Intervistë nga burgu me kundërshtarin rus Ilja Yashin: Regjimi i Putinit do të përfundojë si BRSS

Për opozitarin e kthyer në të burgosur politik, Ilya Yashin, dje ishte ditëlindja e dytë pas hekurave.

I dënuar me tetë vjet e gjysmë burg për “lajme të rreme” për ushtrinë ruse në dhjetor 2022, ai mbushi 41 vjeç në koloninë penale Ik-3 të Smolensk në një “Pkt”, një qeli dënimi me masa të veçanta, regjimi më i ashpër i paraburgimit ku ai ishte mbyllur “përgjithmonë” pasi kishte kaluar gati një muaj në një qeli dënuese.

I njëjti trajtim që iu rezervua Alexei Navalny, kundërshtari që vdiq në burg shkurtin e kaluar. Prandaj familjarët dhe avokatët tani kanë frikë për fatin e tij.

Yashin ilustron rrezikun e tmerrshëm të kritikës ndaj luftës në Ukrainë nga brenda Rusisë.

Ai mori dënimin më të gjatë deri më tani për një transmetim në YouTube rreth mizorive ruse në Bucha.

Ai ka kundërshtuar Putinin për dekada, zgjodhi të qëndrojë në Moskë dhe të luftojë pasi shoku i tij, Boris Nemtsov, u vra para Kremlinit në vitin 2015.

Pas kësaj, ai arriti të zgjidhet si ligjvënës komunal në qarkun e tij lokal të qytetit.

Jashin, megjithatë, mbetet “optimist”. “Jam i sigurt se regjimi i Putinit do të përfundojë si Bashkimi Sovjetik”, na shkroi ai nga burgu, duke iu përgjigjur me shkrim pyetjeve që “La Repubblica” arriti t’i dërgonte përmes avokatëve të tij, me nëntë faqe të numëruara dhe të shkruara me dorë me stilolaps blu.

Dhe ai nisi një apel për Perëndimin: “Mos harroni se populli im është peng i Putinit, mos i vendosni terroristët dhe viktimat në të njëjtin nivel. Dhe shpëtoni Ukrainën”.

Jashin, mund të na përshkruani kushtet e burgimit tuaj?

“Në burg çdo gjë kthehet në një presion të vazhdueshëm psikologjik që nuk ka të bëjë me ligjin, por ngjan fort me një politikë të kalbur. Presionet u intensifikuan ndjeshëm pasi Vladimir Putin mori detyrën për një mandat të pestë. Rojtarët e burgut, për shembull, më konfiskuan të gjithë librat, edhe pse ishin miratuar nga censori: romane historike, trillime, ese. Pas disa diskutimesh, më lejuan të mbaja vetëm Biblën, por më ndaluan takimet mujore me priftin, të cilat ishin edhe e drejta ime. Duke më futur në qeli, më penguan të takohem me prindërit e mi dhe tani që jam në qeli dënimi nuk do të mund të shoh më familjen time as në të ardhmen”.

“Tani hapësira ime është një qeli e ngushtë tre me katër metra që e ndaj me një fqinj të dënuar për vjedhje dhe zhvatje. Qelia ka një tualet, një karrige shumë të vogël dhe dy krevate të fiksuara në mur, të cilat ulen vetëm nga ora 20:00 deri në 5 të mëngjesit. Pjesën tjetër të kohës nuk mund të shtriheni, mund të qëndroni vetëm në këmbë ose të uleni. Ata ushqehen tre herë në ditë, por ushqimi është mjaft i varfër: shumë të burgosur kanë rregullisht ngërçe në stomak. Nga rubineti del vetëm ujë i ftohtë. Ka erë kanalizimesh, lagështie në ajër, turmë insektesh… E dija që burgu rus nuk ishte vendi më human në botë, por nuk mendoja për këto nivele”.

