Pse Shqipëria, Kroacia dhe Serbia do të jenë gjithmonë të ndarë nga futbolli

Berlinin e bashkon futbolli. Këlnin e bashkon futbolli. Dortmundi është… e kuptoni idenë.

“Të bashkuar nga futbolli” ka qenë moto e Gjermanisë për Euro 2024 që kur vendi shpalli ofertën e saj për të organizuar turneun në vitin 2017. Dhe, për shumicën dërrmuese të tifozëve në Gjermani, kjo funksionon.

Por ka disa mbështetës këtu për të cilët kjo moto është e pamundur.

Natyrisht, ne të gjithë duhet të bashkohemi nga diçka aq e parëndësishme, por që po afirmon jetën si futbolli – ose arti ose muzika ose çfarëdo shprehjeje e njerëzimit tonë të përbashkët – por njerëzit kanë një zakon të pengojnë veten e tyre. Dhe njerëzit në Ballkan, rajoni në Evropën Juglindore që dikur quhej “fuçia e barutit” e kontinentit, janë përplasur me njëri-tjetrin për shekuj me radhë.

Në kontekstin e shumë prej këtyre përplasjeve, ajo që po ndodh në Euro 2024 është shumë, shumë e parëndësishme. Kur keni jetuar përmes shpërbërjes së dhunshme të një vendi, i cili ishte vetëm një përpjekje e shekullit të 20-të për të suvatuar mbi 1000 vjet konflikt, kujt i intereson vërtet nëse tifozët e futbollit i këndojnë këngë të këqija njëri-tjetrit?

Ai vend ishte, natyrisht, Jugosllavia, finalistët humbës në edicionin e parë dhe të tretë të këtij turneu në 1960 dhe 1968, përkatësisht, gjysmëfinalist në 1976 dhe një nga favoritët në Euro 1992.

Fatkeqësisht, Jugosllavia nuk arriti kurrë në Suedi, sepse vendi në shpërbërje ishte nën sanksionet e Kombeve të Bashkuara deri atëherë, pasi ajo që do të bëhej një dekadë konfliktesh të veçanta, por të lidhura, të njohura si Luftërat Jugosllave, kishte shpërthyer në Bosnje dhe Kroaci.

I pari nga ato konflikte kishte përfunduar tashmë në Slloveni, gjë që shpjegon pse disa takime të ish-bashkëjugosllavëve kanë kaluar shumë më paqësisht se të tjerat në Euro 2024.

Për t’u kthyer te pyetja “kujt i intereson?”, përgjigja do të duket të jetë UEFA, pasi organi drejtues i futbollit evropian u ka dhënë gjoba anëtarëve të tij ballkanas.

Teksa u mbyll faza e grupeve në Euro 2024, organi drejtues i futbollit evropian ka gjobitur katër shoqata kombëtare për sjelljen e keqe të tifozëve të tyre: Shqipërinë, Kroacinë, Skocinë dhe Serbinë.

Skocia, u gjobit me 6,000 dollarë për hedhjen e gotave plastike në fushë gjatë humbjes 5-1 nga Gjermania në ndeshjen hapëse të turneut. Një shkelje relativisht e vogël.

Federata Serbe e Futbollit është gjobitur për të njëjtën shkelje, por edhe për tifozët e saj që “shfaqin mesazhe provokuese të papërshtatshme për ngjarje sportive”, në këtë rast një pankartë që i referohej pretendimit të lashtë të Serbisë për Kosovën, republikën në jug të saj dhe që ka 92 për qind shqiptarë. Është një grindje e hidhur që shkon të paktën 700 vjet më parë dhe duket se do të vazhdojë edhe për 700 të tjera.

Federata e Kroacisë është gjobitur me afro 24,000 paundë për shkak se tifozët e saj ndezën dhe hodhën flakadanë dhe bomba tymuese gjatë ndeshjes kundër Shqipërisë.

