Qeveria dhe ASK-ja dështojnë procesin e regjistrimit të popullsisë – ishte një nga rekomandimet kryesore për Kosovën në Raportin Vjetor të BE-së

U shtyj fillimisht për një muaj, për t’u shtyrë përsëri.

Përfundimisht, regjistrimi i popullsisë në Kosovë, i paraparë të nis fillimisht më 1 shtator e më pastaj më 1 nëntor, nuk do të ndodhë gjatë këtij viti.

Përgjegjësinë për dështimin e këtij procesi nuk po e merr asnjë dikaster i cili ka në domenin e tij organizimin dhe mbarëvajtjen e censit.

Qeveria e Kosovës dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës po fajësojnë njëra-tjetrën për dështimin e këtij procesi.

Por, si qëndron e vërteta?

Problemet janë të shumta, por ndër më kryesoret ka të bëjë me faktin se Qeveria, Kuvendi dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës nuk kanë bërë një ligj adekuat, i cili do të përfshinte të gjitha standardet ndërkombëtare dhe do të trajtonte problematikat e procesit në tërësi.

Agjencia e Statistikave te Kosovës, në veçanti, ka dështuar të hartojë një plan të mirëfilltë dhe gjithëpërfshirës për mbarëvajtjen e procesit të cenzusit (regjistrimit të popullsisë).

Agjencia e Statistikave, gjithashtu, nuk ka realizuar përgatitjet elementare dhe ka dështuar në menaxhimin e proceseve përgatitore të Regjistrimit të Popullsisë.

Siç merr vesh Albanian Post, Qeveria dhe Agjencia e Statistikave të Kosovës, të dytë bashkërisht, kanë dështuar në krijimin e infrastrukturës mbështetëse dhe zbatuese për të gjitha proceset tepër delikate të Regjistrimit të Popullsisë, sidomos krijimit të hapësirave ligjore të cilat do të ishin të domosdoshme në procesin e rekrutimit të kapaciteteve të nevojshme njerëzore dhe pajisjeve në fushën e teknologjisë informative.

Albanian Post nga burime brenda Agjencisë së Statistikave të Kosovës, ka kuptuar se kompetencat e procesit të rekrutimit të stafit për Regjistrimin e Popullsisë i janë dhënë Ministrisë së Financave, në mënyrë jo-ligjore, ndonëse i njëjti ka qenë në domenin e ASK-së.

Një ndër arsyet kryesore të dështimit të këtij procesi, siç ka kuptuar AP, ka të bëjë edhe me interferimin e vazhdueshëm të Qeverisë së Kosovës në punën e Agjencisë së Statistikave, gjë që bie ndesh me standardet e Bashkimit Evropian dhe të Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

“Qeveria e Kosovës ka interferuar edhe në aspektet themelore profesionale brenda ASK-së, pra në shkeljen e Parimeve Statistikore Evropiane duke imponuar edhe pjese jashtë këtyre standardeve në pyetësorin e Regjistrimit të Popullsisë”, ka thënë një burim i AP-së brenda ASK-së.

Regjistrimi i Popullsisë dhe Banesave, sipas Zyrës Evropiane të Statistikave (Eurostat) e cila funksionin brenda Komisionit Evropian, shërben si një mjet i rëndësishëm për mbledhjen e informacionit të saktë dhe të përditësuar demografik dhe të banesave, informacione të cilat më pastaj shndërrohen në të dhëna thelbësore statistikore për zhvillimin e politikave.

Regjistrimi i Popullsisë dhe Banesave, sipas Eurostat, është një proces i cili duhet të kryhet nën përgjegjësinë e plotë të autoriteteve shtetërorë dhe në përputhje me standardet e Bashkimit Evropian dhe të Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

“Këto standarde vlejnë edhe për Kosovën. Kosova ndonëse nuk është e obliguar, ajo është e inkurajuar t’i ndjek rregulloret e BE-së dhe të Komisionit Ekonomik të OKB-së për Evropën (UNECE)”, ka thënë për Albanian Post, zyrtarja për media e Zyrës Evropiane të Statistikave, Margarida Domingues de Carvalho.

Sipas Eurostat, Zyrat Statistikore, në rastin e Kosovës Agjencia e Statistikave duhet të operojnë në mënyrë profesionale dhe mbi të gjitha të pavarur në realizimin e këtij procesi.

