‘Plani i çmendur’ për të shpërthyer një bombë bërthamore në Hënë

Momenti kur astronauti Neil Armstrong doli në sipërfaqen e Hënës në vitin 1969 është një nga momentet më të paharrueshme në histori.

Por, çka nëse Hëna do të mbetej me shenja nga kratere të mëdhenj dhe do të helmohej nga efektet e bombardimeve bërthamore?

Në leximin e parë, titulli i punimit kërkimor – Një Studim i Fluturimeve Kërkimore Hënore, Vëllimi 1 – tingëllon jashtëzakonisht burokratik dhe paqësor.

Lloji i punimit që është i lehtë për t’u injoruar. Dhe ky ndoshta ishte thelbi.

Por në qendër është një mburojë që përshkruan një atom, një bombë bërthamore dhe emblema e Qendrës së Armëve Speciale të Forcave Ajrore në bazën e Forcave Ajrore Kirtland, New Mexico, e cila luajti një rol kyç në zhvillimin dhe testimin e armës bërthamore.

Poshtë në fund është emri i autorit: L Reiffel, ose Leonard Reiffel, një nga fizikantët kryesorë bërthamorë të Amerikës. Ai punoi me Enrico Fermi, krijuesin e reaktorit të parë bërthamor në botë, i cili njihet si arkitekti i bombës bërthamore.

Projekti A119, siç dihej, ishte një propozim top-sekret për të shpërthyer një bombë hidrogjeni në Hënë.

Bombat me hidrogjen ishin shumë më shkatërruese se bomba atomike e hedhur në Hiroshima në vitin 1945, dhe e fundit në dizajnin e armëve bërthamore në atë kohë.

Reiffel prodhoi shumë raporte midis majit 1958 dhe janarit 1959 mbi realizueshmërinë e planit.

Në mënyrë të pabesueshme, një shkencëtar që mundësoi këtë skemë të tmerrshme ishte vizionari i ardhshëm Carl Sagan. Në fakt, ekzistenca e projektit u zbulua vetëm në vitet 1990, sepse Sagan e kishte përmendur atë në një aplikim në një universitet elitar.

Ndonëse mund të kishte ndihmuar për t’iu përgjigjur disa pyetjeve shkencore rudimentare rreth Hënës, qëllimi kryesor i Projektit A119 ishte shfaqja e forcës.

Bomba do të shpërthente në vijën e terminatorit të quajtur siç duhet për të krijuar një ndezje të ndritshme drite që kushdo, por veçanërisht kushdo në Kremlin, mund ta shihte me sy të lirë.

Ekziston vetëm një shpjegim bindës për propozimin e një plani kaq të tmerrshëm dhe motivimi për të qëndron diku mes pasigurisë dhe dëshpërimit.

Në vitet 1950, nuk dukej sikur Amerika po fitonte Luftën e Ftohtë. Opinioni politik dhe popullor besonte se Bashkimi Sovjetik ishte përpara në rritjen e arsenalit të tij bërthamor, veçanërisht në zhvillimin dhe numrin e bombarduesve bërthamorë dhe raketave bërthamore.

Në vitin 1952, SHBA shpërtheu bombën e parë me hidrogjen. Tre vjet më vonë sovjetikët tronditën Washington-in duke shpërthyer të tyren. Në vitin 1957 ata shkuan një më mirë, duke vjedhur një epërsi në garën hapësinore me lëshimin e Sputnik 1, sateliti i parë artificial në orbitë në mbarë botën.

Nuk ndihmoi as që Sputnik u lëshua në majë të një rakete balistike ndërkontinentale sovjetike dhe as që përpjekja e vetë SHBA-ve për të nisur një “hënë artificiale” përfundoi në një shpërthim të madh e të zjarrtë.

Më vonë po atë vit, gazetat amerikane duke cituar një burim të lartë të inteligjencës raportuan se “Sovjetikët në H-Bomb Moon në përvjetorin e Revolucionit 7 Nëntor” dhe më pas e ndoqën atë me raporte se sovjetikët tashmë mund të ishin duke planifikuar të lëshojë një raketë me armë bërthamore në fqinjin më të afërt.

Ashtu si me thashethemet e tjera të Luftës së Ftohtë, origjina e saj është e vështirë për t’u kuptuar.

Çuditërisht, frika ka të ngjarë të motivojë sovjetikët të zhvillojnë planet e tyre.

I koduar E4, plani i tyre ishte një kopje karboni e amerikanëve, dhe përfundimisht u hodh poshtë nga sovjetikët për arsye të ngjashme – frika se një lëshim i dështuar mund të rezultonte në rrëzimin e bombës në tokën sovjetike.

Ata përshkruan potencialin për një “incident ndërkombëtar shumë të padëshirueshëm”.

Thjesht mund të kenë kuptuar se ulja në Hënë ishte çmimi më i madh.

Por Projekti A119 do të kishte funksionuar.

Në vitin 2000 Reiffel tha fjalën e tij. Ai konfirmoi se ishte teknikisht i realizueshëm dhe se shpërthimi do të ishte i dukshëm në Tokë.

Humbja e mjedisit të pacenuar hënor ishte më pak shqetësuese për Forcën Ajrore të SHBA-ve, pavarësisht shqetësimeve të shkencëtarëve.

Ai nuk është i sigurt se frika nga gjuetia antikomuniste e shtrigave i bëri fizikanët bërthamorë të punojnë në këtë projekt.

“Kushdo që është në këto role është ndoshta i vetë-përzgjedhur deri në një farë mase”, sipas tij.

Mund të ketë pasur më shumë vetë-ekzaminim nga Lufta e Vietnamit.

“Nëse do të ketë përsëri diçka që i ngjan këtij lloji të histerisë hënore, ajo do të bie në kundërshtim me rendin ligjor ndërkombëtar të vendosur … të rënë dakord nga pothuajse çdo shtet në botë”.

Kështu mendon Bleddyn Bowen, një ekspert në marrëdhëniet ndërkombëtare në hapësirën e jashtme.

A mund të shfaqen sërish këto plane, pavarësisht konsensusit ndërkombëtar? “Kam dëgjuar disa zhurma që dalin nga disa vende dhe nga Pentagoni për shikimin e misioneve të Forcave Hapësinore të SHBA-ve për mjedisin hënor”, sipas Bowen.

Nëse disa nga idetë më të çuditshme nuk e gjejnë rrënjën në SHBA, kjo nuk do të thotë se ato nuk mund të gjenin favor më larg – siç është Kina.

“Unë nuk do të habitesha nëse ka një komunitet në Kinë që tani dëshiron të shtyjë disa nga këto ide, sepse ata mendojnë se Hëna është e lezetshme dhe ata punojnë në ushtri”, ka shtuar Bowen.

Shumica e detajeve të Projektit A119 janë ende të mbuluara me mister. Shumë prej tyre me sa duket u shkatërruan.

Mësimi përfundimtar, ndoshta, është se kurrë nuk duhet ta fshijmë punën kërkimore me emrin burokratik, të paktën pa e lexuar më parë.

Marrë nga “BBC”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.