“Duket se ata vendosën të rikrijonin bodrumet e Gestapos me saktësi historike. Mund ta imagjinoj, sigurisht, pse është rritur presioni ndaj meje dhe pse kushtet e paraburgimit po bëhen gjithnjë e më shumë si torturë. Mesa duket edhe nga pas hekurave zëri im kundër luftës, kundër diktaturës dëgjohet dhe ndikon në shoqëri. Kjo irriton autoritetet. Synimi është qartësisht të më heshtin. Por sado e vështirë të jetë, nuk do të hesht dhe nuk do t’i përshtatem këtij sistemi kanibalist. Në fund të fundit, unë qëndrova në Rusi pas fillimit të luftës, duke e ditur se burgu ishte i pashmangshëm, sepse besoj se është e rëndësishme të shpreh një qëndrim pacifist dhe të mbroj flamurin e vendit tim, të cilin Putini e ka njollosur me gjak dhe baltë. Që në fillim e dija se do të testohesha dhe se do të më duhej të paguaja një çmim të lartë. Unë e paguaj këtë çmim me krenari dhe me shpresën se do të kem mjaftueshëm shëndet, forcë dhe guxim për ta pirë këtë filxhan deri në fund”.

Ju humbët dy miq në luftën kundër Kremlinit: Boris Nemtsov dhe Alexei Navalny, të cilët do të kishin të njëjtën ditëlindje si ju këtë muaj. Shumë rusë mendojnë se me vdekjen e tyre ka vdekur edhe shpresa për “Rusinë e bukur të së ardhmes”. A ndiheni edhe Ju në të njëjtën mënyrë? Apo ngeleni optimistë?

“Pasi m’u konfiskuan librat, i kërkova bibliotekës lokale diçka interesante për të lexuar. Më solli biografinë e Andrei Saharovit, një prej disidentëve më të rëndësishëm sovjetikë. Dhe kështu lexova se si Sakharov në 1973 debatoi me Aleksandr Solzhenitsyn, autorin e “Archipelagut Gulag”. Sakharov argumentoi se regjimi komunist sovjetik ishte i fortë dhe solid dhe se disidentët nuk kishin mundësi ta ndryshonin atë, por mund të ruanin vetëm integritetin dhe dinjitetin e tyre moral. Dhe Solzhenicini u përgjigj se ai nuk kishte kundërargumente racionale, por “një besim të verbër, në kundërshtim me logjikën, në fitore”.

“Në këtë diskutim të 50 viteve më parë, qëndrimi i Solzhenicinit është dukshëm më afër meje. Shpesh e quaj veten optimist. Pa këtë “besim të verbër” ose, më thjesht, shpresë, në Rusi është jo vetëm e vështirë të përfshihesh në politikë opozitare, por edhe të mbijetosh. Besimi, meqë ra fjala, doli të mos ishte aq kot, pasi midis Sakharov dhe Solzhenitsyn ky i fundit kishte të drejtë: sistemi totalitar sovjetik, i cili dukej si një monolit, u shemb papritmas. Jam i sigurt se regjimi i Putinit do të përfundojë në të njëjtën mënyrë: tensioni i brendshëm për shkak të luftës, korrupsionit dhe tiranisë përfundimisht thjesht do ta copëtojë atë. Nuk duhet t’i dorëzohemi dëshpërimit, duhet të qëndrojmë të qetë dhe kokëfortë dhe vazhdimisht besnikë ndaj linjës sonë, pavarësisht vështirësive. Kjo është pikërisht ajo që unë përpiqem të frymëzoj bashkatdhetarët e mi me shembull personal”.

Pas vdekjes së Navalny, çdo i burgosur politik është në rrezik në Rusi. Nuk keni frikë për jetën tuaj? Dhe për jetën e miqve të tij në qeli si Vladimir Kara-Murza, Oleg Orlov, Alexei Gorinov, etj?

