Mbretëresha Kubaba: sundimtarja e parë grua në histori

Rreth 4 mijë e 500 vjet më parë, një grua u ngrit në pushtet dhe mbretëroi në një nga qytetërimet më të mëdha në Mesopotaminë e lashtë.

Lista e Mbretërve Sumerian është çuditërisht e mbushur me emrat e burrave: Alulim, Hadanish dhe Zizi. Por krahas monarkëve meshkuj, qytetërimi i parë i njohur botëror prodhoi gjithashtu sunduesen e parë femër të njohur me emrin Kubaba (gjithashtu Kug-Bau ose Ku-Baba), e cila prodhonte dhe shiste birrë në qytetin e lashtë të Kishit në Mesopotami.

Historia e grave të lashta të fuqishme shpesh përqendrohet në Egjipt, ku Sobekneferu, Hatshepsut dhe Kleopatra mbretëruan si faraonë. Por Kubaba u ngjit në fronin e Sumerit shumë kohë para tyre, ka të ngjarë rreth vitit 2 mijë e 400 p.e.s. Ajo ishte një mbretëreshë që sundoi në të drejtën e saj, dhe jo si bashkëshorte mbretëreshë, e cila është thjesht gruaja e monarkut. Lista e Mbretit i referohet asaj si lugal (mbret), jo si eresh (bashkëshortja e mbretit). Ajo është gruaja e vetme që mban këtë titull.

Pak nga ajo që dimë për të vjen nga kjo listë, një kronikë sundimtarësh që shpesh mjegullon kufirin midis historisë dhe legjendës. Enmen-lu-ana, për shembull, supozohet se sundoi për 43 mijë e 200 vjet. Mbretërimi i Kubaba është më i besueshëm, por ajo akoma meriton një 100 vjet të pamundur në krye të Sumer.

Si u ngjit Kubaba në pushtet

Një burim pohon, në mënyrë të paqartë, se Kubaba “kapi” fronin. Një tregim më i detajuar i ardhjes së saj në pushtet, vjen nga Weidner Chronicle, por që nuk është një histori e duhur aq sa “një pjesë e hapur e propagandës”, sipas fjalëve të asirologut kanadez Albert Kirk Grayson.

Grayson ka shkruar se “i gjithë qëllimi i tregimit, është të ilustrojë se ata sundimtarë që neglizhuan ose fyen [zotin] Marduk ose dështuan të ofrojnë oferta peshku për tempullin Esagil kishin një fund të pakënaqur”.

Sipas tekstit, Kubaba ushqen një peshkatar dhe e bind atë që të ofrojë kapjen e tij tek Esagila. Ndihma e Marduk në përgjigje nuk është për t’u habitur: “Le të jetë kështu”, tha perëndia, dhe me këtë, ai “ia besoi Kubaba-s rojtares së tavernës, sovranitetin mbi të gjithë botën”.

Kjo është e drejtë, shpenzimet e saj të fushatës për sundimin botëror arritën në një copë bukë dhe pak ujë.

Rastësisht, buka dhe uji (përbërësit e birrës sumere) ishin themeli i jetës së saj para-monark. Është joshëse të imagjinosh rrugën e Kubaba-s nga birra në mbretëreshë të lartë, si një përrallë, por femrat që ruanin tavernat ishin të zakonshme dhe të respektuara mirë.

Çfarëdo që e bëri atë të përshtatshme për të sunduar, ajo padyshim ishte unike midis grave të Sumerit. Në një perandori që zgjati mbi 1 mijë  vjet, ajo ishte mbretëresha e vetme që mbretëroi pa burrë.

Por duket se brezat e mëvonshëm e refuzuan këtë shkelje të roleve gjinore, duke e shoqëruar atë me përzierje të tjera gjoja jonormale të mashkullit dhe femrës. Lindja e një fëmije interseksual u bë “ogur i Ku-Bau që sundoi tokën”, me pasojë që “toka e mbretit do të bëhet e shkretë”.

Siç shkruan asryiologu Rivkah Harris, “ulja në fron ishte një sjellje e papërshtatshme për një grua, ashtu si një grua me mjekër, ishte një fenomen i panatyrshëm”.

Me kalimin e kohës, duket se Kubaba njerëzore u zbeh nga kujtesa dhe shoqërimet hyjnore morën përparësi. Ajo me sa duket u hyjnizua në mijëvjeçarin tjetër, gjatë periudhës Hiteite, si mbrojtëse e qytetit sirian të Carchemish. Sidoqoftë, marrëdhënia midis hyjnisë dhe personit historik është e paqartë, veçanërisht sepse Baba ishte emri i një perëndie sumeriane, dhe parashtesa “ku” do të thotë “e shenjtë”, sipas arkeologut amerikan William F. Albright.

Sidoqoftë, nëse perëndeshë buron nga mbretëresha e jetës reale, trashëgimia e saj e tejkaloi rënien e Sumerit, dhe madje edhe të Hitejve. Pasi u zhvillua në Cybele greko-romake, ose Cybebe, kjo “nënë e madhe e perëndive” ende mburrej me një kult të adhuruesve deri në 3 mijë vjet pas vdekjes së saj.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.