Evropa po humbet ndikimin në Afrikë pas grushteve të fundit të shtetit

Tetë grushte shteti vetëm në tre vitet e fundit: Sudan, Çad, Guine, Gabon, Niger, dy në Mali (pas 20 vitesh paqe absolute) dhe dy në Burkina Faso.

Kontinenti afrikan, i cili kishte regjistruar një rënie të rasteve në vitet e para të mijëvjeçarit të tretë, mbetet në krye të renditjes historike: nga viti 1950 e deri më sot ka pësuar 220 grushte shteti, nga të cilët 109 ishin të suksesshëm.

Në praktikë, 45 nga 54 vendet kanë regjistruar të paktën një përpjekje për të marrë pushtetin në mënyrë të dhunshme.

Dhe ndër shkaktarët kryesorë janë varfëria dhe brishtësia demokratike: 12 nga 15 vendet afrikane në 20 vendet e para në renditjen botërore të shteteve të brishta për vitin 2022 kanë qenë, të paktën një herë në historinë e tyre, skena e një grushti shteti i suksesshëm, ndryshe nga vendet me më pak varfëri dhe institucione më të forta.

Në Sahel, ku u regjistruan të gjitha ngjarjet e fundit, ka gjashtë vende ndër më të varfrat në kontinent: Gaboni, Nigeri, Burkina Faso, Guinea, Çadi dhe Mali ishin të gjitha nën 22 miliardë dollarë në PBB në vitin 2022.

Sudani është ai me grushtet më të tentuara në historinë e tij: 18.

Ndërkohë numri i rasteve dhe shkalla e suksesit janë në rritje: nga 36.4 për qind e tentativave të suksesshme në periudhën 2000/2009 ka shkuar në 64.3 për qind në 2020/2023.

Studiuesit ndërkaq parashikojnë që numri do të mbetet i lartë në vitet e ardhshme, sepse shkaqet që qëndrojnë në themel të grushteve të shtetit jo vetëm që nuk janë zhbërë, por po përkeqësohen.

Dhe ky është një problem veçanërisht për Evropën.

Shtatë nga tetë grushtet e fundit kanë rrëzuar presidentë që kishin marrëdhënie të ngushta me Evropën, me pasoja ekonomike dhe politike.

Mali ka miniera litiumi dhe është prodhuesi i tretë më i madh i arit në Afrikë. Nigeri është i pasur me uranium, ar dhe naftë dhe është një udhëkryq për trafikun e të gjitha llojeve, nga droga te trafikimi i qenieve njerëzore, dhe dy rrugët kryesore për në Algjeri dhe Libi nisen nga Agadezi me destinacionin përfundimtar të Evropës.

Në Mali dhe Niger janë tre nga gjashtë grupet më të rrezikshme terroriste sipas Indeksit Global të Terrorizmit 2023.

I shqetësuar nga shumëfishimi i rasteve, Komuniteti Ekonomik i Shteteve të Afrikës Perëndimore (Ecowas) reagoi duke bllokuar ndihmën, financimin, asetet bankare, import/eksportin, fluturimet ajrore dhe kufijtë drejt Nigerit, Malit dhe Burkina Fasos.

E reagimi nga krahu tjetër ishte për të akuzuar atë për veprim “nën ndikimin e fuqive të huaja”.

Më pas, në fillim të gushtit, Nigeri anuloi marrëveshjet e bashkëpunimit ushtarak me Parisin dhe në tetor Elysee njoftoi tërheqjen e trupave të saj, tashmë të zhvendosura në vitin 2022 nga Mali dhe Burkina Faso.

Në fund të tetorit erdhën masat e BE-së: ngrirja e aseteve, fondeve dhe ndalimi i udhëtimit për njerëzit.

Disa javë më vonë, në fillim të dhjetorit 2023, gjenerali Tchiani mbylli dy misionet e Bashkimit Evropian në vend: njëri mbështet forcat e sigurisë së brendshme dhe autoritetet nigeriane dhe tjetri, i nisur në shkurt 2023, duke mbështetur luftën kundër terrorizmit.

