Kultura

Ngrohja globale “shkrin” artin më të vjetër në shpella


Sipas një studimi të ri, për shkak të ndryshimit të klimës, po gjeneron me një shpejtësi alarmante.

Ishulli Sulawesi në Indonezi është shtëpia e artit të shpellës që daton më shumë se 45.000 vjet.

Pikturat antike të shpellës përfshijnë përshkrime të kafshëve, figura të përziera njerëzish dhe kafshësh, klishe dore të vizatuara me pigmente të kuqe, manit dhe çfarë është ndoshta skena më e hershme narrative e njohur në artin parahistorik.

Për shembull, në shpellën Leang Tedongnge në rajonin Maros-Pangkep të Sulawesi, studiuesit kanë gjetur artin e shablloneve të duarve që daton 39.900 vjet dhe artin shkëmbor që tregon një derr që është të paktën 45.500 vjet i vjetër.

Rajoni Maros-Pangkep është shtëpia e 300 vendeve të ndryshme të artit në shpellat gëlqerore. Që nga vitet 1950, arkeologët kanë raportuar në mënyrë anekdotale se pikturat antike, të cilat kanë mbijetuar për dhjetëra-mijëra vjet, kanë qenë “duke u fshirë nga muret e shpellës”, shkruajnë autorët e studimit në “Conversation”.

Ata shkruanin gjithashtu se: “Pikturat e shpellave në Sulawesi dhe Borneo janë disa nga provat më të hershme që kemi se njerëzit po jetonin në këto ishuj. Tragjikisht, pothuajse në çdo vend të ri që gjejmë në këtë rajon, arti shkëmbor është drejt zhdukjes zhdukjes.”

 

Por arsyet për këtë nuk ishin të qarta, kështu që ekipi vendosi të hetojë duke analizuar disa nga shembujt më të vjetër të njohur që datojnë midis 20.000 dhe 40.000 vjet më parë në 11 vende të ndryshme në rajon.

Duke përdorur një larmi teknikash që përfshinin mikroskopë të fuqishëm, analiza kimike dhe identifikim kristali, studiuesit zbuluan gjurmë të kripërave nëpër shpella.

Lagështia e lartë ose temperaturat e larta janë të favorshme për formimin e kristaleve të kripës; kripa bartet nga uji në ajër dhe pasi uji të avullojë, kripa lihet prapa si një depozitë në ose nën sipërfaqen e shkëmbit.

Depozitat e kripës zgjerohen dhe tkurren ndërsa mjedisi përreth nxehet dhe ftohet, duke shkaktuar tendosje të përsëritur të shkëmbit, shkruajnë autorët në letër.

Disa depozita kripe mund të zgjerohen në tre ose më shumë herë se madhësia e tyre origjinale kur nxehen.

Ky sforcim i përsëritur përfundimisht bën që shkëmbi të çahet. Gjetjet sugjerojnë se gjatë katër shekujve të fundit të paktën arti shkëmbor Maros-Pangkep është përkeqësuar gjithnjë e më shumë dhe gjatë 4 dekadave të fundit që erozioni është përshpejtuar me shpejtësi për shkak të ndryshimit të klimës të shkaktuar nga njerëzit.

Autorët e studimit thonë se:”Megjithatë, disa nga artet shkëmbore deri më tani kanë arritur të mbijetojnë dhjetëra-mijëra vjet përmes episodeve kryesore të ndryshimit të klimës, nga të ftohtit e epokës së fundit të akullit deri në fillimin e shirave monsune.Por ndryshimi i klimës tani poshakton shumë probleme”

Marrë dhe përshtatur nga BBC për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com

Lajmet kryesore