Ka vite që flitet për inteligjencën artificiale.
Por tani po dëshmohet një “përparim spektakolar me një shpejtësi të jashtëzakonshme”, në mjekësi, në shkencat e jetës, në fizikë.
Përparime këto, që kanë habitur edhe ekspertë si James Manyika, 58 vjeç, me origjinë nga Zimbabve, PhD në shkenca kompjuterike, AI dhe robotikë e marrë 25 vjet më parë në Universitetin e Oxford-it.
Sot, Manyika është zëvendëspresidenti i parë i lartë i Google për Teknologjinë dhe Shoqërinë, duke i raportuar drejtpërdrejt shefit ekzekutiv Sundar Pichai.
Mandati i tij përfshin mbikëqyrjen e Google Research dhe Google Labs.
Pra, ai është njeriu pas inovacioneve më ambicioze të Google në AI, informatikë dhe shkencë me përgjegjësi.
Po ashtu ai bashkë-kryeson Bordin Këshillimor të AI të Kombeve të Bashkuara , i krijuar për të ndihmuar komunitetin ndërkombëtar të qeverisë inteligjencën artificiale.
Në një intervistë të dhënë për Corriere della Sera, e para intervistë me një gazetë italiane, Manyika flet për zhvillimet e frikshme që AI do t’i sjellë njerëzimit, nga shëndeti te lufta kundër ndryshimeve klimatike, duke na lejuar të krijojmë materiale të reja, përfshirë ato për ndërtimin e baterive elektrike, ose për të parashikuar përmbytjet shtatë ditë përpara.
Pa fshehur rreziqet e kësaj teknologjie të re, e cila “duhet të rregullohet dhe të qeveriset në nivel global”.
A mund të na jepni një ide se çfarë na pret falë AI-së në të ardhmen e afërt?
“Një nga gjërat mahnitëse është se kjo teknologji lëviz kaq shpejt. Por do të doja të filloja me disa gjëra që kemi bërë së fundmi. Në dhjetor të vitit të kaluar ne prezantuam Gemini Ultra, i cili ishte modeli i parë në botë që ia kalonte njerëzve në të ashtuquajturën MMLU (Massive Multitask Language Understanding)”.
Çfarë do të thotë?
“MMLU është një pikë referimi e rëndësishme, sepse analizon të kuptuarit e arsyetimit, nga ligji në matematikë, në 57 fusha. Nëse dikush do të kishte parë këtë pikë referimi një vit më parë, sistemet më të mira të hapura të AI do të kishin arritur një rezultat prej rreth 35-36%, krahasuar me nivelin e ekspertizës njerëzore, i cili arrin një rezultat prej rreth 88%. Gemini, me 90%, është modeli i parë që ia kalon. Do të përmend tre gjëra të tjera që kanë ndodhur në këtë fushë në tre javët e fundit, të cilat mund të japin një ndjenjë shpejtësie. Por së pari duhet të bëj një premisë”.
Po. Thuaje.
“Gjëja e parë është se modeli në vetvete është bërë multimodal. Do të thotë që i njëjti model tani nuk prodhon më vetëm tekst, por video, imazhe, audio dhe në të dy drejtimet. Ju shkruani tekst dhe merrni një imazh ose anasjelltas; ju vendosni një imazh dhe merrni një tekst. Dhe atëherë tani kemi të ashtuquajturin ‘kontekst i gjatë’: përpara se të dhënat të ishin të kufizuara, tani për herë të parë kemi demonstruar se mund të ofrojmë një kontekst për deri në 2 milion argumente. Është befasuese. Mund të vendos një video 3-orëshe si kërkesë dhe shablloni shpjegon se për çfarë bëhet fjalë. Kjo jo vetëm që ju lejon të merrni rezultate shumë më të sakta, por mund të arsyetoni me modelin dhe t’i kuptoni më mirë problemet. Një vit më parë kjo ishte teknikisht e pamundur”.
Cilat janë tre pikat e kthesës që përmendët?
“Tre javë më parë ne prezantuam një model të quajtur Med Gemini, i krijuar posaçërisht për fushën e mjekësisë. Përveç gjërave bazë, ajo tani kupton imazhet e radiologjisë, grupet e të dhënave të ADN-së dhe atë lloj gjëje dhe është shumë më mirë se shumica e ekspertëve mjekësorë njerëzorë në 11 nga 15 standardet”.
Po i dyti?