“Zyrat Statistikore duhet të kryejnë përgatitjet me kohë. Përfundimi i përgatitjes dhe zbatimit të Regjistrimit të Popullsisë është një nga rekomandimet kryesore në Kapitullin e 18 të Raportit Vjetor të Bashkimit Evropian për Kosovën”, thotë për AP de Carvalho.

De Carvalho, ndër të tjera ka theksuar se Agjencia e Statistikave të Kosovës ka marrë me vite të tëra mbështetje teknike nga Komisioni Evropian për procesin e censit, duke ofruar sugjerime dhe rekomandime të përgjithshme për procesin.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, këtë të mërkurë në mbledhjen e radhës së Qeverisë së Kosovës, tha se regjistrimi i Popullsisë dhe i Banesave do të ndodhë në prill të vitit 2024.

Për dështimin e këtij procesi, kryeministri fajësoi Agjencinë e Statistikave të Kosovës për jo-menaxhim të duhur, duke larguar në tërësi barrën ekzekutivit në këtë proces.

Në tentim për të amortizuar dështimin e procesit, Kurtin, potencoi se gjatë javës së kaluar ka ndryshuar përbërjen e menaxhmentit, prandaj sigurojë se “gabimet e së kaluarës më nuk do të përsëriten”.

“Gjatë javës së kaluar kam përdorur autorizimin për të ndryshuar menaxhimentin e ASK-së, si një hap para për të ngritur efikasitetin e procesit. Letra që e kam pranuar nga u.d i ri i Drejtorit, Avni Kastrati, dëshmon që procesi i regjistrimit nuk është menaxhuar mirë, por është shtuar premtimi që gabimet nga e kaluara nuk do të përsëriten”, tha ai.

Si e arsyetoi Kurti për herë të parë shtyrjen e procesit të Regjistrimit të Popullsisë?

Qeveria e Kosovës më 30 shtator të vitit 2022 morri vendim që procesi i regjistrimit të popullsisë, ekonomive familjare dhe banesave në Kosovë të nis më 1 shator e të përfundojë më 16 tetor të këtij viti.

11 muaj më pas, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, në mbledhjen e 156-të Qeverisë së Kosovës njoftoi se vendimi i cili mban nënshkrimin e tij nuk do të mund të zbatohet në datën e caktuar.

Shtyrjen për dy muaj të Regjistrimit të Popullsisë – nga 1 shtatori në 1 nëntor – Kurti e arsyetoi duke thënë se një sërë vonesash në përgatitje e kanë bërë të pamundur nisjen e këtij procesi.

Për një vonim të tillë shefi i Qeverisë së Kosovës fajësoi Asociacionin e Komunave të Kosovës, Asociacioni i cili sipas Kurtit tregoi një “rezistencës” brenda Komisionit Qendror të Regjistrimit.

“Edhe pse përgatitjet u bënë përkundër rezistencës së prodhuar edhe brenda Komisionit Qendror të Regjistrimit nga Asociacioni i Komunave të Kosovës, procesin nuk mund ta fillojmë para datës 1 nëntor. Pra, [procesi do të fillojë] dy muaj më vonë për shkak të pamundësisë së Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK) që me vonesat e shkaktuara t’i planifikonte detajet”, tha Kurti.

Kurti tha gjithashtu se në vonimin e procedurave ndikoi edhe vendimi i Qeverisë për ta trajtuar bashkëpunimin me Zyrën e Kombeve të Bashkuara për Shërbimet e Projekteve (UNOPS) si marrëveshje ndërkombëtare e jo “memorandum bashkëpunimi me një organizatë ndërkombëtare”.

Regjistrimi i fundit i popullsisë në Kosovë është bërë në vitin 2011, ndërsa regjistrimi që është dashur të bëhet në vitin 2021, është shtyrë për shkak të pandemisë COVID-19.

Sipas regjistrimit të bërë më 2011, numri i përgjithshëm i banorëve në Kosovë llogaritet të jetë rreth 1.8 milion.

Por, në këtë regjistrim nuk ishin përfshirë banorët e komunave me shumicë serbe në Veri të Kosovës – Leposaviq, Zubin Potok, Zveçan dhe Mitrovicë e Veriut – pasi që në atë kohë ata kishin refuzuar procesin.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.