“E them sinqerisht: Kam frikë mbi të gjitha për Vladimir Kara-Murza. Kremlini e urren hapur sepse, së bashku me Boris Nemtsov, ai arriti miratimin e ligjit Magnitsky në Shtetet e Bashkuara, i cili çoi në sanksione të dhimbshme personale kundër njerëzve me shumë ndikim në rrethin e Putinit. Dëshmi e kësaj urrejtjeje është dënimi mizor me 25 vjet burg dhe dy atentatet për vdekje. Vladimiri tani ndodhet në një koloni siberiane në kushte të ngjashme me mua, por pas helmimeve që pësoi, shëndeti i tij është i pasigurt. Nuk është e tepruar të thuhet se Kara-Murza mund të vdiste ose vritet në çdo moment. Kështu, shkurtin e kaluar, iu drejtova liderëve botërorë, përfshirë presidentin e SHBA-ve, Joe Biden, presidentin francez Emmanuel Macron dhe kancelarin gjerman Olaf Scholz, duke u kërkuar atyre që ta fusin Vladimirin në listën e të burgosurve që do të shkëmbehen dhe ta lirojnë nga pas hekurave”.

“Unë jam gati të përsëris apelin tim. Në të njëjtën kohë dua të nënvizoj se për veten time nuk kërkoj asnjë shkëmbim, por kërkoj t’i shpëtoj jetën partnerit tim. Natyrisht, jam i shqetësuar edhe për fatin e Alexei Gorinov, Oleg Orlov, Boris Kagarlitsky dhe të burgosurve të tjerë politikë, të cilët, për shkak të moshës dhe shëndetit të tyre, po kalojnë një kohë veçanërisht të vështirë në burg. Dua të përmend edhe artistin pacifist Sasha Skochilenko, i cili vuan nga një sëmundje kronike që i është përkeqësuar në burg dhe i kërcënon jetën. Të gjithë këta njerëz sillen, si në gjyq ashtu edhe pas hekurave, me guxim dhe dinjitet të jashtëzakonshëm, një burim krenarie. Por secili prej tyre është në rrezik. Pas vdekjes së Navalny, niveli i shqetësimit për të burgosurit politikë është i madh”.

Vladimir Putin ka qenë në pushtet për gati një çerek shekulli dhe së fundmi mori detyrën për një mandat të pestë. A mendoni ndonjëherë se gjithçka ishte e kotë: “Shëtitjet” e disidencës, protestat në sheshin Bolotnaya, vdekja e Nemtsov dhe Navalny, burgosja e tij? Ose çfarë mund të ishte bërë më shumë? Çfarë i mungon, çfarë i mungon opozitës ruse që të mos mbetet vetëm disidencë?

“Asgjë nuk ishte e kotë, sepse ne luftuam jo aq për pushtet, por për të ardhmen e vendit, për mendjen dhe shpirtin e popullit tonë. Përpjekjet tona kanë qenë dhe mbeten të synuara për të hapur sytë e njerëzve ndaj asaj që po ndodh rreth tyre, duke i shtyrë ata të bëhen qytetarë dhe të marrin pjesë aktive në jetën e shoqërisë dhe t’i mësojnë ata të ndihen personalisht përgjegjës për Rusinë. Sigurisht, jo gjithçka funksionoi, por unë mendoj se ne ende fituam betejën për gjeneratën e re kundër Putinit. Shikoni studentët e universitetit dhe të shkollave të mesme, të rinjtë nën 30 vjeç. Mund të shohim me sy se ata mendojnë më lirshëm, janë të pavarur në gjykimet e tyre, e perceptojnë informacionin zyrtar me skepticizëm. Shumë kanë zgjedhur emigracionin e detyruar (dhe shpresoj të përkohshëm) për të mos iu nënshtruar mobilizimit, për të mos u bërë pushtues dhe vrasës”.