Federata shqiptare është gjobitur me gati 72 mijë paundë për tifozët e saj që hodhën objekte, ndezën fishekzjarrë, shfaqnin mesazhe provokuese dhe pushtuan dy herë fushën.

Nuk kanë qenë vetëm tifozët e Shqipërisë që kanë pasur telashe. Një reporter nga Kosova është dërguar në shtëpi pasi ka nxitur tifozët serbë me gjestin e shqiponjës dykrenore të bërë me dorë para tyre. Ndërsa, sulmuesi i Shqipërisë, Mirlind Daku është pezulluar për dy ndeshje pasi ka rrëmbyer megafonin pas barazimit me Kroacinë për të thirrur “Të q****a maqedonasit, të q****a serbët”.

Është një listë mjaft e madhe dhe ndoshta do të ketë më shumë për ta dhe fqinjët e tyre, pasi UEFA është ende duke hetuar akuzat për thirrje raciste nga tifozët serbë gjatë ndeshjes së tyre të parë kundër Anglisë dhe “sjellje të mundshme raciste dhe/ose diskriminuese” nga të dy grupet e tifozëve në atë ndeshje Shqipëri-Kroaci.

Në rast se e keni humbur atë, thuhet se të dy grupet e tifozëve janë bashkuar me një brohoritje “vriti, vriti, vriti serbët” në minutën e 60-të të ndeshjes.

Të hutuar? Është në rregull (epo, nuk është, në të vërtetë është shumë e trishtueshme, por e njëjta gjë mund të thuhet për një duzinë konfliktesh të tjera të pazgjidhshme në mbarë botën), është konfuze për ata prej nesh që nuk janë rritur të zhytur në këto histori tradhtish, zemërimi dhe sakrificash.

Asnjë artikull i një gazetari sportiv nuk mund t’i japë drejtësi historisë së Ballkanit – biblioteka të tëra i janë kushtuar kësaj teme – kështu që unë nuk do të përpiqem. Kjo është pjesërisht për shkak të kufizimeve në kohë/hapësirë, dhe pjesërisht për shkak se nuk është realisht e rëndësishme për atë që po ndodh në këtë turne.

“Ka disa arsye për atë që po shohim”, thotë Dario Brentin, një shkencëtar social në Qendrën e Universitetit të Gracit për Studimet e Evropës Juglindore.

“Ky është turneu i parë i madh në një vend me një traditë të fortë të kulturës së tifozëve për një kohë të gjatë. Nuk mund të krahasosh Euro 2024 me Kupat e Botës në 2018 ose 2022, apo Euro-t e fundit, të cilat u prekën nga pandemia. Pra, ky është një turne jashtëzakonisht tërheqës për tifozët”.

“E dyta është se të gjitha këto vende kanë popullsi të madhe të diasporës në Gjermani dhe në mbarë Evropën. Ne e dimë se komunitetet e diasporës priren të jenë shumë ekspresive në përkatësitë e tyre kombëtare. Kjo nuk është ekskluzive për futbollin, por futbolli është një shembull i qartë i tendencës”.

“Dhe atëherë ju keni praninë në turne të grupit më të organizuar të tifozëve të çdo kombi. Këta mund të jenë nga 200 në 500. Ndonjëherë ata janë të lidhur me një klub specifik, si ‘Bad Blue Boys’ i Dinamo Zagrebit. Këto grupe më të vogla mund të japin një shtysë për grupin më të madh. Alkooli është një faktor, por është gjithashtu vetëm psikologjia bazë e grupit”.

“Sinqerisht, nuk e di pse njerëzit habiten nga kjo. Ajo që po dëshmojmë në Gjermani është goxha banale në Serbi, Kroaci dhe Shqipëri. Është e zakonshme. Është një pjesë e thjeshtë e kulturës së tifozëve atje dhe është rrënjosur thellë prej 30 vitesh”.

