Kjo është një letër që aktivistja dhe fituesja e çmimit Nobel për Paqe, Narges Mohammadi, ka shkruar nga burgu Evin, në Teheran.

Këtë, për t’i kërkuar Organizatës së Kombeve të Bashkuara të përfshijnë aparteidin gjinor në listën e krimeve kundër njerëzimit “sepse në çdo mënyrë është i ngjashëm me atë racor”.

Dalja e fjalëve të tij nga burgu nuk është kurrë e lehtë dhe mund të ketë dënime të mëtejshme dhe muaj pas hekurave për të:

Ka ardhur koha që António Guterres, Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së dhe përfaqësuesit e nderuar të Shteteve Anëtare të Kombeve të Bashkuara të dënojnë zyrtarisht aparteidin gjinor si një krim kundër njerëzimit.

Për dekada, gratë iraniane janë përballur me forma të ndryshme diskriminimi bazuar në gjini, të nxitura nga qeveria e Republikës Islamike.

Në mënyrë sistematike dhe të qëllimshme, Irani ka imponuar nënshtrimin e grave me të gjitha mjetet dhe fuqitë e shtetit , veçanërisht nëpërmjet ligjeve, me qëllim që të përjetësojë mohimin e të drejtave njerëzore të grave.

Në rrethana të tilla, nuk janë vetëm gratë, por e gjithë shoqëria iraniane ajo që mban barrën e pasojave zemërthyese dhe të pariparueshme të diskriminimit të përhapur dhe të rrënjosur thellë.

Në një shoqëri ku gjysmës së popullsisë i mohohen të drejtat e tyre natyrore, çdo debat mbi demokracinë, të drejtat e njeriut, lirinë dhe barazinë duket i parëndësishëm.

Në Iran dhe Afganistan, si Republika Islamike ashtu edhe qeveritë talebane kanë shfrytëzuar në mënyrë cinike nënshtrimin e grave si një mjet për të vendosur agjendat e tyre shtypëse dhe për të ushtruar kontroll dhe represion mbi të gjithë shoqërinë civile.

Ata përdorin fenë për të maskuar qëllimet e tyre diktatoriale dhe qeverinë e tyre totalitare. Dhe e gjithë kjo ndodh ndërkohë që mizori të papërshkrueshme po kryhen kundër popullatës femërore, nën sytë e një bote mosbesuese.

Diskriminimi gjinor, ekonomik dhe social i individëve, për shkak të seksit ose gjinisë së tyre, kryhet drejtpërdrejt me mjete fizike ose ligjore me synimin për t’i ulur ata në pozita inferioriteti: ky quhet aparteidi gjinor, i cili rezulton jo vetëm në brishtësinë sociale dhe ekonomike, por gjithashtu çon në dëmtime fizike, ndonjëherë të pakthyeshme dhe fatale.

Ndaj jam e bindur se aparteidi gjinor duhet të njihet si një krim i vërtetë kundër njerëzimit, në çdo mënyrë i ngjashëm me aparteidin bazuar në përkatësinë racore.

I bëj thirrje urgjentisht komunitetit ndërkombëtar që ta trajtojë këtë çështje dhe të ndërmarrë veprime vendimtare për t’i dhënë fund këtij diskriminimi në Iran dhe Afganistan.

Është e domosdoshme të merren hapa për të siguruar fitoren e drejtësisë dhe barazisë. Prandaj, pres që OKB të shpalli aparteidin gjinor krim kundër njerëzimit në të gjitha dokumentet ligjore ndërkombëtare.

Këto qeveri – përfshirë Republikën Islamike – i kanë kryer këto krime kundër grave për shkak të seksit ose gjinisë së tyre dhe argumentet tona mbështeten në ekzistencën e provuar të politikave në dëm të popullsisë femërore në çdo sektor, politik, ekonomik, social, kulturor dhe shkollor, si dhe në ligjet e tyre diskriminuese.

Ligjet e qeverisë:

Kjo është një pasqyrë e ligjeve të miratuara kundër grave për të ilustruar elementet e ndarjes dhe nënshtrimit të grave në shoqërinë iraniane.

1-Për të marrë një pasaportë dhe për të udhëtuar jashtë vendit, gruas i nevojitet leja nga kujdestari i saj ligjor, i cili korrespondon me babain për vajzat dhe burrin për gratë.

