Puna e rrezikshme e gazetës ruse Novaya në krye me Dmitry Muratov

Në vitin 1993, presidenti i Bashkimit Sovjetik Mikhail Gorbachev ka përdorur një pjesë të parave të cilat i kishte marrë nga çmimi Nobel për paqe për të ndihmuar në krijimin e gazetës Novaya Gazeta, kështu duke blerë kompjuterët e parë të këtij mediumi.

Po thuajse 30 vjet më vonë, gazeta ka një tjetër çmim Nobel për paqen në historinë e saj.

Dmitry Muratov, kryeredaktor i Novaya Gazeta, iu dha çmim së bashku me gazetaren filipinase Maria Ressa, “për përpjekjet e tyre për të mbrojtur lirinë e shprehjes, e cila është një parakusht për demokracinë dhe paqen e qëndrueshme”.

Çmimi është një shfaqje befasuese dhe e mirëpritur e mbështetjes për shtypin e pavarur rus, i cili ka qenë nën presion të vazhdueshëm gjatë 21 viteve të sundimit të Vladimir Putinit.

Falë reformave politike të perestrojkës së Gorbaçovit dhe çlirimit të shtypit gjatë viteve 1980, gazetarët investigativë u bënë heronj kombëtarë në Bashkimin Sovjetik të vonë. Ata zbuluan krimet e regjimit të së kaluarës, duke i gjurmuar ato në arkivat e sapo hapura dhe zbuluan korrupsionin midis burokratëve që abuzuan me pushtetin e tyre për t’u pasuruar, raporton mediumi The Conversation.

Karriera e gazetarit Muratov, gjatë viteve shkoi duke u rritur. Në vitin 1987, ai u largua nga qyteti i tij i lindjes për t’u bashkuar me gazetën Komsomolskaya Pravda në Moskë. Kjo gazetë e komunisteve të rinj mori një qëndrim kritik ndaj regjimit sovjetik në vitet e fundit të tij dh u konsiderua një zë kryesor i parestrojkës.

Komsomolskaya Pravda ishte ndër gazetat që qëndronin kundër grushtit ushtarak të vitit 1991, të udhëhequr nga një bllok konservator i qeverisë komuniste, për të përmbysur Gorbachev. Grushti i shtetit i gushtit shënoi fundin e Bashkimit Sovjetik, i cili u shemb në dhjetor të atij viti dhe çoi në një epokë të re për shtypin.

Në 1992, Muratov u largua nga Komsomolskaya Pravda për një mosmarrëveshje në lidhje me të ardhmen e gazetës.

Muratov ishte ndër ata që mbrojtën gazetën si një media hetimore, ndërsa konkurrenti i tij Valery Sungorkin u përpoq ta kthente atë në një tabloid për të fituar para. Pamja e tabloidit pati sukses.

Muratov dhe një ekip kolegësh filluan të botojnë gazetën e re ditore, (Novaya Ezhednevnaya Gazeta), duke raportuar mbi politikën, korrupsionin dhe krimet e luftës në Çeçeni.

Në 1995, Muratov u emërua kryeredaktor dhe gazeta mori emrin e saj aktual: Novaya Gazeta (Gazeta e Re).

Ditë të errëta

Në një intervistë për librin e ardhshëm të autorit Ilya Yablokov, Muratov tha se ekipi redaktues vështirë se arriti të mbijetonte në vitet 1990. Nuk kishte para për të paguar pagat, gjithçka që anëtarët e kooperativës merrnin jashtë detyrave të tyre në gazetë u investua përsëri në gazetë.

Në vitet 2000, një litar shpëtimi i mbështetjes financiare erdhi nga Gorbachev dhe Aleksandr Lebedev, bankier dhe sipërmarrës rus që blenë gazetën Evening Standard të Londrës në 2009. Të dy mbështetën dëshirat e Muratov për të ruajtur udhëheqjen e Novaya Gazeta si një prizë hetimore.

Ata gjithashtu krijuan miqësi Muratov, duke ndarë lumturinë e tij në kohë suksesi dhe pikëllimin e tij për humbjet e shumta të gazetës.

Novaya Gazeta shpesh është quajtur gazeta “më e guximshme” e Rusisë dhe ka një nga nivelet më të larta të gazetarëve të vrarë në mesin e mediave ruse. Midis viteve 2000 dhe 2021, gjashtë gazetarë të Novaya Gazeta u vranë në detyrë, përfshirë Anna Politkovskaya më 7 tetor 2006 – pothuajse 15 vjet një ditë para se Muratov të merrte Nobelin.

Në vitin 2009, pasi një avokat dhe gazetar që punonte për Novaya Gazeta u vranë nga aktivistët e së djathtës ekstreme, Muratov krijoi një protokoll sigurie për të mbrojtur gazetarët që po kryenin hetime të rrezikshme.

Regjimi rus vazhdonte të bëhej më autoritar, më i rrezikshëm të raportohej për korrupsion, shkeljet e të drejtave të njeriut dhe vrasjet e kritikëve të Putinit.

Megjithatë, gazetarët e Novaya zbuluan shkallën e përfshirjes së shtetit në vrasjen e Boris Nemtsov në shkurt 2015. Nemtsov, kritiku më i ashpër i Putinit në atë kohë, u qëllua për vdekje para Kremlinit dhe asnjë person i profilit të lartë nuk u shpall fajtor.

Elena Milashina, reporterja kryesore e Novaya për Çeçeninë, kishte reportuar për vrasjet gjakftohtë të kundërshtarëve të udhëheqësve të Çeçenisë, Ramzan Kadyrov. Ajo është përballur me sulme fizike dhe kërcënime me vdekje.

Një e ardhme më e ndritur

Muratov është një personazh i vetëm. Ai kurrë nuk ka frikë të flasë dhe të mbrojë gazetarët dhe zërat kundërshtues, duke e ditur se ai ose ekipi i tij redaktues mund të sulmohet. Ai është drejtuesi i një rrjeti të mediave që ndihmon gazetarët rusë në rajone të rrezikshme të vazhdojnë punën e tyre nën mbrojtjen simbolike të Muratov.

Ai me siguri ka bërë qindra armiq të fuqishëm të cilët do të ishin të lumtur të shpëtonin prej tij, por, në të njëjtën kohë, ai ka bërë mijëra miq në të gjithë sektorët e shoqërisë ruse, përfshirë politikanët kryesorë, oficerët e zbatimit të ligjit dhe super të pasurit.

Miqësitë e tij me ndërmjetësit e fuqisë e ndihmojnë atë të lundrojë në ujërat e turbullta të politikës ruse pa humbje të mëdha në reputacion. Kjo ka irrituar anëtarët e ashpër të opozitës ruse dhe disa vëzhgues perëndimorë të Rusisë, të cilët mendojnë se ai i ka shitur shpirtin e tij Kremlinit.

Ky portret i Muratov nuk kap plotësisht fushën e rolit të tij të rëndësishëm në mediat ruse. Muratov përdor ndikimin dhe lidhjet e tij jo për të pasuruar veten, por për të mbështetur strehën e fundit të fuqisë së gazetarisë investigative brenda Rusisë.

Çmimi Nobel do ta bëjë Muratov më me ndikim në vend dhe do t’i japë atij më shumë armiq në mesin e elitës, të cilët më vonë mund të pretendojnë se ai e tradhtoi Rusinë për financime dhe shpërblime të huaja. Simbolikisht, ky çmim do të fuqizojë të gjithë gazetarët investigativë rusë që luftojnë për jetën dhe profesionin e tyre në mes të sulmeve të pashembullt nga shteti.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.