“Dy javë më parë prezantuam Alpha Fold 3. Ne prezantuam Alpha Fold rreth një vit më parë: ishte programi që zgjidh 58 nga problemet e mëdha të biologjisë. Për shembull: të kuptuarit e strukturës së proteinave. Të kuptuarit e procesit të një proteine të vetme zakonisht kërkon 3 ose 4 vjet punë në laborator dhe përpara se biologët e Alpha Fold të kishin kuptuar strukturën e rreth 110 mijë proteinave në mbarë botën. Një vit më parë Alpha Fold parashikoi me saktësi strukturën e të gjitha proteinave të njohura për shkencën, afërsisht 200 milionë. Por dy javë më parë njoftuam se Alpha Fold 3 jo vetëm që kupton strukturën e proteinave, por mund të kuptojë edhe të gjitha molekulat, ADN-në, ARN-në, etj”.
“Në biologji, Alpha Fold 3 është kërkimi në Google për proteinat. Dhe është falas dhe i disponueshëm për të gjithë. Sot, 1.8 milionë biologë në 190 vende përdorin Alpha Fold. Disa po punojnë për vaksinat e malaries, por edhe për ilaçe të tjera”.
Dhe gjëja e tretë?
“Është harta 3D e sinapseve të trurit të njeriut Ka ende shumë punë për të bërë, por të kuptuarit e strukturës së trurit hap mundësi të paprecedentë në neuroshkencë. Ndodhi vetëm një javë më parë. Lista e progresit është shumë e gjatë. Gjashtë muaj më parë, programi ynë i AI në shkencat materiale zbuloi 2.2 milionë kristale të reja që nuk kanë ekzistuar kurrë më parë. Nga këto 380 mijë janë mjaftueshëm të qëndrueshme për t’u sintetizuar”.
A thua se mund të sintetizohen edhe materiale të reja për të zëvendësuar tokat e rralla?
“Ka disa kompani që tashmë po përpiqen të sintetizojnë disa kristale për të prodhuar materiale të reja për teknologjinë e baterive për panelet diellore. Por unë mund të jap shembuj të modelimit të klimës dhe shumë gjëra të tjera: aplikimet e AI në shkencë janë thjesht fantastike. Le të marrim parashikimin e përmbytjeve. Deri më tani, meteorologët kanë dhënë vetëm 2 ose 3 ditë paralajmërim. Është një moment historik sepse është koha e mjaftueshme për të shpëtuar jetë njerëzore, aq më e rëndësishme duke pasur parasysh shpeshtësinë me të cilën ato ndodhin për shkak të ndryshimeve klimatike”.
“Ne filluam me një projekt pilot një vit e gjysmë më parë në Bangladesh dhe më pas e zgjeruam atë në të gjithë Indinë jugore. Sot ne e përdorim atë në 83 vende të botës, 28 prej të cilave janë në Afrikë, por ne gjithashtu punojmë në disa vende të Evropës dhe në disa zona të SHBA-ve. Parashikimi i një përmbytjeje një javë përpara ka një ndikim të madh në shoqëri, por përfitimi për vendet me të ardhura të ulëta është shumë më i rëndësishëm”.
Inteligjenca artificiale mund të ndryshojë ngadalësimin e produktivitetit dhe të nxisë një revolucion të ri ekonomik. Duke pasur parasysh parashikimet e zymta të rritjes globale, çfarë do të duhet për të parë një ndikim në ekonomi dhe sa kohë do të zgjasë ?
“Potenciali për rritjen e produktivitetit është i konsiderueshëm. Por që ndikimi i rritjes të ndodhë shpejt, AI duhet të adoptohet nga sektorë mjaft të mëdhenj të ekonomisë, si kujdesi shëndetësor, transporti, etj. Megjithatë, deri më tani, AI është përqafuar kryesisht nga sektori i teknologjisë, i cili për shembull në SHBA përfaqëson vetëm 4% të fuqisë punëtore. Kjo industri është shumë produktive, por nuk ka rëndësi sepse është shumë e vogël”.
“Për më tepër, ne nuk duhet të harrojmë mësimet e së kaluarës, ku ne shohim AI kudo, përveç në statistikat e produktivitetit. Do të duhet kohë dhe shumë ndryshime në sektorët e ekonomisë, kompanitë do të duhet të modifikojnë proceset dhe strukturat për të përfituar nga teknologjia e re, do të duhet të riorganizojnë mënyrën e punës”.
“Edhe fuqia punëtore do të duhet të ndryshojë. Pra, nevojitet një adoptim i gjerë dhe një riorganizim i thellë. E gjithë kjo kërkon kohë. Por varet gjithashtu nga lloji i produktivitetit që duam”.
Çfarë do të thotë?
“Duhet të pyesim veten se për çfarë e përdorim inteligjencën artificiale. Nëse një kompani miraton AI vetëm për të reduktuar fuqinë e saj punëtore, por jo për të rritur prodhimin, kjo nuk ka asnjë ndikim në rritje. Thjesht po bëhet më efikase, jo domosdoshmërisht më produktive. Por një gjë e katërt është gjithashtu e nevojshme.
