Çfarë na thotë në realitet tabela e medaljeve olimpike?

Një mbrëmje isha në Paris duke ndjekur tenisin olimpik për femra, ku një kroate përballej me një ukrainase. Kur ndeshja ishte në një moment shumë të tensionuar, kroatja u detyrua të ndërpriste shërbimin e saj për shkak të brohoritjeve të turmës që thërriste “Léon!”. Shumë spektatorë francezë e kishin lënë anash tenisin për të ndjekur përmes telefonave suksesin e notarit Léon Marchand, i cili sapo kishte fituar një tjetër medalje të artë për Francën.

Medaljet olimpike shpesh janë më tërheqëse se sa vetë sporti. Deri të mërkurën në mëngjes, Franca kishte fituar 48 medalje në Lojërat Olimpike të Parisit, duke e mbushur vendin pritës me një ndjenjë të thellë të arritjes kolektive, një ndjenjë që nuk e kisha përjetuar që nga viti 2002 kur erdha këtu. Dhe francezët kanë të drejtë. Medaljet olimpike janë shpesh një tregues se një shoqëri po bën gjërat e duhura, përtej sportit.

Për të kuptuar këtë, duhet të shikoni tabelën e medaljeve. Këtë herë mungon një prani e rëndësishme: Rusia, e ndaluar për shkak të pushtimit të Ukrainës. (Pesëmbëdhjetë atletë individualë rusë po konkurrojnë këtu, por jo nën flamurin kombëtar.) Rusia gjithashtu ishte ndaluar nga Lojërat e mëparshme për shkak të programit të saj të “dopingut masiv”.

Kjo situatë ka lënë SHBA-të në vendin e parë dhe Kinën në të dytin (me popullsinë e saj prej 1.4 miliardë njerëzish, pasurinë në rritje dhe, sipas kritikëve perëndimorë, dopingun masiv të notarëve të saj). Por ajo që është më e jashtëzakonshme është se 14 vendet e tjera në tabelën e medaljeve janë të gjitha demokraci me të ardhura të larta. Suksesi i këtyre vendeve nuk është produkt i efekteve gjeografike: këto vende variojnë nga Kanadaja, Rumania, deri në Australi dhe Kore të Jugut. Edhe pse e gjithë bota është duke konkurruar këtu, një kategori specifike vendesh është ajo që dominon.

Tabela e medaljeve nga Olimpiada e fundit dimërore ka një përbërje të ngjashme: në tetëshen e parë përfshihen shtatë demokraci me të ardhura të larta plus Kina. Kur ekonomisti Stefan Szymanski dhe unë ndërtuam një tabelë të gjithë kohërave të arritjeve sportive, bazuar në Olimpiada dhe konkurrime të tjera ndërkombëtare për librin tonë “Soccernomics”, gjetëm se vendi më i mirë sportiv në botë për frymë ishte Norvegjia e pasur dhe demokratike.

Është e qartë se çdo renditje e arritjeve sportive kombëtare do të jetë shumë e lidhur me pasurinë kombëtare dhe, më konkretisht, me zhvillimin njerëzor. Indeksi i Zhvillimit Njerëzor të OKB-së mat jetëgjatësinë, arsimin dhe standardet e jetesës për të renditur të gjitha vendet sipas mirëqenies së tyre.

Nga dhjetë vendet e para në renditjen e OKB-së, Norvegjia, Suedia dhe Zvicra ishin gjithashtu në dhjetëshen e parë të Olimpiadës së fundit dimërore; Australia dhe Gjermania janë në dhjetëshen e parë të kësaj vere; ndërsa Irlanda është e 12-ta në Paris, dhe Hong Kongu në vendin e 21-të. Shumica e këtyre vendeve e kanë arritur këtë pavarësisht popullsive të vogla. Irlanda, me pesë milionë banorë, kishte katër medalje të arta deri të mërkurën—sa gjithë Afrika së bashku.

Si shpjegohet kjo? Demokracitë e pasura, veçanërisht ato sociale, janë të afta të kujdesen për banorët e tyre, duke ofruar mundësi sportive për të gjithë. Edhe në vendet më të largëta të Norvegjisë, ka zakonisht një fushë sportive pranë. Kushtet janë të mira, trajnerët janë të kualifikuar, dhe fëmijët mund të stërviten dhe të luajnë me një çmim të përballueshëm.

Sipas Komisionit Evropian, 84 për qind e popullsisë së Norvegjisë merr pjesë në aktivitete sportive ose rekreative të paktën një herë në javë, niveli më i lartë në Evropë.

Suksesi sportiv kombëtar është shpesh një tregues i forcave më të gjera të një shoqërie. Një vend që është i aftë të ofrojë fusha sportive dhe trajnerë për të gjithë, siç janë shumica e demokracive, ka tendencë të jetë i mirë edhe në ofrimin e kujdesit shëndetësor dhe arsimit për të gjithë. Të qenit i pasur, demokratik, i mirëarsimuar dhe i aftë në sport janë pjesë e së njëjtës strukturë. Shumica e njerëzve në vendet e pasura kanë një mundësi për të luajtur sport, dhe një numër i vogël përfundon me medalje olimpike.

Në vendet më të varfra, shumë më pak njerëz kanë atë mundësi. Harrojini klishetë e fëmijëve brazilianë që zhvillojnë aftësitë e tyre në futboll në plazh; këto janë përjashtime. Shumica e të varfërve në botë e kanë potencialin e tyre olimpik të shkatërruar para se të lindin për shkak të mungesës së ushqimit. Dhe provoni të gjeni vende për të luajtur sport në qytetet e mëdha braziliane, indiane ose afrikane.

Autoritetet qeverisëse rrallë i ofrojnë ato. Vendet më të suksesshme më të varfra në Lojërat e Parisit, si Kenia, Etiopia dhe Xhamajka, kryesisht konkurrojnë për medalje në disa gara vrapimi—sportet më të lira për t’u bërë i mirë në to. Nuk është rastësi që Kina nuk fitonte para se ekonomia e saj të rritej. Megjithatë, që nga fillimit e progresit ekonomik, Kina është duke u ngjitur lart ne tabelën e medaljeve olimpike.

Në përfundim, tifozët francezë që po brohorisnin për Marchand ne fakt po brohorisnin për diçka më të madhe. Marchand noton në një shoqëri që fiton.