Kodrat me ngjyrë rozë dhe të verdhë ngjyrosin peizazhin rrotullues të mbërthyer nga kanione të kuqe të thellë dhe formacionet shkëmbore të oxhaqeve u shfaqën në distancë.
Është thatë, nxehtë, me erë, ama jashtëzakonisht bukur.
Mijëvjeçarë më parë, ky mjedis i paqëndrueshëm, vullkanik, i skaliti natyrshëm majat që rrethojnë vendin në format e tyre konike, të cilat tani tërheqin miliona vizitorë.
Por nën sipërfaqen e shkatërruar të Cappadocia-s, një mrekulli me përmasa po aq gjigante qëndronte e fshehur për shekuj.
Bëhet fjalë për një qytet nëntokësor që mund të fshehë vendndodhjen e deri në 20 mijë banorëve për muaj të tërë.
Qyteti antik i Elengubu, i njohur sot si Derinkuyu, strofullohet më shumë se 85 metra nën sipërfaqen e Tokës, duke përfshirë 18 nivele tunelesh.
Qyteti më i madh nëntokësor i gërmuar në botë, ai ishte në përdorim pothuajse të vazhdueshëm për mijëra vjet, duke ndryshuar duart nga Persianët te të Krishterët e Epokës Bizantine.
U braktis përfundimisht në vitet 1920 nga grekët e Cappadocia-s kur u përballën me disfatën gjatë luftës greko-turke dhe u larguan papritmas masivisht në Greqi.
Jo vetëm që dhomat e saj si shpella shtrihen për qindra milje, por mendohet se më shumë se 200 qytete të vogla nëntokësore të veçanta që janë zbuluar në rajon mund të lidhen me këto tunele, duke krijuar një rrjet masiv nëntokësor.
Sipas udhërrëfyesit të quajtur Suleman, Derinkuyu u rizbulua vetëm në vitin 1963 nga një vendas anonim.
Teksa ai po rinovonte shtëpinë e tij, pulat që mbante do të zhdukeshin në një të çarë të vogël të krijuar gjatë rimodelimit, që nuk do të shihej më kurrë.
Pas një hetimi më të afërt dhe disa gërmimeve, ai zbuloi një vendkalim të errët. Ishte e para nga më shumë se 600 hyrjet e gjetura brenda shtëpive private që çojnë në qytetin nëntokësor të Derinkuyu.
Gërmimet filluan menjëherë, duke zbuluar një rrjet të ngatërruar banesash nëntokësore, depo të ushqimit të thatë, stalla bagëtish, shkolla, kantina vere, madje edhe një kishëz.
Ishte një qytetërim i tërë i zhytur në mënyrë të sigurt nën tokë.
Qyteti i shpellës u përshkrua shpejt nga mijëra turistë më pak klaustrofobikë të Turqisë dhe në vitin 1985, rajoni u shtua në listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s.
Data e saktë e ndërtimit të qytetit mbetet e kontestuar, por “Anabasis”, e shkruar nga Ksenofoni i Athinës rreth vitit 370 pes, është vepra më e vjetër e shkruar që duket se i referohet.
Në libër, ai përmend njerëzit e Anadollit, afër rajonit të Cappadocia-s, që jetojnë nën tokë në shtëpitë e gërmuara në vend të banesave më të njohura të shpellave buzë shkëmbinjve që janë të njohura në zonë.
Sipas profesor Andrea De Giorgi, Cappadocia është e përshtatshme në mënyrë unike për këtë lloj ndërtimi nëntokësor për shkak të mungesës së ujit në tokë dhe shkëmbit të saj të lakueshëm dhe lehtësisht të derdhur.
Por se kujt t’i besohet krijimi i Derinkuyu mbetet një mister i pjesshëm.
Baza për rrjetin e përhapur të shpellave nëntokësore shpesh i atribuohet hititëve, “të cilët mund të kenë gërmuar disa nivele të para në shkëmb kur u sulmuan nga Frigjianët rreth vitit 1200 pes”.
Megjithatë, pjesa më e madhe e qytetit ka të ngjarë të jetë ndërtuar nga frigjianët, arkitektë shumë të aftë të epokës së hekurit, të cilët kishin mjetet për të ndërtuar objekte të përpunuara nëntokësore.
Fillimisht, Derinkuyu ka të ngjarë të përdorej për ruajtjen e mallrave, por qëllimi i tij kryesor ishte si një strehë e përkohshme nga pushtuesit e huaj, me Cappadocia-n që shihte një fluks të vazhdueshëm perandorish dominuese gjatë shekujve.
Sot, ju mund të përjetoni realitetin tronditës të jetës nën tokë për vetëm 60 lira turke.
Teksa zbret në tunelet e ngushta e të mykura, muret e nxirë nga bloza nga ndezja e pishtarit shekullor, jep ndjesinë e klaustrofobisë.
Megjithatë, zgjuarsia e perandorive të ndryshme që u zgjeruan mbi Derinkuyu bëhet shpejt e dukshme.
Korridoret e ngushta e të shkurtra qëllimisht i detyrojnë vizitorët të lundrojnë në labirintin e korridoreve dhe banesave.
Të ndriçuar dobët nga drita e llambës, gurë rrethorë gjysmë ton bllokojnë dyert midis secilit prej 18 niveleve dhe mund të lëvizen vetëm nga brenda.
Vrimat e vogla, krejtësisht të rrumbullakëta në qendër të këtyre dyerve të mëdha u kanë lejuar banorëve të gjuanin pushtuesit duke ruajtur një perimetër të sigurt.
Çdo nivel i qytetit është projektuar me kujdes për përdorime specifike.
Blegtoria mbahej në stalla më afër sipërfaqes për të reduktuar erën dhe gazrat toksike të prodhuara nga bagëtia, si dhe për të siguruar një shtresë të ngrohtë izolimi të gjallë për muajt e ftohtë.
Shtresat e brendshme të qytetit kanë banesa, bodrume, shkolla dhe hapësira takimi.
Më mbresëlënës është një sistem kompleks ventilimi dhe një pus i mbrojtur që ka furnizuar të gjithë qytetin me ajër të pastër dhe ujë të pastër.
Mendohet se ndërtimi i hershëm i Derinkuyu u përqendrua rreth këtyre dy elementëve thelbësorë.
Më shumë se 50 boshte ventilimi, të cilat mundësonin fluksin natyror të ajrit midis shumë banesave dhe korridoreve të qytetit, u shpërndanë në të gjithë qytetin për të shmangur një sulm potencialisht fatal në furnizimin e tyre me ajër.
Teksa ndërtimi i Derinkuyu ka qenë me të vërtetë i zgjuar, ai nuk është i vetmi qytet nëntokësor në Cappadocia.
Me 445 kilometra katrorë, është thjesht më i madhi nga 200 qytete nëntokësore nën rrafshinat e Anadollit.
Më shumë se 40 nga këto qytete më të vogla janë tre ose më shumë nivele thellë nën sipërfaqe.
Shumë prej tyre janë të lidhur me Derinkuyu nëpërmjet tuneleve të gërmuara me kujdes.
Të gjitha janë të pajisura me rrugë emergjente shpëtimi në rast se do të ishte e nevojshme kthimi i menjëhershëm në sipërfaqe.
Marrë nga “BBC”, përshtatur për “Albanian Post”.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