Më 18 shkurt 2024, Tchiani anuloi gjithashtu marrëveshjen ushtarake me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, e cila do të duhet të tërheqë njëmijë ushtarët e stacionuar në bazën Agadez, e përfunduar tre vjet më parë dhe kushton 110 milionë dollarë dhe me funksion kontrolli antiterror.

Gjatë pesë viteve të fundit, Moska është vendosur si shitësi kryesor i armëve në Afrikën Sub-Sahariane – me një pjesë të tregut që ka arritur në 26 për qind – dhe ka nënshkruar marrëveshje ushtarake me 27 vende afrikane.

Në Burkina Faso dhe Mali furnizon me armatime për të luftuar milicitë xhihadiste dhe rebelët Tuareg, dhe në janar filloi një program bashkëpunimi ushtarak me Nigerin për të stabilizuar rajonin.

Ndërkohë Rusia po konkurron me Kinën dhe Iranin për shfrytëzimin e rezervave të uraniumit të Nigerit, i pesti më i madh në planet, i cili deri dje i shitej me çmime francezëve Orano, të dëbuar nga puçistët.

Nga Republika e Afrikës Qendrore ajo mori ofertën, në shkurt, për të ndërtuar një bazë ushtarake për 10 mijë ushtarë në Beringo, 80 kilometra nga kryeqyteti Bangui.

Rusia ka hyrë gjithashtu në marrëveshje me Çadin, kombin e fundit të Sahelit që pret një prani ushtarake franceze, dhe sipas gazetës ruse Kommersant, ajo po planifikon krijimin e Afrikansky Korpus, një forcë e re që do të thithte gjithashtu Wagnerin, deri më tani krahu i armatosur për operacione të fshehta.

Kompania ushtarake private ruse mori pjesë në grushtin e shtetit në Mali në këmbim të 10 milionë dollarëve në muaj në ar; në Sudan.

Ndërkohë Ankaraja ka nisur një politikë hapjeje ndaj Afrikës që nga viti 1998, por ishte me ardhjen e presidentit Recep Tayip Erdogan në pushtet që marrëdhëniet u forcuan.

Nëse në vitin 2000 tregtia ishte 5.4 miliardë dollarë, në vitin 2021 ajo u rrit në 35.4 miliardë dollarë.

Në 20 vitet e fundit janë hapur 19 ambasada të reja dhe ajo në Somali është përfaqësia më e madhe diplomatike turke në botë.

Qeveria e Erdogan-it ka krijuar një Agjenci për Bashkëpunim (Tika) dhe një Autoritet për Menaxhimin e Krizave (Afad), përmes së cilës ndihma publike turke kalon për komunitetet myslimane të pranishme në 37 vende afrikane: programe për të luftuar urinë, rizhvillimin e infrastrukturës shëndetësore dhe bursa për nxënësit.

Elementi fetar është një nga linjat e depërtimit: xhamitë dhe shkollat ​​e Kuranit janë rindërtuar ose rinovuar, menaxhimi i të cilave i është besuar fondacionit Maarif, politikisht i afërt me Erdogan-in.

Turqia ka siguruar menaxhimin e aeroportit ndërkombëtar Blaise-Diagne në Senegal për 25 vjet; në Somali, baza më e madhe ushtarake turke jashtë vendit u inaugurua në vitin 2017.

Në Libi ai dërgoi 2 mijë e 500 mercenarë sirianë për të ndihmuar qeverinë Al Dabaiba, e cila e falënderoi duke përfshirë Turqinë në projektin për eksplorimin e ujërave territoriale.

Por edhe menaxhimin, në Tripolitani, të pesë bazave stërvitore, portit të Misurata dhe bazës ajrore al Watiya.

Kurse Kina përparon në heshtje.

Nga viti 2000 deri në vitin 2020, Kina ndërtoi 100 mijë km autostrada, njëmijë ura, 100 porte dhe 13 mijë km hekurudha në Afrikë.

Ato përdoren për të transportuar lëndët e para të nevojshme për zhvillimin industrial galopant jashtë kontinentit: naftë bruto, bakër, kobalt, litium, ar dhe hekur.

