Partitë historiciste edhe elektorati historicist janë ato që legjitimitetin, programin e retorikën e tyne e mbështesin kryesisht në interpretimin e historisë, ma shumë se në programe konkrete për të ardhmen. E përdorin të djeshmen si alibi për paaftësinë e sotme në qeverisje. Mbyllin çdo debat ‘të ri’ tu i qujt kundërshtarët ‘kundër historisë’. Nxisin ndarje të reja shoqnore mbi baza të së kalumes dhe shpesh përdorin rrëfime të idealizume a selektive.

Përmes ndarjes së shoqnisë në ‘ata që janë me historinë e VËRTETË’ dhe ‘ata që janë tradhtarë’, manipulimin e kujtesës dhe etiketat i kanë armë politike. Ma shumë folin për çka ka ndodhë, se për çka do t’bahet. Të ardhmen e shohin si ‘kthim te e kalumja e artë’ e jo si ndërtim të diçkaje ‘tjetër’. Me ni fjalë: e çojnë kohën huq.

Logjika e serbizimit të vonum
Nacionalizmi i ngushtë, klientelizmi partiak, përbuzja e kritikës së brendshme, gjykimet asimetrike e deri te përdorimi i simboleve patriotike për me mbulu korrupsionin – k’to k’tu te na janë modele qeverisjeje që Serbia i ka kultivu gjatë shekullit XX, e tash po riprodhohen në një kontekst tjetër. Kur themi se pushteti në Kosovë ‘po na bon serbë t’vonum’, në fakt po përshkrujmë përvetësimin e pavetëdijshëm të mënyrave të sjelljes e të mendimit të ‘armikut historik’.

Kjo ‘gjendje mentale’ spjegohet shumë mirë me konceptin e mimetizmit girardian dhe me teoritë e tjera mbi kolonizimin e mendjes. Girard thotë se njeri nuk e don ‘gjënë’ vetë, por e do pse armiku e dëshiron atë. Objekti i dëshirës merr vlerë prej prestigjit të rivalit. Armiku, edhe kur e urrejmë, bahet model i pavetëdijshëm. E shohim si të fuqishëm e të suksesshëm, prandaj pa dashtë fillojmë m’e imitu.

Mrena prestigjit negativ që Girard’i e përshkrun bahmi kopjusë, sa ma shumë që e urren armikun, aq ma shumë i njeh atij fuqi e aq ma shumë je i prim m’e imitu.
Kujdes, s’po bahemi realisht serbë, por po imitojmë logjikën e tij shtet-formuse e shtërnguse, vetëm se me vonesë, sepse Serbia e ka ushtru atë logjikë (si atleti) 50-100 vjet përpara e hala e mban.

Pse ndodh ky budallak?
Sipas Girard’it, kur e sheh tjetrin si armik ekzistencial, fillon m’i imitu jo vetëm fuqinë, por edhe mënyrën si e ushtron atë fuqi. E sheh Serbinë si model të “shtetit serioz” dhe, pa e kuptu, e merr si shembull. Paradox’i, tu e imitu armikun, mendon se po i reziston atij, por në të vërtetë po e riprodhon. Ndërsa, Fanon’it e Bourdieu’s ju doket që shoqnitë që kanë jetu gjatë nën dominim bartin pavetëdijshëm modelet, setet normative të ish-sundusit. Ky është habitus’i që vepron pa u mendu.

Janë edhe shembujt konkretë në Kosovë si fjalori i ndarjes. Riprodhimi dhe përdorimi i termave ‘tradhtar’, ‘armik i kombit’ për kritikët e të ‘tjerët’, i njëjti diskurs që Serbia e ka pasë dhe e ka ndaj opozitarizmit të vet, qoftë ai politik, qoftë ai kulturor. Poashtu, politizimi i institucioneve, logjika ‘shteti = partia’, tipike për traditën jugosllave e serbe (dhe jo vetëm), sot riprodhohet identikisht.

Kulti i liderit, njësoj si në Serbi gjatë shekullit XX, edhe këtu glorifikohet lidershipi si ‘baba i kombit’. Instrumentalizimi i miteve, përdorimi i shejave patriotike për me hesht kritikën, njësoj si Beogradi e përdor narrativën e ‘mbrojtjes së serbëve’.

Si me dalë prej k’ti labirinti?

Dikush thotë me anglisht e ‘internet’, dikush me shkolla e ‘albanologji’ – Zoti fliste shqip! Por, mundet, vetëm me refuzimin e mimetizmit, siç thotë Girard. Mos m’e marrë armikun si model, me kriju një model tanin, jo me kopju logjikën e tij. M’e ‘harru serbishten’, jo si gjuhë, por si mendësi, sepse ni pjesë e madhe hala mendon serbisht – Serbia nuk është ma k’tu, por gramatikën e ka lanë.

M’e pranu që ky model s’është i joni. Vetëm atëherë mund të provojmë të ndërtojmë ‘institucione’ që dallojnë realisht nga Serbia. M’e kthy narrativën kah e ardhmja: në vend të garës “kush është ma patriot”, me ba garë “kush ‘bjen’ ma shumë të ardhme për qytetarin”. Btw, alegoria e njejtë vlen edhe për intelektualët tanë. Pjesa ma e madhe, janë ‘t’bllokum’ mrena gramatikës serbe. Si Rambo që i hi Vietnamit me ni thikë, këta tonët i hin shkencës ‘solo’…