Kush?
“Politikanët duhet ta bëjnë të gjithë këtë të ndodhë, politikëbërësit duhet të krijojnë stimujt e duhur për përdorimin e teknologjisë. Ata gjithashtu duhet të inkurajojnë investimet plotësuese, duke përfshirë infrastrukturën. Sepse pa mundësuar infrastrukturën, vetëm teknologjia nuk ka rëndësi. Nëse do të arriheshin këto katër gjëra, mendoj se ndikimi në ekonomi do të ishte vërtet shumë i shpejtë”.
Shumë kanë frikë se shumë vende pune do të plotësohen nga AI. Ne tashmë po shohim që kompanitë e teknologjisë, përfshirë Google, të pushojnë nga puna shumë njerëz. A parashikoni valë të mëdha pushimesh nga puna të paktën në fazën e tranzicionit? Cilët janë sektorët më të rrezikuar? Cila është e ardhmja e punës, pasi ju bashkëkryesuat Komisionin për të Ardhmen e Punës në Kaliforni në vitin 2019?
“Shkarkimet nga puna në teknologji nuk kanë të bëjnë fare me të. Ato janë kryesisht një korrigjim pas bumit të përjetuar gjatë pandemisë, kur sektori u rrit jashtëzakonisht shumë. Por është e vërtetë që duhet t’i bëjmë vetes pyetjen se cila është e ardhmja e punës. Shumica e hulumtimeve tregojnë se disa vende pune do të ulen, të tjera do të rriten, shumica do të ndryshojnë. Më shumë vende pune ka të ngjarë të krijohen sesa do të humbasim. Nuk do të thotë që disa vende pune nuk do të bien, por rezultati neto do të jetë pozitiv. Megjithatë, rikualifikimi i punëtorëve do të jetë vendimtar. Hulumtimi i ILO-s (Organizata Botërore e Punës), i kryer me të dhëna nga 150 vende, arrin në përfundimin se inteligjenca artificiale gjeneruese nuk do të shkatërrojë vendet e punës, por do t’i rrisë ato gjashtëfish. Një artikull nga Universiteti Stanford argumenton se ajo që ka më shumë rëndësi sesa dizajni i teknologjisë është mënyra se si përdoret. E kam fjalën për punëdhënësit. Prandaj duhet të mendojmë edhe se cilat duhet të jenë stimujt për punëdhënësit. Kjo do të bëjë një ndryshim”.
“Sot, stimujt favorizojnë kapitalin mbi punën, duke favorizuar automatizimin me shkatërrimin e vendeve të punës në vend të rritjes së aftësive njerëzore. Lajmi i mirë është se studimet e fundit tregojnë se AI gjeneruese përfiton më shumë punëtorët më pak të aftë, ndryshe nga e kaluara. Edhe ata që nuk dinë të shkruajnë kode, mund të përdorin AI dhe t’i kërkojnë modelit që të shkruajë kodin për ta”.
Çfarë mund të shkojë keq? Cilat janë rreziqet më të mëdha të AI-së?
“Ka rreziqe dhe kompleksitete. Ndër të parët unë përfshij rreziqet e performancës. Kjo ndodh kur rezultatet e AI nuk janë të besueshme. Ne e dimë se LLM-të ndonjëherë halucinojnë dhe mund të japin përgjigje të pavërteta. Ka shumë nga këto probleme të performancës, ne jemi ende në ditët e para të teknologjisë, duhet t’i rregullojmë sepse mund të shkaktojnë dëme. Për më tepër, ne kemi rezultate të shtrembëruara nga paragjykimi. Një kategori tjetër rreziqesh janë ato që unë i quaj keqaplikime dhe keqpërdorime, që ndodhin kur aktorët e këqij përdorin teknologjinë për qëllime të ndryshme nga ato për të cilat është krijuar për aktivitet kriminal dhe dezinformim, gjë që është veçanërisht e rëndësishme në një vit zgjedhor si ky, miliona njerëz do të votojnë”.
“Për të luftuar këto, si Google, ne kemi prezantuar një lloj mjeti që shënon gjithçka që është krijuar me AI, qoftë tekst, imazh, video apo audio. Megjithatë, ndërlikimet kanë të bëjnë me ndikimin dhe ndryshimet që AI shkakton në sisteme, nga arsimi te tregu i punës e deri te siguria kombëtare”.
Një nga problemet me AI është edhe se konsumon shumë energji.