Vetëm nga viti 2016 deri në vitin 2020, investimet në projekte infrastrukturore arritën pothuajse 200 miliardë dollarë: mbi 80 termocentrale, janë instaluar gjysmën e rrjeteve celulare dhe kabllo fibër për lidhjen e internetit dhe shërbimin publik cloud në Afrikën e Jugut.

Vitet e fundit, 31.4 për qind e të gjitha projekteve të infrastrukturës në kontinent janë ndërtuar nga kompani kineze.

Porti Doraleh i Gubitit u bashkëfinancua nga kompania kineze Merchants Holding.

Po ashtu porti në ndërtim në Massawa në Eritrea dhe ai i Haidab në Sudan.

Në Nigeri, China Petroleum Pipeline Engineering Co Ltd, ka filluar ndërtimin e 1 mijë e 950 km tubacion nafte për në Benin.

Për të paktën 20 vjet, Pekini ka qenë partneri më i madh tregtar i Afrikës: ka krijuar komitete të përziera për bashkëpunimin tregtar dhe ekonomik me 51 nga 54 vendet afrikane dhe ka komisione dypalëshe për konsultim diplomatik dhe dialog strategjik me 21.

Sot, mbi 50 për qind e produkteve mekanike, elektrike dhe të teknologjisë së lartë që Afrika importon janë kineze dhe, për sa i përket transformimit digjital, 29 vende kanë zgjedhur zgjidhje të zgjuara të shërbimit qeveritar të ofruara nga kompanitë kineze.

Kina ka rritur njëkohësisht importet e saj të burimeve natyrore.

Pekini ka një monopol de facto në importin e kobaltit nga Kongo, i cili është thelbësor për bateritë elektrike.

Korporata Kombëtare Bërthamore e Kinës ka bërë marrëveshje për të shfrytëzuar rezervat e uraniumit në Niger.

Kompania Kombëtare e Naftës së Kinës kontrollon prodhimin e naftës së papërpunuar në Çad, ndërsa Ganfeng Lithium Co e Kinës ka blerë gjysmën e aksioneve në minierën Goulamina në Mali.

Pekini po zgjeron gjithashtu ndikimin e tij kulturor: në Afrikë ka themeluar 61 institute Konfuci, financon departamente gjuhësore ose kurse diplomimi në gjuhën kineze në më shumë se 30 universitete.

Që nga viti 2004, ajo ka dërguar gjithsej 5 mijë e 500 mësues dhe vullnetarë të gjuhës kineze në 48 vende afrikane.

Në fund të fundit, ndikimi kinez shtrihet në pothuajse të gjitha vendet afrikane. Dhe kjo ka peshë kur vendimet merren në godinën e Kombeve të Bashkuara.

Bomba demografike

Edhe pse kontinenti është i pasur me lëndë të para të domosdoshme për të gjitha fuqitë botërore, gjysma e popullsisë së tij jeton në varfëri ekstreme.

Rritja demografike është konstante: në vitin 1950 kishte 221 milionë afrikanë, sot 1.4 miliardë me një moshë mesatare 19 vjeç, më pak se gjysma e asaj të Evropës.

Në vitin 2050 do të ketë 2.5 miliardë: 25 për qind e popullsisë së botës, ndërsa Evropa do të presë vetëm 5 për qind.

Dy faktorë të cilët, të kombinuar me paqëndrueshmërinë politike, luftërat dhe shkretëtirëzimin, krijojnë një përzierje shpërthyese në portat e Evropës.

Brukseli e di këtë dhe në vitin 2022, në samitin e gjashtë BE-Afrikë, njoftoi një paketë ndihme prej 150 miliardë eurosh gjatë shtatë viteve për të forcuar shëndetin publik, për të përshpejtuar tranzicionin ekologjik, transformimin digjital, krijimin e vendeve të reja të punës, punë dhe trajnim.

Por BE-ja përbëhet nga 27 vende dhe secila qeveri kombëtare mendon mbi të gjitha për veten.

Në praktikë ne u paguajmë disa miliona diktatorëve të momentit për kontrollin e kufirit.

Shantazhet dhe marrëveshjet afatshkurtra, lënë kohë të mjaftueshme për të mbyllur fushatat elektorale.

Marrë nga “Corriere della Sera”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com