Evropa duhet t’u japë brezave të ardhshëm një vend në tryezë

Fushata e Presidentes së Komisionit Evropian Ursula von der Leyen për një mandat të dytë shfaqi një premtim për të emëruar një komisioner të ri “përgjegjësitë e të cilit do të përfshijnë sigurimin e drejtësisë ndër gjenerata”.

Njoftimi i saj pasqyron një ndërgjegjësim në rritje për nevojën për të marrë në konsideratë efektet afatgjata të politikave të BE-së, veçanërisht në vazhdën e një cikli politik të fokusuar kryesisht në krizat afatshkurtra.

Ndoshta në mënyrë kundërintuitive, miratimi i një qasjeje largpamëse mund të ndihmojë gjithashtu politikëbërësit të adresojnë sfidat aktuale në mënyrë më efektive.

Por ndërsa vendimi historik i von der Leyen – rezultat i avokimit të vazhdueshëm nga OJQ-të e shumta, duke përfshirë ‘Iniciativën e Gjeneratave të Ardhshme’ – përfaqëson një evolucion të rëndësishëm në qeverisjen evropiane, ka akoma shumë punë për të bërë.

Mbi të gjitha, Komisioneri i ri për Drejtësinë Ndër gjeneratash duhet të pajiset me mjetet e duhura dhe një mandat të qartë.

Duke bashkëpunuar ngushtë me komisionerë të tjerë, komisioneri i drejtësisë ndër gjenerata mund të ketë një ndikim të rëndësishëm në të gjithë legjislacionin e BE-së. Por arritja e ndryshimit transformues kërkon gjithashtu një ndryshim të thellë të mendimit. Për të nxitur një qasje gjithëpërfshirëse ndaj vendimmarrjes, konsideratat afatgjata duhet të përfshihen në diskursin e përditshëm. Ndërtimi i besimit mes qytetarëve është thelbësor për suksesin e kësaj përpjekjeje.

Disa parime themelore mund të ndihmojnë në formimin e rolit të komisionerit të ri dhe të inkurajojnë politikat e të menduarit përpara. Si fillim, të drejtat e brezave të ardhshëm duhet të përcaktohen ligjërisht dhe të zbatohen. Veçanërisht, konceptet e “solidaritetit midis brezave” dhe “zhvillimit të qëndrueshëm” janë përfshirë tashmë në nenin 3 të Traktatit për Bashkimin Evropian dhe pasqyrohen në parimin paraprak që mbështet ligjin e BE-së.

Megjithatë, për të siguruar zbatim efektiv, politikëbërësit duhet të përcaktojnë qartë të drejtat që kërkojnë mbrojtje. Kjo do të thotë të thuhet në mënyrë eksplicite se barra e zbutjes ose përshtatjes ndaj kërcënimeve të mëdha si ndryshimi i klimës nuk duhet t’u lihet brezave të ardhshëm. Siç theksoi Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut në një vendim të fundit historik, politikat e shteteve anëtare duhet të udhëhiqen nga “rëndësia e ndarjes së barrës midis brezave” dhe të mbrojnë “anëtarët e shoqërisë që janë më të prekur” nga këto sfida, edhe nëse ata janë “në një disavantazh të dukshëm përfaqësues”.

Kjo është veçanërisht e vërtetë në fusha si politika klimatike, ruajtja e natyrës, teknologjitë në zhvillim dhe përgatitja ndaj pandemive, ku vendimet e dobëta, dritëshkurtër mund të çojnë në dëme që mund të zgjasin, potencialisht të pakthyeshëm mbrapssh. Për të shmangur rezultate të tilla është me rëndësi përcaktimi i prioriteteve të qarta afatgjata dhe sigurimi që përfaqësimi i interesave të brezave të ardhshëm të kundërpeshojë ndaj vendimmarrjeve afatshkurtër.

Për më tepër, është thelbësore të bëhet dallimi midis “brezave të ardhshëm” dhe fëmijëve dhe të rinjve të sotëm. Edhe pse interesat e tyre mbivendosen, këto grupe janë dukshëm të ndryshme dhe nuk duhet të ngatërrohen.

Politikat që synojnë brezat e ardhshëm nuk kanë të bëjnë domosdoshmërisht me çështje të tilla si arsimi apo tregu i punës; në vend të kësaj, ato synojnë të fusin një perspektivë afatgjatë në procesin legjislativ.

Largpamësia duhet të bëhet një komponent thelbësor i legjislacionit të BE-së. Çdo propozim i ri duhet t’i nënshtrohet një vlerësimi rigoroz mbi ndikimin për t’u siguruar që ai përputhet me prioritetet afatgjata, të mund të arrijë objektivat e tij të deklaruara dhe të adresojë çështjet që synon të zgjidhë në mënyrë efektive, duke u bazuar në njohuritë dhe provat më të fundit shkencore.

Ky proces mund të ndihmojë gjithashtu në testimin e iniciativave të reja, duke u siguruar që ato të përballojnë goditjet dhe sfidat e paparashikuara.

Së fundi, perspektivat e qytetarëve të zakonshëm duhet të përfshihen në diskutimet strategjike. Duke krijuar forume publike që bazohen në iniciativa të tilla si Konferenca e Komisionit Evropian për të Ardhmen e Evropës dhe Panelet e Qytetarëve Evropianë, politikëbërësit mund të ruajnë implementimin e angazhimeve afatgjata dhe të sigurojnë që interesat e brezave të ardhshëm të luajnë një rol qendror në mënyrën se si Evropa adreson probleme të mëdha sociale.

Zyrtarët e zgjedhur shpesh i japin përparësi përfitimeve afatshkurtra për zonat e tyre elektorale mbi planifikimin afatgjatë, duke krijuar tensione të thella ndër breza që paraqesin rreziqe sistemike. Nisur nga ky realitet, emërimi i një komisioneri për drejtësinë ndërmjet gjeneratave ka potencialin për të transformuar politikëbërjen evropiane.

Propozimet tona mund të ndihmojnë që vendimet e sotme të mos rrezikojnë mirëqenien e atyre që nuk kanë lindur ende.

Por që ky autoritet i ri të përmbushë mandatin e tij, organizatat e shoqërisë civile, studiuesit dhe qytetarët duhet të angazhohen me të, të japin kontribut dhe t’i mbajnë përgjegjës zyrtarët e saj. Vetëm përmes pjesëmarrjes aktive dhe shqyrtimit publik, kjo përpjekje pioniere mund të realizojë potencialin e saj të plotë.

Duke pasur parasysh mbështetjen dhe burimet adekuate, komisioneri i BE-së për drejtësinë ndërmjet gjeneratave mund të krijojë një precedent se si institucionet demokratike mund të përfaqësojnë më mirë interesat afatgjata të shoqërisë.

Mes sfidave të paprecedentë globale, nga ndryshimi i klimës tek revolucioni teknologjik, një qeverisje largpamëse nuk është vetëm e dëshirueshme – është thelbësore.

_________________________________________________________________

Béla Kuslits është Zyrtare e Lartë e Ekologjisë në Qendrën Sociale Evropiane të Jezuitëve dhe Menaxhere e Fushatës për Iniciativën e Gjeneratave të Ardhshme.

Katalin Sulyok, Asistent Profesor i së Drejtës Ndërkombëtare të Mjedisit dhe të Drejtës Klimatike në Universitetin Eötvös Lorand, është këshilltar kryesor ligjore për Ombudsman-in e Hungarisë për brezat e ardhshëm.

Artikulli është publikuar fillimisht në Project Syndicate

E drejta e autorit: Project Syndicate, 2024.

www.project-syndicate.org