“Është e vërtetë. Ka shumë punë për të bërë dhe një pjesë tashmë është duke u bërë. Për të përmirësuar efikasitetin e këtyre modeleve dhe gjithashtu për të shpikur arkitektura të reja që nuk janë aq intensive nga ana llogaritëse. Është një punë në progres, por mendoj se duhet të kujtojmë gjithashtu se, në të njëjtën kohë, këto teknologji do të na ndihmojnë të trajtojmë ndryshimin e klimës dhe tranzicionin e energjisë. Ne kemi parë se përdorimi i teknologjive të AI në qendrat e të dhënave na ka lejuar të përmirësojmë efikasitetin e të dhënave me më shumë se 40%, ne nuk do të kishim arritur kurrë atje pa të”.
“Por unë jam gati të pranoj kompromisin për të shpenzuar 1% më shumë energji, por në të njëjtën kohë duke kursyer 10 herë ose 100 herë më shumë gjurmën tonë të karbonit”.
Meqë bashkë-kryeson Bordin Këshillimor të AI të Kombeve të Bashkuara, si po shkon puna? Cilat janë aspektet mbi të cilat ka konvergjencë dhe ato që diskutohen në komision?
“Duke qenë i përbërë nga 39 anëtarë nga 33 vende, me personalitete nga akademia, qeveritë, industria, shoqëria civile, perspektivat janë shumë të ndryshme. Si përmbledhje, mund të them se i ashtuquajturi Jug Global, i cili përfshin Amerikën Latine, Afrikën, Azinë, në përgjithësi është shumë më optimist për AI dhe mundësinë që ajo të mund të transformojë ekonomitë e tyre, duke përmirësuar aksesin në njohuri dhe shëndet, në krahasim me Evropë dhe Amerikën e Veriut. Kemi arritur pikën e parë”.
“Asambleja e Përgjithshme e OKB-së pesë javë më parë votoi njëzëri mbi një rezolutë mbi AI të mbështetur kryesisht në punën tonë, e cila prodhoi një Raport të Përkohshëm të paraqitur dhjetorin e kaluar, me projekt-rekomandime, duke marrë reagime të gjera pozitive nga shtetet anëtare. Tani po japim një kontribut në procesin e OKB-së për përgatitjen e Paktit Digjital global, për të cilin shpresohet se do të miratohet nga Shtetet Anëtare në samitin e shtatorit. Bordi ynë është duke përgatitur Raportin Përfundimtar të cilin do ta prezantojmë në gusht. Shumë prisnin që ne do të rekomandonim një agjenci të re për AI. Por ne ramë dakord që nuk na nevojitet”.
Si e vlerësoni Aktin e AI të miratuar nga Bashkimi Evropian?
“Kur idetë ishin ende duke u formuluar, isha mjaft i shqetësuar. Por rezultati përfundimtar është më i mirë se pikënisja, falë punës së Italisë. Më pëlqeu që morën një qasje të bazuar në rrezik. Megjithatë, do të kisha dashur të inkurajoja pak më shumë inovacionin. Pikëpamja ime, të paktën për sa i përket rregulloreve, është se ato duhet të bëjnë gjithmonë dy gjëra. Duhet të adresojnë rreziqet dhe sfidat që ne nuk duam, por edhe të mundësojnë atë që duam, që është inovacioni dhe avancimi i shkencës dhe ekonomisë”.
Si mund të triumfojë Evropa me AI, duke pasur parasysh se lojtarët e mëdhenj të teknologjisë janë në SHBA dhe Kinë?
“Sigurisht që nuk është për shkak të mungesës së talentit. Por investimet janë një pjesë e inovacionit. Ashtu si rregullorja që, jo vetëm që duhet të merret me atë që nuk duam, por edhe të lejojë atë që duam. Në këtë rast, shpresoj që Evropa dëshiron të bëhet më inovative, më transformuese, të luajë në skenën globale me kompani që i shërbejnë botës dhe janë ekuivalente me Google dhe shumë të tjera”.
Nëse do të kishit një djalë adoleshent, çfarë do t’i rekomandonit të studionte?
“Është thelbësore të studiohen lëndët STEM, domethënë shkenca, teknologjia, inxhinieria dhe matematika. Por edhe të kombinohet me një njohuri të thellë të shkencave humane, sepse një nga gjërat që po bëhet e rëndësishme është se shumë nga pyetjet mbi ndikimin dhe përdorimin e këtyre teknologjive janë tashmë ndërdisiplinore: është e vështirë të ndash, p.sh. kërkimin dhe zhvillimin në AI nga filozofia dhe etika. Djali im është 22 vjeç dhe jam shumë i lumtur që ka një diplomë të dyfishtë për informatikë dhe filozofi”.
“Por mesazhi im i fundit është ky: ne duhet të mësojmë të mësojmë”.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
