BB: Progres i kufizuar në Ballkanin Perëndimor për çmimin e karbonit

Për vendet e Ballkanit Perëndimor, aspiratat për t’u anëtarësuar në Bashkimin Evropian (BE) do të thotë se ka urgjencë për t’u përafruar me acquis-in (legjislacion i akumuluar – ed.) e politikës klimatike dhe mjedisore të bllokut.

Të gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor (BB6) – Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia – miratuan Deklaratën e Sofjes në vitin 2020 dhe në këtë mënyrë u zotuan për një Agjendë të përbashkët të Gjelbër.

Kjo, në përputhje me Marrëveshjen e Gjelbër të BE-së, duke përfshirë zbatimin e një instrumenti të çmimit të karbonit.

Progresi në çmimin e karbonit që atëherë ka qenë i kufizuar, por tema duket e lartë në agjendat e qeverisë, siç analizohet nga Banka Botërore në edicionin e fundit të Raportit të Rregullt Ekonomik të Ballkanit Perëndimor.

Deklarata e Sofjes u pasua nga Udhërrëfyesi i Dekarbonizimit nën Komunitetin e Energjisë në vitin 2021, i cili përfshinte çmimin e karbonit, si dhe një udhërrëfyes për zbatimin e Axhendës së Gjelbër.

Shumica e WB6 kanë krijuar që atëherë kornizat e monitorimit, raportimit dhe verifikimit (MRV) për emetimet e gazeve serrë, një themel i domosdoshëm i sistemeve të ardhshme të çmimeve të karbonit.

Deri më sot, Mali i Zi ka bërë përparimin më të madh në çmimin e karbonit, me një sistem të tregtimit të emetimeve në funksion që nga viti 2020 që mbulon sektorët e energjisë dhe industrisë.

Me Mekanizmin e Rregullimit të Kufirit të Karbonit (CBAM) të propozuar të BE-së në horizont, Unioni po ndryshon ekuacionin për partnerët tregtarë.

Kjo, duke sugjeruar vendet të vendosin çmimin e karbonit përpara vitit 2026 ose eksportet e tyre në BE do të tatohen për përmbajtjen e pataksuar të karbonit në vendin e origjinës.

Një pengesë teknike për zbatimin e çmimit të karbonit në WB6 është e lidhur me karakteristikat e tregjeve të tyre të energjisë.

Ndërkohë që është bërë përparim i rëndësishëm drejt përmirësimit të lidhjes rajonale ndërmjet partnerëve të Ballkanit Perëndimor (përfshirë përmes Korridorit Trans-Ballkanik), një treg rajonal i energjisë ende nuk është arritur.

Me një treg energjie plotësisht të integruar në të gjithë Ballkanin Perëndimor, këto vende mund të kenë më mirë qasje në alternativa më të lira dhe më të gjelbra të energjisë, të balancojnë burimet dhe të diversifikojnë më mirë përzierjen e tyre të energjisë.

Tregjet pjesërisht monopolistike (me furnizuesin më të madh që varion nga 37 për qind e pjesës së tregut në Shqipëri në 100 për qind në Kosovë) për më tepër e bëjnë të vështirë krijimin e kushteve të barabarta për energjitë e rinovueshme duke penguar hyrjet e reja dhe duke kufizuar konkurrencën.

Teknologjitë e erës dhe diellit, që aktualisht përbëjnë vetëm 3 për qind të furnizimit total me energji në rajon, mund të përfitojnë veçanërisht nga kushtet e përmirësuara të tregut.

Çmimi i karbonit do të ketë përfitime të rëndësishme që shtrihen përtej shtrirjes së BE-së për WB6 dhe do të jetë edhe më i madh nën zbatimin e përbashkët ose të koordinuar në rajon.

Një qasje e koordinuar rajonalisht e çmimit të karbonit mund të marrë shumë forma.

Nivelet e koordinuara të çmimeve do të ndihmojnë në adresimin e shqetësimeve për rrjedhjen e karbonit dhe ecjen përpara pasi një grup do t’i lejojë vendet e WB6 të ndërtojnë më shpejt kapacitetet dhe të ndajnë njohuritë mbi blloqet e përbashkëta të ndërtimit të çmimit të karbonit.

Megjithatë, që çmimi i karbonit të jetë efektiv, instrumentet kundërthënëse të çmimeve do të duhet të hiqen gradualisht.

Kjo përfshin rifokusimin e subvencioneve të karburanteve fosile dhe reformën e tarifave të energjisë elektrike.

Përveç kësaj, nevojiten masa mbështetëse për të rritur më tej disponueshmërinë dhe përballueshmërinë e teknologjive me karbon të ulët.

Marrë dhe përshtatur nga World Bank Blogs për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.