E pashë me vëmendje debatin e Dukagjinit. Kishte ritëm dhe dramaturgji, por edhe një ndjenjë të garës që i jepte kuptim mbrëmjes. Hyrjet me vetura, pyetjet e drejta të gazetarëve dhe mënyra si secili kandidat kërkonte hapësirë për të mbrojtur veten, krijuan një skenë të gjallë, ku politika dukej më njerëzore se zakonisht. Autorit i mungoi një hyrje autoriale për një projekt kaq serioz dhe medialisht të fortë. Sepse ishin dy orë ku çdo gjest, çdo pauzë dhe çdo lëvizje duarsh dhe buzëqeshje thoshin po aq sa fjalët. Dhe në fund, më shumë se kush fitoi debatin, mbeti përshtypja se Prishtina po kërkon dikë që ta dojë, jo dikë që ta shpjegojë.

Në studion e RTV Dukagjinit, Prishtina u bë si një pasqyrë ku secili pa versionin e vet të pushtetit. Përparim Rama e solli si ide të papërfunduar, që ende kërkon ngjyrë dhe besim. Hajrullah Çeku e lexoi si dokument që duhet nënshkruar me kujdes, ndërsa Uran Ismaili e trajtoi si organizëm që mund të rikthehet në ekuilibër, nëse ndjek sistemin e duhur. Të tre flisnin për qytetin, por secili në gjuhën e vet. Dhe në mes të asaj drite televizive, Prishtina dukej sikur i dëgjonte me durimin e një qyteti që i ka parë të gjithë dhe s’ka mbetur më për t’u mashtruar, as me vizion, as me ligj, as me maturi. Në atë debat, qyteti nuk po dëgjonte programet, por mënyrën si flisnin për të. Dhe nga mënyra si flisnin, dukej qartë se askush nuk po përpiqej ta qeveriste Prishtinën, por ta përkufizonte.

Në “Debat Plus”, Prishtina nuk ishte vetëm temë, por një personazh i lodhur që tre burra përpiqeshin ta shpëtonin. Në një studio që dukej më shumë si sallë terapie politike sesa si arenë elektorale, u ulën përballë njëri-tjetrit Përparim Rama, Hajrullah Çeku dhe Uran Ismaili. Dhe për herë të parë pas shumë debatesh të kota, qyteti u bë reflektim, jo thjesht skenë.

Tre ditë para zgjedhjeve, atmosfera ishte e elektrizuar, por pa zhurmë. Çdo fjalë kishte peshë, çdo gjest interpretohej si kod. Ishte ajo lloj qetësie që e njeh vetëm Prishtina, pak para shiut, kur diçka po vjen, por askush s’e di çfarë. Dhe mbrëmë , ajo që thuhej ishte një përplasje e hapur mes ligjit, arkitekturës dhe ambicies.

“Çdo vendim duhet të kalojë testin e ligjshmërisë,” tha Hajrullah Çeku, me ton të matur, duke iu referuar projektit të Sheshit “Xhorxh Bush”. Ishte fjalia më e thjeshtë e debatit, por pyetje me spec, siç thuhet. Sepse nuk i drejtohej vetëm Përparim Ramës, por gjithë një mënyre të të menduarit që për vite me radhë ka parë ligjin si pengesë, jo si kornizë.

Rama, me gjuhën e një arkitekti që e sheh qytetin si pelhurë, nuk e priti lehtë. “Projekti është ligjor dhe i domosdoshëm për qytetin,” tha, duke lëvizur duart me ritmin e një njeriu që nuk flet, por vizaton në ajër. Ishte momenti kur studioja u nda më qartë se kurrë. Nga njëra anë, Përparimi apo vizioni që kërkon ta ndryshojë qytetin, nga tjetra anë, Hajrullahu, norma që përpiqet ta mbrojë nga vetvetja.

Publiku që i shikonte përmes ekranit i njihte të dy. Njërin si idealist që e ka në mendje ta bëj Prishtinën më të bukur në letër, tjetrin si funksionar që e ka bërë më të ngurtë në praktikë. Por asnjëri s’e kishte ende përgjigjen për pyetjen më të rëndësishme: a mund të ndreqet ky qytet pa e kuptuar shpirtin e tij?

Në këtë duel simbolesh hyri Uran Ismaili, më pak dramatik, më shumë strategjik. Ai nuk u përfshi në polemikë. Fliste me ritëm të kontrolluar, sikur çdo fjali të ishte testuar paraprakisht. “Nuk mjafton një ide e bukur,” tha ai. “Duhet sistem.” Një fjali që kaloi si urë mes arkitekturës së Ramës dhe burokracisë së Çekut.

