A jemi shumë të shqetësuar me dezinfomatat? – intervistë e Alex Stamos për Vox

Të gjithë e kemi pritur se interneti do të ishte diçka e mirë për të gjithë ne. Gjërat janë bërë më komplekse që atëherë. Ne ende pajtohemi se ka shumë gjëra të mira që mund të marrim nga aty. Por ne gjithashtu, ka të ngjarë të fajësojmë internetin – dhe veçanërisht kompanitë e mëdha të teknologjisë që dominojnë atë; për të gjitha llojet e problemeve.

Dhe ky fajësim bëhet intensiv në vazhdën e ngjarjeve të mëdha, si spektakli i trazirave të 6 janarit ose rishfaqja e tij në Brazil këtë muaj, të dyja të nxitura dhe të organizuara, të paktën pjesërisht, në platforma si Twitter, Facebook dhe Telegram.

Por sa faj dhe fuqi duhet t’i caktojmë në të vërtetë teknologjisë?

Për t’i dhënë përgjigje kësaj pyetje; nevojiten ekspertë të kësaj fushe përkatëse. Alex Stamos – është ish-shefi i sigurisë në rrjetin social ‘Facebook’, i cili tani drejton Observatorin e Internetit të Stanfordit, i cili i shpjegon në detaje mënyrat se si njerëzit abuzojnë me internetin.

Në një paraqitje në vitin 2019, Stamos u fokusua në rreziqet e reklamave politike në platforma dhe llogaritjet e ndërlikuara të rregullimit dhe ndalimit të atyre reklamave.

Ndërsa tani, ai shkon më gjerë, por edhe më hollësisht.

Nga njëra anë, argumenton Stamos, ne kemi mbivlerësuar fuqinë që kanë hakerët rusë, të themi, të ndikojnë në zgjedhjet e ShBA-së.

Nga ana tjetër, thotë ai, ne ka të ngjarë të anashkalojmë ndikimin që aktorët shtetërorë kanë për të ndikuar në opinionet tona për gjëra të cilat nuk dimë shumë.

Intervisa e plotë e Alex Stamos dhënë për gazetarin Peter Kafka sjellur në shqip nga Albanian Post: 

Peter Kafka: Unë dua t’ju pyes për dy histori shumë të ndryshme, por të lidhura në lajme: të dielën e kaluar, njerëzit sulmuan ndërtesat qeveritare në Brazil në atë që dukej si versioni i tyre i trazirave të 6 janarit. Dhe pati një diskutim të menjëhershëm rreth rolit të platformave të internetit si Tëitter dhe Telegram në atë incident. Të nesërmen, u botua një studim në “Nature” që shikonte efektin e ndërhyrjes ruse në zgjedhjet e vitit 2016, veçanërisht në Tëitter, i cili arriti në përfundimin se të gjitha dezinformatat që rusët u përpoqën të mbillnin në thelb nuk kishin asnjë ndikim në ato zgjedhje ose në pikëpamjet apo veprimet e dikujt. Pra, a po mbivlerësojmë apo nënvlerësojmë kolektivisht ndikimin e dezinformimit në internet?

Alex Stamos: Unë mendoj se ajo që ka ndodhur është se ka pasur një mbivlerësim masiv të aftësisë së keqinformimit dhe dezinformimit për të ndryshuar mendjet e njerëzve – të fuqisë së tyre bindëse. Kjo nuk do të thotë se nuk është problem, por ne duhet të riformulojmë mënyrën se si e shikojmë – si diçka më pak që na bëhet dhe më shumë si problem në mes ofertës dhe kërkesës. Ne jetojmë në një botë ku njerëzit mund të zgjedhin ta vulosin veten në një mjedis informacioni që përforcon nocionet e tyre të paramenduara, që përforcon gjërat që duan të besojnë për veten dhe për të tjerët. Dhe duke bërë këtë, ata mund të marrin pjesë në radikalizmin e tyre. Ata mund të marrin pjesë në mashtrimin e vetvetes, por kjo nuk është diçka që domosdoshmërisht u bëhet atyre.

