Pasuritë kulturore të Republikës së Kosovës

Republika e Kosovës ka një trashëgimi të pasur kulturore, vende të panumërta që pasqyrojnë ndikimin e historisë dhe trashëgiminë kulturore mund t’i gjesh posaçërisht në pjesët jugore dhe perëndimore të Kosovës sikurse është Rajoni i Dukagjinit, qyteti i Pejës, Gjakovës dhe Prizrenit.

Fortesa të vogla, sikurse “kullat” shqiptare, mullinjtë dhe urat, xhamitë, kishat katolike dhe ortodokse, hamamet turke, kështjellat dhe vendbanimet arkeologjike paraqesin të gjitha aspektet e historisë së pasur të rajonit.

Vendi gjithashtu përmban një trashëgimi të pasur etno-kulturore, materiale dhe shpirtërore me një shumëllojshmëri të periudhave historike duke u shquar për peizazhin e saj kulturor, arkitektonik, dhe gjeografik.

Karakteristikat unike të Kosovës, tiparet dhe kualitetet pasqyrojnë arritjet e banorëve të saj në të kaluarën sikurse të Ilirëve, Bizantinëve, Helenëve, Romakëve, të Perëndimit, të Lindjes, dhe të Otomanëve.

Albanian Post ju sjell disa nga vendet historike dhe kulturore të Republikës së Kosovës.

 

Muzeu Etnologjik – Prishtinë

Ky monument është i kategorisë “Arkitekturore”, dhe ndodhet në kompleksin Emin Gjiku në Prishtinë, një monument i kulturës i cili daton që nga shekulli i 18-të.

Në muze janë të ekspozuara mjetet dhe artikujt që lidhen me stilin e jetesës nga periudha e kohës osmane në Kosovë.

 

Kështjella e Artanës (Novobërdës) – Artanë

Në një mal të vogël ndërmjet Përlepnicës dhe Krivarekës, rreth 30-35 kilometra në perëndim prej Gjilanit dhe rreth 39 kilometra në jug-lindje të Prishtinës, ruhen rrënojat e qytetit dhe fortesës mesjetare të Artanës (Novobërdës).

Kalaja ka pasur funksion të mbrojtjes gjatë periudhave të ndryshme dhe ndërtimi i saj i takon tipit fortikatë.

 

Xhamia “Bajrakli” – Prizren

Xhamia e Bajraklisë gjendet në qendër të qytetit të Prizrenit.

Ndryshe ky objekt religjioz njihet edhe si xhamia e “Gazi Mehmed Pashës”, një ushtarak i lartë i perandorisë së dikurshme osmane.

Ajo është ndërtuar mes viteve 1573-1574  dhe shtrihet në një sipërfaqe të tërësishme prej 1907 metra katrorë, nga e cila brendësia e xhamisë shtrihet  në 771 metra katrorë dhe oborri i cili zë sipërfaqe prej 1.136 metra katrorë.

 

Ura e Gurit – Vushtrri

Ura e Vjetër e Gurit gjendet në pjesën veriperëndimore të hyrjes së qytetit. Në të kaluarën kjo urë lidhte fshatrat rreth Çyçavicës me qytetin e Vushtrrisë dhe nëpërmes Grykës së Klysyrës e lidhte Rrafshin e Kosovës me rajonin e Drenicës.

Ura është ndërtuar nga blloqet e gurit, të cilat me gjasë janë marrë nga kodrinat e qytetit antik të Lumkuqit dhe të Martirajt të Epërm.

Gurët janë të gjatë rreth një metër dhe të trashë 30 deri në 40 centimetra, të gdhendur mirë e të murosur me rende paralele. Ura me pjesët shtesë anësore, (të cilat si duket janë ndërtuar më vonë), është e gjatë 135 metra, e ngritur mbi nëntë harqe.

 

Shtëpia e Lidhjes së Prizrenit – Prizren

Kompleksi Monumental i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, si tërësi urbanistike dhe arkitektonike në aspektin hapësinor shtrihet në bërthamën e vjetër të qytetit të Prizrenit dhe ka vlerë të veçantë kulturore, historike, arsimore, shoqërore dhe ambientale.