“Këto janë këngë të vjetra. Është tragjike, sigurisht, por është realiteti i komuniteteve të diasporës dhe këtyre grupeve ekstremiste të tifozëve të futbollit. Kur këto botë përplasen, ju mund të shihni se çfarë ndodh”, vijoi ai.

James Montague, autori i “1312: Mes Ultrasve”, libri përfundimtar mbi grupet më ekstreme të tifozëve të futbollit global, kryesisht pajtohet me Brentin.

“Të gjitha këto mosmarrëveshje nacionaliste kanë rrënjë që shkojnë qindra vjet më parë – Beteja e Kosovës, Perandoria Osmane dhe të gjitha këto – por, për sa i përket asaj që është e rëndësishme sot, ato me të vërtetë fillojnë në Luftërat Jugosllave”, thotë Montague.

“Për shembull, Daku u pezullua sepse bërtiste për Maqedoninë. Epo, kjo për shkak se në Maqedoninë e Veriut ka ende probleme midis popullsisë shumicë sllave dhe pakicës shqiptare. Ishte e fundit e Luftërave Jugosllave dhe jo shumë kohë më pare”.

“Pra, nuk është aspak e pazakontë, në atë rajon, të shohësh ato konflikte në ndeshjet e futbollit nga grupe të ndryshme ultras”.

“Ajo që është bërë më e përhapur vitet e fundit është shfaqja e këtyre flamujve irredentistë të Shqipërisë së Madhe, Serbisë së Madhe e kështu me radhë. Ata kanë ekzistuar gjithmonë deri në një pikë të caktuar, por janë bërë më të rëndësishëm”.

“Në vitin 2014, ndodhi incidenti famëkeq me dron në ndeshjen Serbi-Shqipëri, kur u valëvit flamuri i Shqipërisë së Madhe. Kjo nisi një lloj gare mes grupeve të tifozëve dhe legjitimoi pothuajse çdo gjë në sytë e tyre”.

Incidenti të cilit i referohet Montague ndodhi gjatë një ndeshje kualifikuese për Euro 2016 në Beograd. Asnjë tifoz mik nuk u lejua në ndeshje, por kjo nuk i pengoi një grup shqiptarësh që të kishin praninë e tyre duke përdorur një dron për të valëvitur flamurin e Shqipërisë së Madhe mbi stadium.

Si të gjithë “të mëdhenjtë” e tjerë, Shqipëria e Madhe është një ëndërr, një vend i përbërë nga të gjitha vendet ku jetojnë shqiptarët etnikë.

Një lojtar serb në fund rrëmbeu flamurin, duke shkaktuar një përgjigje të zemëruar nga lojtarët shqiptarë, e cila, si një reagim zinxhir, provokoi gati një trazirë me tifozëve serbë. Skuadra shqiptare u largua nga fusha dhe nuk pranoi të dilte sërish.

Ndeshja u ndërpre me rezultatin ende 0-0. UEFA fillimisht i dha Serbisë një fitore me rezultat 3-0. Pas apelimeve nga të dyja palët, çështja shkoi në Gjykatën e Arbitrazhit Sportiv, e cila vendosi se serbët ishin më fajtorë për braktisjen e lojës dhe i dha Shqipërisë 3 pikët.

“Të bashkuar nga futbolli”, thoni ju? Paçi fat.

Aty ku Montague nuk pajtohet me Brentin është roli që luajnë ultrasit më famëkeq të klubeve të rajoneve në Gjermani.

“Gjërat që shihni çdo javë në Kroaci dhe Serbi nuk janë e njëjta gjë që po ndodh këtu”, thotë ai.

“Ultra-grupet lokale shpesh shmangin ekipet kombëtare. Ajo që ata po bëjnë ka të bëjë me ekipin e tyre, nuk ka të bëjë me ekipin kombëtar”.

“Të gjithë djemtë kryesorë kanë qëndruar larg Gjermanisë sepse nuk kanë interes për kombëtaren. Në të vërtetë janë grupe të diasporës dhe njerëz të tjerë që nuk janë të lidhur me grupet ultras të klubeve që përfshihen në këto incidente”.