Kafka: Por tani ne kemi një libër lojërash për sa herë që ndodh diçka e tmerrshme, pavarësisht nëse është 6 janari, ajo që pamë në Brazil, apo gjëra të tilla si të shtënat në Christchurch në Zelandën e Re. Ne themi, “çfarë roli luajti interneti në këtë?” Dhe në rastin e 6 janarit dhe në Brazil, duket mjaft e qartë se njerëzit që po organizojnë ato ngjarje po përdornin platformat e internetit për t’i bashkuar ato gjëra së bashku. Dhe pastaj para kësaj, ata po mbjellin terrenin për këtë pakënaqësi dhe po përhapnin idenë se zgjedhjet ishin vjedhur. Pra, a mund t’i mbajmë të dyja gjërat në kokë në të njëjtën kohë – që të dy e kemi mbivlerësuar efektin e rusëve që përforcojnë flluskën tonë të filtrit kundrejt aktorëve shtetërorë dhe jo shtetërorë që përdorin internetin për të bërë gjëra të këqija?

Stamos: Kështu mendoj. Ajo që po ndodh në Brazil – i ngjan shumë 6 janarit në atë që ndërveprimi i platformave me atë që po ndodh atje është se ju keni një lloj pakënaqësie të gjerë të njerëzve që janë të zemëruar për zgjedhjet, të cilat me të vërtetë po nxiten nga aktorët politikë. Pra, për të gjitha këto gjëra, pothuajse të gjitha po ia bëjmë vetes. Brazilianët po ia bëjnë vetes. Kemi aktorë politikë që nuk besojnë më në demokraci, të cilët besojnë se nuk mund të humbasin në fakt zgjedhjet. Dhe po, ata po përdorin platforma për të kaluar nëpër mediat tradicionale dhe për të komunikuar drejtpërdrejt me njerëzit. Por nuk është ndërhyrje e huaj. Dhe veçanërisht në Shtetet e Bashkuara, komunikimi i drejtpërdrejtë me mbështetësit tuaj politikë nëpërmjet këtyre platformave është i mbrojtur nga Amendamenti i Parë. Në datën 6 janar kemi gjithë këto prova që kanë dalë nga të gjithë këta persona që janë arrestuar dhe u janë rrëmbyer telefonat. Dhe kështu mund të shihni bisedat në Telegram, bisedat ËhatsApp, bisedat iMessage, Signal, të gjitha këto komunikime në kohë reale. Dhe për këtë, mendoj se diskutimi është i ndërlikuar sepse këtu përfundoni me një shkëmbim të drejtpërdrejtë për privatësinë – se fakti që njerëzit tani mund të krijojnë grupe ku ata mund të komunikojnë privatisht, ku askush nuk mund ta monitorojë atë komunikim, do të thotë se ata kanë aftësinë të bashkojnë ato që në fakt janë komplote për të përmbysur zgjedhjet.

Kafka: Thelbi këtu është se pasi të ndodhë një nga këto ngjarje, ne themi kolektivisht, “Hej, Tëitter ose Facebook ose ndoshta Apple, ju e lejoni këtë të ndodhë, çfarë do të bëni për të parandaluar që të ndodhë përsëri?” Dhe ndonjëherë platformat thonë: “Epo, ky nuk ishte faji ynë”. Mark Zuckerberg tha në mënyrë të famshme se ideja ishte e çmendur pas zgjedhjeve të 2016.

Unë do ta ndërlikoj më tej sepse doja ta sjell pandeminë në këtë – ku në fillim, ne i pyetëm platformat, “çfarë do të bëni për të siguruar që njerëzit të marrin informacion të mirë se si ta trajtojnë këtë sëmundje?” Dhe ata thanë, “Ne nuk do t’i marrim këto vendime. Ne nuk jemi epidemiologë. Ne do të ndjekim këshillat e mjekëve dhe qeverive në mbarë botën.” Dhe në disa raste, ai informacion ishte kontradiktor ose i gabuar dhe atyre u është dashur të tërhiqen. Dhe tani ne po shohim disa nga ato që po zhvillohen me lëshimin e skedarëve të Tëitter-it ku njerëzit thonë: “Nuk mund ta besoj se qeveria i kërkoi Tëitter-it të hiqte postimin ose llogarinë e filanit, sepse ata po u thoshin njerëzve të shkoni të përdorni ivermectin.”