2-Grave iraniane u ndalohet kategorikisht të studiojnë në disa fakultete universitare, si inxhinieria e hapësirës ajrore.

3-Deponimet dhe dëshmitë e burrave në gjykatat iraniane konsiderohen të barabarta me ato të dy grave.

4-Trashëgimia që u takon grave i përgjigjet gjysmës së asaj që u garantohet burrave.

5-Ka më shumë se 40 vjet që femrat ndalohen të hyjnë në stadium, ndërkohë që përjashtimet e kufizuara të dhëna kohët e fundit nuk janë absolutisht në të njëjtin nivel si për spektatorët meshkuj. Për më tepër, ndryshime të tilla nuk vlejnë në të gjitha qytetet.

6-Në Iran, burrat mund të martohen me katër gra në të njëjtën kohë. Numri është dukshëm më i lartë për martesat e përkohshme, të njohura si “Sigheh”.

Ndërkohë, dënimi për një grua të martuar që lidh kurorë me një burrë tjetër është ekzekutimi.

Pikërisht tani, teksa shkruaj këto rreshta, një grua e quajtur Mitra në Iran është dënuar me vdekje sepse i shoqi e ka denoncuar për një lidhje jashtëmartesore.

7-Falë ligjit, burrat në Iran mund të divorcohen lehtësisht nga gratë e tyre nëse ato bëhen të verbër në të dy sytë. Nga ana e tyre, gratë nuk gëzojnë të drejta të barabarta.

8-Forma të ndryshme të dhunës gjinore në Iran, të kombinuara me papërshtatshmërinë dhe jo-efikasitetin e sistemit ligjor, i detyrojnë gratë në situata shumë të pasigurta. Kjo përfshin ngacmimin në rrugë, dhunën martesore, si dhe dhunën me bazë gjinore në vendin e punës dhe në universitete.

9-Përdhunimi bashkëshortor jo vetëm që nuk konsiderohet krim në Iran, por burrat iranianë mund të padisin gratë e tyre për “mospërputhje” nëse refuzojnë marrëdhëniet seksuale. Ligji në fjalë është në favor të meshkujve dhe i përkufizon femrat si “të papajtueshme”.

10-Shtetësia në Iran njihet ekskluzivisht nëpërmjet lidhjeve të gjakut dhe ligji iranian i garanton babait çdo të drejtë si kujdestar ligjor. Një ligj i mëparshëm mbi këtë temë u refuzua, duke i mohuar në mënyrë efektive një fëmije të lindur nga martesa e një gruaje iraniane me një burrë të huaj të drejtën për të marrë dokumente identiteti si certifikata e lindjes.

11-Gjatë 45 viteve të fundit, shkalla e feminicideve, veçanërisht të ashtuquajturat vrasje nderi, është rritur në të gjithë Iranin.

Sipas organizatave të të drejtave të njeriut, nga marsi i vitit 2023 e deri më sot, në Iran janë regjistruar mbi 52 raste të feminicideve, 20 prej të cilave ishin vrasje për nder.

Nga këto 52 gra, 11, ose 21 për qind, nuk kishin mbushur ende moshën 18 vjeç. Në këtë drejtim, ligji dhe gjykatat kanë qenë fajtore për jo-efikasitet dhe sjellje të papërgjegjshme.

12-Regjistrimi në lloje të ndryshme të specializimit mjekësor dhe asistent dentar për gratë në Iran është i mundur vetëm me pëlqimin e bashkëshortit.

13-Mosrespektimi i ligjeve të hixhabit për gratë dënohet në Iran me 74 rrahje me kamzhik, një dënim që do të ashpërsohet me miratimin e ligjit të dëlirësisë dhe mbulesës.

14-Nuk është e nevojshme të merret autorizim martese për vajzat e mitura në Iran nëse bashkimi është miratuar nga babai ose gjyshi nga babai.

Statistikat tregojnë një prirje shqetësuese rritëse të numrit të nuseve fëmijë në Iran. Sipas Qendrës së Statistikave të Iranit, gjatë tre tremujorëve të parë të vitit 2022, mbi 20 mijë martesa përfshinin nuse nën moshën 15 vjeç, dhe kishte 1 mijë e 85 lindje nga nëna nën moshën 15 vjeç.

Në pranverën e vitit 2021, numri i martesave të vajzave nga 10 deri në 14 vjeç u rrit me 32 për qind, krahasuar me një vit më parë. Dhe këto shifra përfaqësojnë vetëm statistika zyrtare.