“Ekziston një grup ultras kombëtar për Hungarinë që quhet “Brigada Karpate” dhe është shkruar shumë për ta, pasi janë të lidhur me qeverinë hungareze dhe regjimin e saj joliberal”.

“Shqipëria ka një të quajtur ‘Kuq e Zi’ dhe një më ekstreme të quajtur ‘Brigada Ilire’, por ato priren të jenë një shprehje e ndjenjave më të gjera nacionaliste sesa fokusi më i ngushtë i ultrasve të klubit”.

“Aty ku ata të dy bien dakord është e pamundura për të dëgjuar dikë nga një prej federatave ballkanike, apo edhe ndonjë lojtar, të dalë publikisht për të dënuar veprimet e tifozëve të tyre”.

“Nuk do të shihni asnjë lojtar apo zyrtar të federatës të flasë kundër këtyre thirrjeve. Në rastin më të keq, pasqyron pozicionet e tyre ideologjike. Me pak fjalë, ata pajtohen me fansat”.

Dhe kush mund t’i fajësojë ata kur ideologjia në shtëpi ndjek një skenar të lashtë?

“Loja midis Shqipërisë dhe Kroacisë kishte një kontekst politik mjaft unik në një kuptim që shumë njerëz në të dy vendet ‘ndajnë’ urrejtjen ndaj serbëve”, shpjegon Dr. Marko Milosavljevic, profesor i gazetarisë në Universitetin Slloven të Lubjanës.

“Pra, këndimi nuk duhet të jetë një surprizë e plotë. Në fund të fundit, ndeshjet e futbollit, në veçanti, por edhe disa sporte të tjera, prej dekadash kanë qenë pjesë e fushëbetejës”.

“Për shembull, incidentet mes huliganëve ishin një pararendës i luftërave në vitet 1990, pasi lojërat midis ekipeve kroate dhe serbe shpesh do të ishin të dhunshme, ndonjëherë edhe me lojtarët që bashkoheshin”, vijoi ai.

Shembulli më famëkeq i kësaj ndodhi në maj të vitit 1990, kur Dinamo e Zagrebit e Kroacisë u takua me Yllin e Kuq të Serbisë, në një ndeshje të Ligës së Parë Jugosllave në kryeqytetin kroat. Loja u zhvillua vetëm disa javë pasi shumica e kroatëve kishin votuar për pavarësinë, duke e ngritur temperaturën për ndeshjen me disa gradë.

Shkurtimisht, shpërtheu një trazirë, me kapitenin e Dinamo-s, Zvonimir Boban, i cili më vonë luajti për Kroacinë dhe Milan-in, duke ofruar imazhin ikonik, një goditje fluturuese që synonte një polic që po dhunonte një tifoz të Dinamo-s.

Por lidhjet mes futbollit dhe luftës mes kroatëve dhe serbëve që shpërtheu në fillim të vitit 1991 shkojnë shumë përtej Boban-it. Midis tifozëve të Yllit të Kuq në atë lojë ishte Zeljko Raznatovic, i cili së shpejti do të bëhej i famshëm si “Arkan”, udhëheqësi i Gardës Vullnetare Serbe, ose “Tigrat e Arkanit”, një grup paraushtarak fajtor për disa nga ngjarjet më të rënda të Luftërave Jugosllave.

“Mediat në Kroaci dhe Serbi kanë luajtur shpesh një rol mbështetës në këto shpërthime të tensioneve nacionaliste, por edhe në gjuhën e urrejtjes, racizmit dhe sjelljeve të tjera të papërshtatshme”, thotë Milosavljevic.

“Mediat e kontrolluara nga qeveria në Serbinë e (Presidentit Aleksandër) Vuçiç kanë paraqitur gjithmonë çdo çështje si ‘ne kundër tyre’ dhe si një formë e komplotit mbarëbotëror kundër Serbisë. Vendi dhe Vuçiç janë gjithmonë viktima”.