Mendoj se mënyra më bujare e shikimit të platformave në atë rast – që është një pikëpamje me të cilën jam dakord – është se ata po përpiqeshin të bënin gjënë e duhur. Por ata nuk janë ndërtuar me të vërtetë për të trajtuar një pandemi dhe si të trajtojnë informacionin e mirë dhe informacionin e keq në internet. Por ka shumë njerëz që besojnë – mendoj sinqerisht se; platformat me të vërtetë nuk duhet të kenë ndonjë rol moderator fare.

Pra, ju keni gjithë këtë rrëmujë ku është e paqartë se çfarë roli duhet të ketë qeveria në punën me platformat, çfarë roli duhet të kenë platformat. Pra, a duhet të përfshihen platformat në përpjekjet për të ndaluar dezinformimin? Apo thjesht duhet të themi, “kjo është si ndryshimi i klimës dhe është një fakt i jetës dhe ne të gjithë do të duhet të përshtatemi me këtë realitet”?

Stamos: Problemi themelor është se ka një mosmarrëveshje thelbësore brenda kokës së njerëzve – se njerëzit janë të paqëndrueshëm për përgjegjësinë që ata besojnë se duhet të kenë ndërmjetësit e informacionit për ta bërë shoqërinë më të mirë. Njerëzit në përgjithësi besojnë se nëse diçka është kundër tyre, platformat kanë një përgjegjësi të madhe. Dhe nëse diçka është në anën e tyre, (platformat) nuk duhet të kenë asnjë përgjegjësi. Është jashtëzakonisht e rrallë të gjesh njerëz që janë të qëndrueshëm në këtë. Si shoqëri, ne kemi kaluar nëpër këto revolucione informacioni – krijimi i shtypshkronjës krijoi qindra vjet luftë fetare në Evropë. Askush nuk do të thotë se nuk duhet të kishim shpikur shtypshkronjën. Por duhet të pranojmë gjithashtu se lejimi i njerëzve për të shtypur libra krijoi shumë konflikte. Unë mendoj se përgjegjësia e platformave është të përpiqen të mos i bëjnë gjërat më keq në mënyrë aktive – por gjithashtu t’i rezistojnë përpjekjes për t’i përmirësuar gjërat. Nëse kjo ka kuptim.

Kafka: Jo. Çfarë do të thotë “rezistoni duke u përpjekur për t’i përmirësuar gjërat”?

Stamos: Unë mendoj se ankesa legjitime pas një sërë skedarësh Tëitter; është se Tëitter po përpiqej shumë të bënte shoqërinë amerikane dhe shoqërinë botërore më të mirë, për t’i bërë njerëzit më të mirë. Ajo që Tëitter, Facebook dhe YouTube dhe kompanitë e tjera duhet të përqendrohen është, “a po ndërtojmë produkte që po përkeqësojnë në mënyrë specifike disa nga këto probleme?” Që fokusi duhet të jetë në vendimet aktive që ata marrin, jo në bartjen pasive të fjalës së njerëzve të tjerë. Jini të kujdesshëm për algoritmet tuaja të rekomandimit, algoritmet tuaja të renditjes, për veçoritë e produktit që i bëjnë gjërat qëllimisht më keq. Por, gjithashtu, vizatoni kufirin në daljen dhe përpjekjen për t’i përmirësuar gjërat.