“Edhe në sondazhet zyrtare, mbështetja për autoritetet është minimale tek të rinjtë. Rrëfimet e kalbura për rilindjen e BRSS dhe ndërtimin e një perandorie nuk i tërheqin ata: ata duan të jetojnë në një botë të hapur dhe të lirë, megjithatë, mos mendoni se unë dua të shmang përgjigjen. Unë i pranoj kritikat e bëra ndaj opozitës demokratike dhe jam i vetëdijshëm për përgjegjësinë tonë, të paktën pjesërisht, për atë që po ndodh. Ne jemi padyshim përgjegjës për përçarjen tonë. Në disa episode të historisë moderne ne nuk kemi treguar ashpërsinë e nevojshme, por në disa të tjera, përkundrazi, kemi qenë tepër intransigjentë. Por ne ishim dhe mbetemi të sinqertë me veten dhe njerëzit tanë. Ne dëshirojmë sinqerisht paqe, liri dhe prosperitet për Atdheun tonë, dhe më të mirët prej nesh kanë sakrifikuar jetën e tyre për këtë”.

“Megjithatë, është e nevojshme ta kujtojmë këtë: rrota e historisë rrotullohet ngadalë dhe ndryshon ndonjëherë gjatë dekadave. Kujtoni sa kohë António de Oliveira Salazar sundoi Portugalinë, sesi Francisco Franco mbajti pushtet pothuajse të pakufizuar në Spanjë për më shumë se dyzet vjet… Por në fund, ligjet e historisë dhe ndryshimi i brezave kanë vënë gjithçka në vendin e vet, diktaturat janë bërë një gjë e së kaluarës dhe janë zëvendësuar nga sisteme demokratike. E njëjta gjë do të ndodhë me regjimin e Putinit. Dinosaurët 70 vjeçarë të epokës së Luftës së Ftohtë po zhduken nga skena dhe një brez i ri do të marrë drejtimin. Gjithçka do të ndodhë para syve tanë”.

Pra, nuk mendoni se Putini do ta kalojë Stalinin si udhëheqësi më jetëgjatë? Konsensusi i tij është i lartë, ekonomia nuk shembet, Kina dhe fuqitë e tjera të Jugut Global vazhdojnë ta mbështesin atë. Propaganda depërton dhe – nga ato që shkruan – arrin në burg aq shumë sa detyroheni të mbyllni veshët për të mos e dëgjuar. A mund të bëjnë ende diçka rusët?

“Unë nuk mendoj se ia vlen të diskutohet seriozisht vlerësimi i miratimit të Putinit në kushtet e kontrollit total të politikës dhe institucioneve publike, zgjedhjeve të sterilizuara, arrestimeve dhe vrasjeve të liderëve të opozitës. Tiranëve u pëlqen t’i atribuojnë vetes popullaritet mbresëlënës: kjo është një karakteristikë e regjimeve. Nicolae Ceausescu, për shembull, kishte një vlerësim mbi 80% një ditë përpara protestave masive në Rumani, revolucionit dhe ekzekutimit të tij. Jo çdo gjë është rozë edhe për ekonominë tonë. Rusia po djeg rezervat e saj kombëtare dhe po i hedh në furrën e luftës. Po, sistemi ka një kufi sigurie, por ekonomia po përjeton regresion, demodernizim dhe është komprometuar nga e njëjta garë globale e armëve që shkatërroi Bashkimin Sovjetik. As problemet demografike nuk i përmend… Përsa i përket Kinës, ajo nuk e mbështet Rusinë, por përfiton nga situata aktuale për ta kthyer vendin tonë në një pikë karburanti të lirë për nevojat e saj dhe një treg për mallrat e saj”.