15-Ligji për të rinjtë e popullsisë, me ndalimin e shprehur të abortit me kërkesë dhe kriminalizimin e praktikës, si dhe me rritjen e sanksioneve ndaj mjekëve, operatorëve dhe lehtësuesve të abortit, ka sjellë shtimin e aborteve klandestine. Një situatë që vë në rrezik jetën e grave për shkak të metodave të pasigurta të përdorura dhe frikës për t’iu drejtuar spitaleve dhe klinikave.

Metodat kontraceptive që shiten lirisht në të kaluarën kanë qenë të kufizuara dhe një sistem për regjistrimin e shtatzënive dhe monitorimin e grave shtatzëna është ngritur në spitale.

16-Nëse një burrë shkakton vdekjen e një gruaje në Iran dhe familja kërkon dëmshpërblim sipas parimeve, personi përgjegjës është i detyruar të paguajë gjysmën e parasë së gjakut (dijahut) të një burri.

Në sistemin ligjor iranian, nuk ka barazi mes qytetarëve dhe vlera e jetës së një burri konsiderohet e barabartë me atë të dy grave.

17-Dënimi për një grua të martuar që lidh kurorë me një burrë tjetër është gjuajtja me gurë, dhe megjithëse dënimi aktualisht nuk zbatohet në Iran, gratë ende përballen me kërcënimin e gurëzimit. Sipas një direktive të re, gjykatat tani kanë fuqinë për të kryer dënimet me gurë.

18-Mosha ligjore e detyrimit fetar në Iran për vajzat fillon nga mosha 9 vjeç, duke i detyruar ato të respektojnë praktika të tilla si lutja, agjërimi dhe mbajtja e hixhabit.

Edhe pse mosha ligjore e detyrimit fetar për vajzat është 9 vjeç, Ministria e Arsimit i ka detyruar vajzat të mbajnë hixhabin nga mosha 6 vjeç, pra nga viti i parë i shkollës fillore.

19-Parlamenti iranian aktualisht po studion një projektligj për ndarjen e librave shkollorë në meshkuj dhe femra. Tekstet shkollore synojnë të përforcojnë rolet tradicionale gjinore dhe të kufizojnë gratë në detyrat e grave dhe nënave të ardhshme.

Struktura qeveritare:

Gjatë 45 viteve të fundit, pavarësisht nga një numër i konsiderueshëm i grave në gjendje të propozojnë kandidaturën e tyre për presidencën, Këshilli i Gardës e ka penguar hyrjen e tyre në këtë arenë duke interpretuar ligjet kundër grave.

Këshilli i Gardës ka qenë gjithmonë një nga entitetet më të fuqishme në qeveri në qëndrimin e tij kundër grave, madje ka arritur deri aty sa të refuzojë miratimin e një ligji që do t’i lejonte parlamentit të gjashtë të hynte në Konferencën për Eliminimin e të Gjitha Formave të Diskriminimi ndaj grave iraniane (CEDAW), që shkatërron çdo shpresë për gratë iraniane.

Për më tepër, Këshilli i Gardës gjithmonë ka mbështetur dhe promovuar ligjet dhe sjelljet kundër grave.

Sjellja e qeverisë:

Sjellja e qeverisë ndaj grave është një shembull i qartë i diskriminimit, që përfshin të gjithë sektorët e ekonomisë dhe shoqërisë. Duke imponuar kërkesat e kodit të veshjes dhe mbulesës, qeveria minon të drejtat themelore të njeriut dhe të drejtat e qytetarisë së grave.

Grave u ndalohet aksesi në shërbime sociale, arsimore dhe shëndetësore nëse nuk respektojnë kërkesat e hixhabit. Studentet femra nuk lejohen të vazhdojnë studimet dhe komisionet disiplinore universitare dhe gjykatat i pengojnë femrat me pretekstin se nuk mbajnë shami.

Gratë përjashtohen nga punët joqeveritare nëse refuzojnë të mbajnë shaminë. Dyqanet dhe zyrat, restorantet dhe kafenetë janë nën presion nga qeveria për të parandaluar hyrjen e grave të pambuluara. Në rast shkeljeje, ambientet, zyrat dhe kompanitë mbyllen.

Një sjellje e tillë çon në margjinalizimin dhe izolimin social në rritje të grave.

