Kosova (s’)humbi nga referendumi i dështuar në veri

Një proces që u nxit nga kërkesa e vazhdueshme për zgjedhje të reja në katër komunat veriore të Kosovës për shkak të mungesës së legjitimitetit të kryetarëve aktualë, dështoi për shkak të bojkotimit en masse të komunitetit serb në Kosovë, derisa kryetarët shqiptarë të komunave të banuara me shumicë serbe do të vazhdojnë mandatin për të paktën edhe një vit.

E njohësit e çështjeve politike në vend konsiderojnë se për dështimin e një procesi që do ta përcaktonte rrjedhën e mëtejshme të zhvillimeve në pjesën veriore, përveç partisë kryesore të serbëve kosovarë, një pjesë të madhe të përgjegjësisë duhet ta mbajë edhe Qeveria e Kosovës që nuk arriti ta bindë pakicën serbe që përbën shumicën në veri të marrë pjesë në këtë proces.

Autoritetet e Kosovës e cilësuan “sukses” përmbylljen e procesit, duke kërkuar nga Bashkimi Evropian (BE) që t’i largojë masat e vendosura në qershor të vitit të kaluar për shkak të përshkallëzimit të tensioneve në veriun e trazuar, ndërsa në “fitore” u thirr edhe Lista Serbe, duke pretenduar se populli serb tregoi “një shkallë të lartë të unitetit” rreth këtyre zhvillimeve.

Afrim Kasolli, analist politik dhe studiues i filozofisë, duke qenë se një numër i vogël i qytetarëve shfrytëzoi të dielen të drejtën e votës për të votuar për ose kundër shkarkimit të kryetarëve aktual, vlerësoi se refuzimi i serbëve të Kosovës për të marrë pjesë në këtë proces, dëshmoi se situata politike në veriun e vendit shkon përtej aspekteve kushtetuese e ligjore të Kosovës.

“Kjo nuk i shërben avancimit të demokracisë”, nënvizoi Kasolli, duke marrë parasysh se nga rreth 46 mijë zgjedhës të regjistruar në Leposaviq, Zubin-Potok, Zveçan dhe Mitrovicë e Veriut, të drejtën e votës e ushtruan rreth 250 persona. Prandaj, sipas tij, dështimi për ta garantuar vullnetin politik të komunitetit serb, paraqet disfatë politike për ekzekutivin kosovar.

“Natyrisht, nuk ka dyshim se Serbia ka interes dhe qëllim që Kosova të dështojë në këtë drejtim”, deklaroi ndër të tjera Kasolli, duke shprehur drojën se për shkak të “veprimeve kontradiktore” të kryeministrit kosovar, Albin Kurti, shteti ndodhet në një situatë të vështirë, posaçërisht rreth gjetjes së zgjidhjes mbi krizën e vazhdueshme midis legalitetit dhe legjitimitetit.

Nga ana tjetër, socilogu dhe analisti kosovar, Visar Ymeri, nënvizoi se rezultati i mini-referendumit tregoi se marrëdhëniet mes institucioneve qendrore dhe komunitetit serb janë në gradën e fundit, por duke veçuar ndikimin destruktiv të Serbisë në mesin e serbëve, shtoi se u takon autoriteteve kosovare të kujdesen për lirinë dhe sigurinë e qytetarëve.

“Nuk është lehtë të thuhet se bojkoti është rezultat i vullnetit politik të Listës Serbe – kjo është një prej leximeve të mundshme – mirëpo, pyetja është nëse bojkoti i djeshëm paraqet vullnetin politik të komunitetit serb”, theksoi Ymeri për Albanian Post të hënën, duke nënvizuar nevojën për adresimin urgjent të shkaqeve të mosbesimit dhe frikës në mesin e qytetarëve serbë.

Problemi i integrimit të serbëve në shoqërinë kosovare është rënduar nga shpërthimi i dhunës në pjesën veriore, veçanërisht në saje të një “fryme të re” që rrezikon të përhapet shpejtë, duke mbjellë jo vetëm mosbesim, por edhe forma të skajshme të militarizimit. E njohësit e proceseve politike kujtojnë “premtimin e papërmbushur” për dialog të brendshëm me serbët.

Ymeri sugjeroi autoritetet kosovare të çojnë sinjale se janë të gatshme për bashkëpunim, por e vlerësoi “politikisht të rrezikshme” modelin aktual që problemet në pjesën veriore të vendit trajtohen nëpërmjet veprimeve të subjektit që mbështetet dhe financohet nga Serbia, kurse Kasolli shprehet pothuajse i sigurt se kriza politike në këtë rajon do të vazhdojë.

Për njohësit e çështjeve politike “është lehtë të thuhet” se problemi është Lista Serbe dhe presidenti i Serbisë, Aleksandër Vuçiç, duke shpërfillur “elefantin në dhomë”, por “bilanci negativ” i mini-referendumit për largimin e kryetarëve shqiptarë dëshmoi edhe “përllogaritjet e gabuara” të Qeverisë së Kosovës që nënvlerësoi ndikimin e partisë udhëheqëse të serbëve në Kosovë.

Për pasojë, kryetarët aktual shqiptarë – Lulzim Hetemi, Izmir Zeqiri, Ilir Peci dhe Erden Atiç – nuk do të mund të largohen nga pozita nëpërmjet iniciativës qytetare për 12 muajt e ardhshëm – minimalisht deri në maj/qershor të vitit 2025. Ata do të jenë “udhëheqës me ‘u’ të vogël”, deklaroi kryeministri kosovar në maj të vitit të kaluar kur veriu u përfshi në trazira.

Kriza në veri është arsyeja përse bashkësia e organizuar ndërkombëtare ushtroi presion mbi ekzekutivin kosovar për të filluar organizimin e zgjedhjeve të jashtëzakonshme, kurse ndaj përfaqësuesve politikë të serbëve që të merrnin pjesë pa kushte. Megjithatë, tani duket se gjithçka është kthyer përmbys – kryetarët shqiptarë pa trohë legjitimiteti mbeten në pushtet.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.