“Pavarësisht se flitet për miqësi, ende nuk ka pasur ndonjë investim serioz kinez në infrastrukturën ruse dhe në projekte të përbashkëta partnerët kinezë mbrojnë interesat e tyre ashpër dhe, do të thosha, edhe grabitqare, duke i vendosur kostot kryesore Rusisë. Nuk është sekret se lidhjet ekonomike të Pekinit me Shtetet e Bashkuara dhe BE-në janë shumë më të thella dhe më të gjera se sa me Rusinë. Dyshoj se Xi Jinping do t’i sakrifikojë ata për hir të Putinit dhe ambicieve të tij. Mos e merrni me vlerë gjithçka që propaganda e Kremlinit përcjell. Duke iu përgjigjur pyetjes suaj, padyshim që nuk e di sa kohë do të qëndrojë Putin në pushtet. Por jam i bindur se periudha e fundit e mbretërimit të tij do të jetë shumë shqetësuese dhe e paqëndrueshme. Ai ndoqi një politikë që ishte shumë aventureske dhe e ekspozoi vendin ndaj shumë rreziqeve. Rusët duhet të përgatiten për të mbrojtur të drejtat e tyre në këtë muzg të diktaturës dhe të kujtojnë qartë se interesat e Rusisë dhe interesat e Putinit janë gjithnjë e më shumë në kundërshtim me njëri-tjetrin dhe në konflikt të drejtpërdrejtë”.

Cili është faji i Perëndimit? A mund të bësh ende diçka për të apo për rusët me mendje të njëjtë?

“Unë nuk jam prokuror që të bëj akuza dhe nuk mendoj se do të ishte e drejtë që unë të bëja akuza ndaj politikanëve tuaj. Le ta bëjnë votuesit e tyre. Por është pak a shumë e qartë për të gjithë se politika shumëvjeçare e Perëndimit për të qetësuar dhe qetësuar Putinin, për ta thënë më butë, ka qenë e paarsyeshme. Putini e perceptoi kompromisin dhe butësinë e politikanëve evropianë si një dobësi, gjë që i dha atij “carte blanche” si për agresionin hibrid kundër vendeve të BE-së ashtu edhe për pushtimin ushtarak të Ukrainës. Por politika aktuale e Perëndimit ndaj Rusisë ngre gjithashtu dyshime dhe pikëpyetje serioze. Duhet të jemi të vetëdijshëm se sanksionet që synojnë verbërisht popullin rus vetëm e forcojnë fuqinë e Putinit, duke i dhënë atij mundësinë të flasë për Rusofobinë, një kërcënim të jashtëm në rritje dhe nevojën për të izoluar Rusinë, duke shpenzuar gjithnjë e më shumë para për nevojat ushtarake. Çfarë duhet bërë? Në mënyrë figurative, mekanizmat e sanksioneve duhet të përdoren jo si një mjet i shkatërrimit në masë me viktima të pashmangshme civile, por si një masë me saktësi të lartë kundër kriminelëve të veçantë të luftës, oligarkëve, administratorëve politikë dhe propaganduesve”.

“Çështja është ta bëjmë Putinin toksik për rrethin e tij dhe të stimulojmë ndarjen mes elitave të Kremlinit, dhe jo ta shtyjmë popullin rus në krahët e diktatorit dhe të ndihmojmë që ata të jenë më kohezivë. Një herë Nemtsov u tha udhëheqësve perëndimorë: mos i prekni njerëzit, ndëshkoni poshtëruesit. Do të doja të shtoja: mos harroni se njerëzit e mi janë peng të Putinit dhe mos identifikojnë terroristët dhe viktimat e tyre. E kuptoj pse Perëndimi po ndahet nga Rusia me mure, gardhe dhe tela me gjemba, por një politikë e tillë nuk garanton stabilitet strategjik. Tani është e rëndësishme të pyesim veten se si do të jetë Rusia pas Putinit dhe si ta integrojmë atë në botën e lirë dhe në sistemin evropian të sigurisë”.