Ky kompleks i cili gjendet në mes të lumit Lumbardhi i Prizrenit, Kompleksit të Marashit (Mësonjëtorja – Dersëhanja), Rrapit të Marashit, dhe shpateve të Kalasë së Prizrenit,  është i formësuar në përdhese dhe në kat. Kati del në formë konzolle në drejtim të fasadës lindore dhe trajtimi i fasadës është linear, me disa hapje në formë drejtkëndëshe dhe kulm katër ujor.

 

Sahat Kulla – Prishtinë

Sahat Kulla është ndërtesë me vlera kulturore, historike dhe arkitekturore e ndërtuar në shekullin XIX.

Kjo ndërtese është me bazë gjashtëkëndëshe. Lartësia e saj është 26 metra, e murosur me gurë deri në lartësinë 16.5 metra dhe me tulla të plota në pjesën tjetër të ndërtesës. Konstruksioni i kulmit është prej druri të mbuluar me plumb.

Në të gjitha fasadat ka hapje të vogla harkore. Këndet e ndërtesës janë të ndërtuara me gurë të gdhendur të lidhur me llaç gëlqeror, kurse sipërfaqet në mes janë të ndërtuara me gurë të parregullt të lidhura dhe të suvatuara gjithashtu me atë lloj llaçi. Në brendi gjenden shkallët rrethore, në të cilat janë të vendosura pllaka të gurëve (rrasa) me trashësi prej tre centimetrash.

 

Varri i Sulltan Muratit – Kastriot

Varri apo tyrbja e Sulltan Muratit është vepra më e vjetër e arkitekturës osmane e cila gjendet në fshatin Mazgit, komuna e Kastriotit.

Planimetria e kësaj ndërtese e ka formën e katrorit të mbuluar me kupolë prej tullave, kurse parahyrja mbulohet me një kupolë të vogël e cila mbështetet në katër shtylla me bazë rrethore, të formuara prej blloqeve masive të gurit të gdhendur.

Ndërtesa ka sistem të murosjes masive: mure të kombinuara nga tullat dhe gurët e shtrënguar me hatulla të veshura me blloqe prej gurëve ranorë. Në mure janë të vendosura tetë dritare si edhe portali i hyrjes në anën jugore i cili përfundon në formë harkore.

Tamburi është i ndërtuar me material të kombinuar: tulla në anën e brendshme dhe gurë nga ana e jashtme, ndërsa i tërë objekti në brendësi është i suvatuar deri në pjesën ku fillon tamburi.

 

Ulpiana – Graqanicë

Ulpiana është një monument me rëndësi i trashëgimisë kulturore në Kosovë, themeluar në fillim të shekullit II nga perandori Trajan.

Gërmimet arkeologjike kanë dhënë gjurmë të jetës para romake, dhe kanë shfaqur faktin se Ulpiana ishte një qytet ilir.

Qyteti i rrethuar me mure të gjëra deri në 3 metra dhe me nga dy kulla gjysmërrethi në çdo 27.5 metra ka trajtë të parregullt katërkëndëshi dhe zë një sipërfaqe prej 35.5 hektarë.

 

Manastiri i Deçanit – Deçan

Manastiri i Deçanit është ndërtuar në shekullin XIV, është pjesë e listës së monumenteve të mbrojtura të UNESCOs.

Manastiri është ndërtuar afër lumit Bistrica, nën shpatet e mprehta të Bjekshëve të Nemuna, dhe është rindertuar mbi themelet e një kishe të vjeter ilire nga Shën Stafeni Uroshi III i Deçanit, dajli i mbretit Millutin dhe babai i mbretit Dushan.

 

Ura e Terezive – Gjakovë

Ura e Terzive është një monument i trashëgimisë kulturore i vendosur në afërsi të fshatit Bishtazhin afër Gjakovës në Kosovë.

Kjo urë është ndërtuar mbi lumin Erenik, në fund të shekullit XV, dhe ishte ndryshuar në shekullin e XVIII.

Vlera arkitektonike e kësaj ure qëndron në faktin se është ndërtuar nga gurët vendas dhe përbëhet nga 11 harqe të madhësive të ndryshme, gjysmë-rrethor dhe dhjetë dritareve shkarkuese në mes tyre.

Ura është e gjatë 192.8 metra dhe gjerësia e saj është 5.1 metra, dhe mund të quhet fenomen ndërtimi për kohën kur është ndërtuar për shkak të mundësive financiare dhe pajisjeve të pakta teknologjike të asaj kohe.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com