Shembulli i mrekullueshëm për të cilin të gjithë mendojnë – është historia e laptopit të Hunter Biden. Tëitter dhe Facebook, duke bërë ndonjë gjë në lidhje me këtë, mendoj se kanë tejkaluar, sepse nëse Neë York Post nuk ka etikë gazetareske ose nëse Neë York Post po përdoret si pjesë e një fushate hakerimi është problemi i Neë York Post, nuk është problemi i Facebook apo Tëitter.

Kafka: Me kalimin e viteve, platformat e mëdha ndërtuan aparate mjaft domethënëse për t’u përpjekur të moderonin veten. Ju keni qenë pjesë e asaj pune në Facebook. Dhe tani duket se po kalojmë një eksperiment në kohë reale në Tëitter, ku Elon Musk ka thënë ideologjikisht, ai nuk mendon se Tëitter duhet të moderojë asgjë përtej aktivitetit aktual kriminal. Dhe përtej kësaj, punësimi i këtyre njerëzve kushton shumë para dhe Tëitter nuk mund ta përballojë atë, kështu që ai po heq qafe në thelb të gjithë ata që ishin të përfshirë në dezinformim dhe me moderim. Çfarë e imagjinoni efektin që do të ketë?

Stamos: Është sezon i hapur. Nëse jeni Rusia, nëse jeni Irani, nëse jeni Republika Popullore e Kinës, nëse jeni një kontraktor që punon për Departamentin e Mbrojtjes të SHBA, do të keni qasje në Tëitter. Tëitter është absolutisht objektivi juaj më i mirë.

Përsëri, prova sasiore është se ne nuk kemi shumë shembuj të shkëlqyer ku njerëzit kanë bërë ndryshime masive në besimet publike (për shkak të dezinformatave). Unë besoj se ka disa përjashtime, megjithatë, ku kjo do të jetë me të vërtetë ndikuese në Tëitter. Njëra është në fushat e diskutimit që “tregtohen hollësisht”.

Beteja midis Hillary Clinton dhe Donald Trump ishte tema më e diskutuar në të gjithë planetin Tokë në vitin 2016. Pra, pavarësisht se çfarë bënë rusët me reklamat dhe përmbajtjen, nuk ishte asgjë, absolutisht asgjë në krahasim me sasinë e përmbajtjes që ishte në mediat sociale rreth zgjedhjeve. Është vetëm një pikë e vogël në oqean. Një artikull për Donald Trump nuk do t’ju ndryshojë mendjen për Donald Trump. Por një artikull për luftën e Arabisë Saudite (kundër Jemenit) mund të jetë e vetmja gjë që konsumoni në të.

Kafka: Çfarë mund të bëjë dikush që dëgjon këtë bisedë për ndonjë nga këto? Ata janë të shqetësuar për gjendjen e internetit, gjendjen e botës. Ata nuk drejtojnë asgjë. Ata nuk drejtojnë Facebook. Ata nuk janë në qeveri. Përtej kontrollit të privatësisë së tyre personale për t’u siguruar që llogaritë e tyre nuk janë hakuar, çfarë mund dhe duhet të bëjë dikush?

Stamos: Gjëja kryesore që të gjithë duhet të bëjnë është të jenë të kujdesshëm me përdorimin e tyre të mediave sociale. Unë kam bërë gabim duke ripërsëritur atë që më gudulisi, që përputhej me nocionet e mia të paramenduara dhe më pas doli të mos ishte e vërtetë. Kështu që unë mendoj se ne të gjithë kemi një përgjegjësi individuale – nëse shihni diçka të mahnitshme ose radikale që ju bën të ndjeni diçka fort, pyesni veten: “A është në të vërtetë kjo e vërtetë?”

Dhe pastaj pjesa e vështirë është, nëse shihni anëtarë të familjes tuaj duke e bërë këtë, të keni një bisedë të vështirë për këtë me ta. Për shkak se një pjesë e kësaj është se ka prova të mira të shkencave sociale që shumë nga ky është një problem i ri. Si në të majtë ashtu edhe në të djathtë, shumë nga këto gjëra po përhapen nga njerëzit që janë brezi i prindërve tanë.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.