“Jam i bindur se interesat tona të përbashkëta nuk korrespondojnë me një Rusi totalitare të errët dhe agresive të rrethuar me mure, por me një vend demokratik, të hapur ndaj botës, që respekton të drejtën ndërkombëtare dhe nuk paraqet kërcënim për askënd. Në nivel global, sot detyra kryesore e Perëndimit është shpëtimi i Ukrainës. Putini nuk mund të lejohet ta përpijë atë. Humbja e sovranitetit të Kievit dhe kthimi i tij në sferën e kontrollit të Kremlinit do të zgjasë jetën e regjimit të Putinit, do t’i japë një goditje të rëndë të gjithë botës së lirë dhe do të destabilizojë të gjithë sistemin ndërkombëtar të sigurisë. Ne duhet të tregojmë vendosmërinë dhe koherencën maksimale, të mos na mungojë guximi dhe të mos lejojmë që Kremlini të tregohet më dinak”.

Konflikti në Ukrainë po përhapet edhe në burg. Ata u përpoqën ta detyronin të qepte uniforma për ushtarët dhe ju takuat të burgosur që vendosën të regjistroheshin për të luftuar në Ukrainë vetëm për të vdekur në front ose dezertorë të burgosur. Çfarë mendojnë të burgosurit e tjerë për konfliktin?

“Tema e luftës depërton në burg ndoshta në një mënyrë edhe më të fortë dhe më të thellë se në fusha të tjera të shoqërisë ruse. Në fund të fundit, një pjesë e konsiderueshme e njësive sulmuese të ushtrisë ruse në Ukrainë janë të burgosur, të cilët prej dy vitesh janë rekrutuar masivisht nëpër koloni dhe janë hedhur në betejë si mish për top. Dy vjet pas hekurave më kanë lejuar të grumbulloj shumë kontakte me njerëz që kanë qenë në front ose kanë ndërmend të shkojnë. Përfundova se për rusët nuk është një luftë popullore, as patriotike, siç përpiqet ta paraqesë Putini, por një luftë tregtare. Të paktën kështu perceptohet nga pjesëmarrësit e zakonshëm. Mund të llogarisësh nga njëra anë të burgosurit që takova, të cilët ishin gati të shkonin në Ukrainë për arsye ideologjike. Për shumicën, motivimi i vërtetë ishte mundësia për të marrë një pagë të konsiderueshme sipas standardeve ruse dhe, natyrisht, mundësia për t’u liruar dhe për t’u shfuqizuar dënimet me burg”.

“E rrëfej se më ka goditur qëndrimi cinik i disa bashkëbiseduesve të mi ndaj pushtimit ushtarak të një vendi të huaj. Në të njëjtën kohë, ka një ndryshim të rëndësishëm midis atyre që kanë qenë tashmë në luftë dhe atyre që planifikojnë të marrin pjesë në të. Të parët kanë tmerr në sy. Shumë prej tyre kanë sinqerisht frikë të kthehen në front, sepse kanë parë me sytë e tyre se si shokët e tyre u copëtuan nga plumbat dhe sa pa kuptim komandantët dërgojnë këmbësorinë në therje. Ata që kanë parë dhe dëgjuar kanë më pak gjasa të mendojnë për paratë dhe nuk janë të etur për të hyrë në llogore. Gjithnjë e më shumë janë njerëz që përfundojnë në burg për shkak të dezertimit, braktisjes së një reparti ushtarak apo hezitimit për t’u kthyer në front pas shkarkimit”.

“Ata preferojnë një dënim penal ndaj vdekjes. Por ata që luftën e njohin vetëm me fjalë dhe sapo kanë lidhur kontratë me Mbrojtjen, kanë shumë iluzione. Mendojnë se lufta është si një lojë video dhe, sipas fjalëve të Iosif Brodskit, se “vdekja është diçka që u ndodh të tjerëve”. Mendoj se më kanë izoluar në një qeli dënimi, sepse në burg kam bërë çmos për të larguar dyshuesit që të shkojnë në luftë. Dhe mungesa ime e heshtjes ndoshta i prishi planet dhe statistikat e autoriteteve të burgut. Por nuk pendohem aspak sepse e kam të vështirë të shikoj në heshtje teksa njerëzit i çojnë në thertore”.

Marrë nga La Repubblica, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.