Ukraina, tregu në lulëzim për armët e Ballkanit

Terroristët dhe gangsterët shijuan një pasuri të armëve pas shpërbërjes së Jugosllavisë në vitet 1990.

Tani është radha e Qeverive perëndimore për ta shijuar.

Me luftën që po shpërthen në Ukrainë, ata po grumbullojnë municionet dhe mortajat e rajonit.

Prodhuesit e armëve të Ballkanit Perëndimor po lulëzojnë.

Eksportet serbe të armëve janë katërfishuar që nga viti 2020; rreth 800 milionë euro (890 milionë dollarë) municionet e saj kanë shkuar në Ukrainë që nga pushtimi.

Eksportet e Bosnjës në katër muajt e parë të 2024-s, pothuajse u dyfishuan krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Fabrikat e saj të municionit po punojnë gjatë gjithë orarit, thotë Jasmin Mujanoviç i New Lines Institute for Strategy and Policy, një think-tank.

Gjatë Luftës së Ftohtë, Jugosllavia paranojake ndaj sigurisë kishte një ushtri të madhe të mbështetur nga një kompleks i gjerë ushtarak-industrial.

Gjurmët e industrisë së saj të mbrojtjes tani janë të përqendruara në Bosnje dhe Serbi, të cilat përbëjnë mbi 90 % të eksporteve ushtarake të Ballkanit Perëndimor.

Me interes të veçantë për Ukrainën dhe mbështetësit e saj është aftësia e industrisë për të prodhuar municione dhe pajisje të standardeve sovjetike dhe të NATO-s.

Mallrat janë gjithashtu të lira: Një predhë boshnjake mund të kushtojë një të katërtën e çmimit të një predheje perëndimore.

Si Bosnja ashtu edhe Serbia kanë ligje që i kufizojnë ata që të përdorin armë në zonat e luftës.

Por kanë gjetur zgjidhje përmes palëve të treta.

Amerika, për shembull, është blerësi kryesor i plumbave boshnjakë, të cilët i ridrejton në Ukrainë.

Serbia, me gjithë refuzimin e saj për të vendosur sanksione ndaj Rusisë, ka derdhur mijëra fishekë artilerie përmes Republikës Çeke, Turqisë dhe një sërë kompanish predhash.

Anëtarët ballkanikë të NATO-s—Kroacia, Shqipëria, Mali i Zi dhe Maqedonia—kanë transferuar shumë nga inventarët e tyre të kompletit të vjetër sovjetik.

Raportet e fundit sugjerojnë se Kroacia mund të rinovojë tanket Kuvajtiane M-84 (versioni i Jugosllavisë i T-72 Sovjetik) për t’u dërguar në Ukrainë.

Për disa qeveri rajonale është një mundësi për të fituar kredi politike me SHBA-të dhe Bashkimin Evropian.

Kjo është veçanërisht e vërtetë për ata që aspirojnë të anëtarësohen në BE, si Bosnja dhe Shqipëria.

Ukraina po e përdor këtë.

Në shkurt, presidenti i Ukrainës, Volodymyr Zelensky, bëri thirrje për prodhim të përbashkët të armëve me vendet e Ballkanit Perëndimor për të siguruar “mbijetesën” e Ukrainës.

Motivet ekonomike janë gjithashtu në lojë, sugjeron Katarina Gjokiç, nga Instituti Ndërkombëtar i Kërkimit të Paqes në Stokholm, një tjetër institut.

Fabrikat boshnjake të municionit, dikur në prag të mbylljes, tani janë të pajisura me personel të plotë.

Për Aleksandar Vuçiçin, presidentin e Serbisë, shitja e armëve në Ukrainë është pjesë e një akti delikat balancues midis Perëndimit dhe Rusisë.

Por ato janë gjithashtu një biznes i mirë.

“E adhuroj kur eksportojmë armë”, tha ai një herë, “është një fluks i pastër valutash”.

Armët serbe priren të shfaqen në konflikte të largëta.

Në korrik Amnesty International, një mbikëqyrës i të drejtave të njeriut, raportoi se kishte gjetur sasi të mëdha armësh serbe në Sudanin e shkatërruar nga lufta.

Një hetim nga BIRN, një rrjet reporterësh ballkanikë dhe Haaretz, një gazetë izraelite, gjeti një rritje të armëve serbe të dërguara në Izrael që nga sulmet e tetorit 2023.

Eksportet e armëve të Serbisë nuk i përshtaten gjithmonë shijeve të nacionalistëve të saj.

Milorad Dodik, i cili si udhëheqës i Republika Srpska (pjesa e Bosnjës e dominuar nga serbët) bën thirrje për një supershtet etnik serb, kritikon shitjen e armëve në Ukrainë.

Disa serbë etnikë kanë shkuar të luftojnë për Rusinë.

Të tjerët në rajon shqetësohen për importet e armëve të Serbisë, jo për eksportet e saj: blerja e fundit e avionëve luftarakë Rafale të prodhimit francez i kënaqi qeveritë perëndimore, por i ka shqetësuar Kroacinë dhe Kosovën.

Në çdo rast, dekada pas përfundimit të luftërave që pasuan shpërbërjen e Jugosllavisë, tregtia e armëve në Ballkan është ende e fortë.

Marrë nga “The Economist”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.