Studimi për masakrën izraelite në vitin 1948 zbulon varreza masive

Një hetim mbi një masakër në një fshat të shkatërruar palestinez të kryer nga forcat izraelite në luftën e vitit 1948 ka identifikuar tre varre masive të mundshme nën një vendpushim plazhi të sotëm.

Të mbijetuarit palestinezë dhe historianët kanë pohuar prej kohësh se burrat që jetonin në Tantura, një fshat peshkatarësh me rreth 1 mijë e 500 njerëz pranë Haifës, u ekzekutuan pasi u dorëzuan në Brigadën Alexandroni dhe trupat e tyre u hodhën në një varr masiv që besohet se ndodhet nën një zonë që tani është një parking për plazhin Dor.

Vlerësimet variojnë nga 40 deri në 200 persona.

Vitet e fundit, një numër në rritje i provave për masakrën e Tanturës ka krijuar polemika të rëndësishme në Izrael, ku mizoritë e kryera nga forcat hebraike në vitin 1948 mbeten një temë shumë e ndjeshme: një dokumentar i prodhuar nga Izraeli për atë që ndodhi në fshat u përball me reagime të shumta ndaj tij, lëshuar vitin e kaluar.

Hetimi i ri i gjerë nga agjencia kërkimore Forensic Architecture identifikon atë që thotë se është një vend i dytë i varrit masiv në ish-fshatin Tantura, si dhe dy vendndodhje të tjera të mundshme, në kërkimin më gjithëpërfshirës deri më tani.

Forensic Architecture, me bazë në Goldsmiths, Universiteti i Londrës, analizoi të dhënat hartografike dhe fotografitë ajrore nga epoka e mandatit britanik, të ndërlidhura me dëshmitë arkivore dhe të sapo mbledhura të dëshmitarëve okularë nga të mbijetuarit dhe autorët dhe të dhënat e ushtrisë izraelite.

Të dhënat u përdorën për të krijuar modelim 3D që përcakton vendet e mundshme të ekzekutimeve dhe varrezave masive, si dhe kufijtë e varrezave ekzistuese më parë, dhe nëse ndonjë varr mund të jetë zhvarrosur ose hequr.

Raporti Tantura u porosit nga Adalah, një grup i të drejtave të njeriut i drejtuar nga palestinezët që fokusohet në çështjet ligjore. Bazuar në gjetjet, Adalah paraqiti të mërkurën një peticion ligjor të parë të këtij lloji në Izrael në emër të disa familjeve Tantura ende në vend për të demarkuar vendet.

“Është e vështirë të argumentohet se nuk ka varre masive në Tantura. Të drejtat e familjeve për të vizituar këto vende dhe e drejta për varrim dinjitoz janë shkelur padyshim sipas ligjit izraelit dhe atij ndërkombëtar”, tha Suhad Bishara, drejtor ligjor i Adalah.

“Ajo që ne shpresojmë me dosjen është se nuk është çështje që gjykatat izraelite të vendosin ‘po’ ose ‘jo’, por vetëm si të lehtësojnë aksesin”, tha Bishara.

Varri masiv i identifikuar më parë i Tanturës u përshkrua si i vendosur në një fushë të hapur, pranë shkurreve me gjemba dhe tre pemëve, dhe tani mendohet të jetë poshtë parkingut, megjithëse vendi nuk është zhvarrosur apo gërmuar.

Varri i dytë, në një pemishte afër vendit ku ka qenë sheshi i fshatit, ka ngjashmëri me të parin dhe gjithashtu besohet se tani është nën betonin e një parkimi makinash. Në fotografitë ajrore duket se të dyja kanë qenë të gjata dhe të hollë, karakteristikat e tokës rreth 3 me 30 metra të gjatë, të orientuara përgjatë një boshti lindje-perëndim dhe në kufirin verior të një fushe të hapur.

Një vend i mundshëm i ekzekutimit besohet të ketë qenë një oborr pas shtëpisë së familjes Haj Jahja. Kockat e njeriut thuhet se u gjetën në vend vite më vonë, duke bërë që studiuesit të vlerësojnë se mund të ketë gjithashtu një varr masiv atje.

Adnan Haj Yahya, tani 92 vjeç, ishte 17 vjeç kur Tantura ra në duart e forcave izraelite. Ai ka dëshmuar në disa botime akademike dhe gazetareske gjatë viteve se ai dhe një mik u detyruan nga ushtarët të hapnin një varr në vend dhe të hidhnin dhjetëra trupa.

Komiteti i familjeve Tantura dhe Adalah shpresojnë që hetimi i Arkitekturës Forenzike do të çojë në më shumë hetime për ngjarjet e vitit 1948, të cilat palestinezët e quajnë Nakba, ose katastrofë.

Përafërsisht 700 mijë njerëz – rreth gjysma e popullsisë – u dëbuan ose u larguan nga shtëpitë e tyre në luftën rreth krijimit të shtetit izraelit dhe rreth 500 fshatra u shkatërruan.

Forensic Architecture tha se projekti Tantura është i pari nga një seri hetimesh vizuale që organizata po kryen për masakrat e raportuara në lidhje me Nakba.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.