Ismaili është politikan që nuk e ngre zërin për të dominuar, por e ul për të dëgjuar. Gjuha e tij trupore e dëshmonte këtë: qëndrim i drejtë, ton i baraspeshuar, asnjë lëvizje e panevojshme. Në një vend ku debati politik është shpesh garë britmash, kjo lloj qetësie ishte provokim më i madh se çdo sulm.

Në kontrast, Rama mbante energjinë e arkitektit që mendon se është i pakuptuar. Sytë e tij ndërronin shpesh drejtimin, sikur kërkonin një audiencë më të madhe se ajo në studio. Çeku, përkundrazi, ishte i përmbajtur, me krahët e mbledhur dhe fytyrën e njeriut që flet me dosje, jo me emocione. Midis tyre, Ismaili ishte si inxhinieri që ndreq kabllot e prera të një debati që rrezikonte të shuhej në tension.

Dikur, kur Rama tha se “Prishtina nuk mund të ndërtohet nga njerëz që mendojnë si juristë”, Çeku iu përgjigj me një qetësi që dukej më therëse se çdo sulm: “A ndien përgjegjësi për atë që nuk funksionon?” Në këtë pyetje u rrëzua gjithë qetësia e politikanit që flet për vizion pa llogari të një njeriu burokrat. Ishte sekonda e vërtetë e debatit.

Në fund, nuk pati fitues. Sepse nuk kishte as garë klasike, as tundim për spektakël. Kishte një qytet që i shikonte tre mënyra të ndryshme të të qenit pushtet: arkitektin që sheh pushtetin si krijim, ministrin që e sheh si rregull dhe menaxherin që e sheh si detyrë.

Prishtina i njeh tashmë të gjithë. Por ndoshta për herë të parë, në këtë debat, i pa në një variant të vërtetë. E kuptoi se nuk ka nevojë për më shumë projekte, por për më pak arsyetime dhe alibi. Dhe se ndoshta shpëtimi i saj nuk do të vijë nga ai që e ndërton më bukur, por nga ai që e dëgjon më thellë.

Në çdo fushatë, Prishtina është shfaqur si premtim i një bote më të mirë, por në çdo mandat është kthyer në pasqyrë të shpresave të dështuara. Ajo nuk pret më shpëtimtarë, pret njeriun që nuk ka frikë t’i tregojë të vërtetën. Sepse në fund, qytetet nuk bëhen me arkitektë, ministra apo menaxherë bëhen me ndjenjë, me kujtesë dhe me një ndjeshmëri që s’mund të mësohet në asnjë fakultet.

Në fund të këtij debati, s’mbeti më asgjë për të thënë, por shumë për t’u kuptuar. Sepse ajo që qyteti dëgjoi nuk ishin programet, por mënyra si secili fliste për të. Prishtina pa tre versione të së njëjtës premtim: arkitektin që e sheh si vizatim, burokratin që e sheh si dosje dhe menaxherin që e sheh si strukturë. Dhe mes tyre, qytetari e kuptoi diçka më të thjeshtë se çdo plan urbanistik – se qyteti nuk shpëtohet me projekte, por me kujdes.

Prishtina nuk pret më shpëtimtarë. Ajo pret njeriun që nuk ka frikë t’i tregojë të vërtetën, që e njeh pulsin e saj pa mikrofon e kamerë, që e kupton se qyteti është një kujtesë, jo një reklamë. Sepse në fund, qytetet nuk i ndërtojnë arkitektët, as ministrat, as menaxherët. Natytisht dhe fort e ndërton ndjeshmëria. Dhe në këtë debat, ndoshta për herë të parë, ajo ndjeshmëri mungoi.

Nëse pyetja është “kush e fitoi debatin?”, përgjigjja e mbrëmjes din një sqarim: Rama fiton në volum dhe emocion, Çeku fiton seriozitetin procedural, Ismaili fiton qetësinë menaxheriale dhe fuqi kompromisi. Por nëse pyetja është “kush e fiton Prishtinën?”, kjo vendoset jo nga zëri i mbrëmjes së debatit,sepse qyteti nuk shpëtohet me një studio, sepse Prishtina nuk pret fjalë të reja, pret sjellje të re. Indeksi i rrjeteve sociale tregon perceptimin. Të dielen, kutia e votimit do të tregojë karakterin.