. Por ne jemi në të njëjtën kategori, ju e dini. Ne jemi xhuxhët pas Borëbardhës. Kështu që ne duhet të jemi bashkë dhe të ndihmojmë njëri-tjetrin të rritemi.

Mundohuni të ndjeni tensionin e Borëbardhës.

Le të ndihmojmë njëri-tjetrin për të ecur përpara.

Lart. Dhe a mendoni se së shpejti do të ngjitemi së bashku? Po flasim për Bashkimin Evropian dhe…

Ose Bashkimi Evropian do të vijë tek ne së bashku. Nuk ka rëndësi. Është e rëndësishme që ne të mos humbasim lidhjen, është e rëndësishme që të qëndrojmë së bashku në atë proces.

Është e rëndësishme të jesh pjesë e këtij kontinenti, jo vetëm gjeografikisht dhe historikisht, por edhe ekonomikisht dhe politikisht. Pra, kjo është e rëndësishme.

Nuk folëm për kulturë. A ka shumë.

Nuk mund të flasim për të gjitha gjërat. Nuk kemi folur që kur kemi lindur, kështu që shpresoj të takohemi përsëri dhe të flasim për gjëra të tjera, sepse nëse duam të flasim për gjithçka, do të na marrë një jetë.

Mirë. Zoti kryeministër, faleminderit shumë

Kjo ishte një kënaqësi. Faleminderit për dhuratën e mrekullueshme.

Po. Cilët piktorë të Malit të Zi.

E lashë për në fund.

Dhe kjo ka të bëjë me kulturën.

Mali i Zi është i vogël, por është një vend i artistëve të mëdhenj. Njëri prej tyre ishte shoku im shumë i dashur nga Tuzi, Leo Đokaj. Ai ndërroi jetë, por kam kujtime të mrekullueshme me të dhe falë tij e njoh më mirë skenën e artit malazez dhe historinë e tij të artit, që është e pabesueshme, vërtet e pabesueshme.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com