“Por shembulli i ndeshjes Shqipëri-Kroaci ishte në fakt një nga rastet e pakta ku Serbia ishte vërtetë një viktimë e pafajshme. Përveç brohoritjes ‘vrit, vrit, vrit një serb’, tifozët kroatë po këndonin edhe ‘Srbe na vrbe’, ose ‘vari serbët te shelgu’, që është një frazë nga Lufta e Dytë Botërore, kur regjimi fashist ustashe i Kroacisë u rreshtua me nazistët dhe vrau mijëra serbë në kampet e përqendrimit”.

“Këndimi ka një qëllim të qartë dhe urrejtës dhe nuk i përket një ngjarjeje sportive”.

Dhe kjo duket të jetë arsyeja pse shpërtheu incidenti i javës së kaluar. Është një gjë që disa qindra tifozë e kalojnë nëpër repertorët e tyre të zakonshëm në ndeshjet e klubeve, të cilave pak të huaj po i kushtojnë shumë vëmendje, por është një gjë tjetër kur tifozët e dy kombeve po e bëjnë atë për një komb të tretë.

Federata Serbe (FSS) ndau zhgënjimin e saj.

Duke folur për transmetuesin shtetëror serb “RTS” pas ndeshjes, sekretari i përgjithshëm i FSS, Jovan Surbatovic tha: “Ajo që ndodhi është skandaloze dhe ne do t’i kërkojmë UEFA-s për sanksione, edhe nëse kjo nënkupton mos vazhdimin e garës”.

Asociacioni më pas i shkroi UEFA-s të nesërmen, duke kërkuar që ajo të merrte masa kundër “thirrjeve të përbashkëta të turpshme nga tifozët e të dy skuadrave, e cila ishte drejtuar kundër kombit serb në tërësi”.

Më vonë atë ditë, UEFA konfirmoi se kishte hapur një hetim për këtë çështje.

Për rekord, federata kroate i ka thënë “The Athletic” se nuk beson se ndonjë nga tifozët e saj ishte i përfshirë dhe vuri në dukje se thirrjet nuk ishin përmendur në raportin e vëzhguesit të ndeshjes së UEFA-s. Federata shqiptare nuk i është përgjigjur një kërkese për koment.

“Asgjë nuk ndodhi në rrugën e tërheqjes nga turneu, por (FSS) dëshiron ndëshkime më të rrepta për thirrjet që janë padyshim serioze”, shpjegon Nemanja Stanojcic, një gazetare sportive për gazetën serbe “Mondo”.

“Unë pres një ndëshkim të madh financiar, jo zbritje pikësh apo diçka të tillë”.

Milosavljevic pajtohet dhe vëren se jo çdo ndeshje që përfshin fqinjët ballkanikë ka zbritur në thirrje nacionaliste. Atmosfera para ndeshjes ndërmjet Serbisë dhe Sllovenisë ishte miqësore. Sidoqoftë, “lufta për pavarësi” e Sllovenisë zgjati vetëm 10 ditë dhe nuk pati shumë të shtëna.

A mund të arrijë ndonjëherë marrëdhënia e Serbisë me Shqipërinë apo Kroacinë në një nivel më të lumtur?

“Marrëdhënia e Serbisë me Shqipërinë dhe Kroacinë është e tmerrshme dhe është shumë e vështirë për t’u riparuar”, thotë prerazi Stanojcic.

“Me Shqipërinë, gjithçka lidhet me Kosovën dhe politikën pas saj. Ka shumë gjëra që po ndodhin… është e ndërlikuar. Ju ndoshta keni lexuar për gazetarin shqiptar që humbi kredencialet…”.

Po, kemi lexuar për të. Dhe ne pajtohemi, është e ndërlikuar. Shumë e ndërlikuar për t’u zgjidhur me një moto si “Të bashkuar nga futbolli”.

Marrë nga “The Athletic”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.