Ndërhyrja e qeverisë në jetën publike dhe private të grave tani ka arritur nivele të tilla saqë madje parandalon përdorimin e fotografive të grave mbi gurët e varreve në varreza, me kërcënimin e shkatërrimit të atyre varreve që shfaqin imazhe “të pahijshme”.

Kjo sjellje diskriminuese shpesh përfshin abuzim fizik.

Dhuna fizike, e cila shkakton dëme të rënda në nivel fizik, seksual dhe psikologjik, e që ndonjëherë shkakton edhe vdekje, përdoret sistematikisht ndaj grave, si dhe dënimet mizore dhe çnjerëzore, si 74 rrahje me kamxhik për mosmbajtjen e hixhabit, sipas ligjeve kufizuese prezantuar së fundmi.

Nga ana tjetër, sulmet seksuale, ngacmimet dhe keqtrajtimi i ushtruar ndaj grave të burgosura, rrahjet dhe dhuna – shpesh fatale – në qendrat e paraburgimit, mbyllja e grave protestuese në spitalet psikiatrike dhe përdorimi i drogave psikotrope në qelitë e izolimit. të gjitha mjetet e torturës sistematike që qeveria përdor kundër grave.

Në shtypjen dhe diskriminimin e institucionalizuar të grave, qeveria vepron brenda ligjit.

Për 45 vjet, parlamenti miratoi një sërë ligjesh kundër grave, të konfirmuara më vonë nga Këshilli i Gardës dhe të futura në sistemin gjyqësor dhe ekzekutiv.

Organizata dhe institucione të ndryshme të mirë financuara janë krijuar për të përhapur propagandën e qeverisë, nga shkolla fillore në universitet.

Në një kontekst të tillë, çdo kërkesë, protestë apo formë rezistence ndaj ligjeve dhe sjelljeve diskriminuese, qoftë edhe në formën e mosbindjes civile në sferën shoqërore, rezulton në dhunë, burgosje dhe vdekje, duke shtuar një goditje të mëtejshme ndaj shoqërisë dhe veçanërisht ndaj grave iraniane.

Veprimet e kaluara të regjimit të Republikës Islamike, në këto 45 vite qeverisje fetare dhe autoritare, të bazuara në seks dhe aparteid gjinor, përkthehen në aspekte të shumta të ligjit, strukturave dhe sjelljeve qeveritare, të cilat tregojnë qartë dëshirën për segregacion dhe nënshtrim të grave .

Në këtë kohë, shpresohet që Kombet e Bashkuara, duke njohur dhe duke marrë parasysh diskriminimin sistematik të pranishëm në ligjet, politikat dhe sjelljen e qeverive të Iranit dhe Afganistanit ndaj grave, të ndërmarrin veprime të menjëhershme për t’i luftuar.

Është thelbësore që OKB-ja t’i shpallë praktika të tilla si kriminale.

Moskriminalizimi i këtyre veprimeve siguron mosndëshkimin e përgjegjësve, duke braktisur viktimat në fatin e tyre, pa asnjë formë dëmshpërblimi.

Kjo do të thotë se shtypja dhe diskriminimi do të vazhdojë të praktikohet kundër dhjetëra miliona grave iraniane dhe afgane dhe më gjerë.

Kemi nevojë urgjente për veprime për t’i dhënë fund këtij represioni mizor dhe çnjerëzor.

Duke kriminalizuar aparteidin gjinor, duke futur përkufizime më të sakta ligjore në të drejtën ndërkombëtare, duke lëshuar deklarata që dënojnë sistemet e aparteidit në Iran dhe Afganistan, duke shpërndarë përvojat dhe rrëfimet e grave që i nënshtrohen gjithnjë e më shumë kësaj tiranie shkatërruese, duke mbështetur institucionet civile të grave në shoqërinë iraniane dhe afgane, si dhe mbështetjen dhe mbrojtjen e mbrojtësve të të drejtave të njeriut.

Thjesht ndryshoni draftin e OKB-së për krimet kundër njerëzimit për të përfshirë aparteidin seksual dhe gjinor.

Nuk është një rrugë e vështirë dhe është e arritshme.

Gratë në Iran dhe Afganistan presin vëmendjen dhe veprimin e menjëhershëm të OKB-së për të ndërmarrë këtë hap thelbësor.

Marrë nga “Corriere della Sera”, përshtatur për “Albanian Post”.