Ilaçi i bletës, mjalti

Nuk dinë vetëm njerëzit për mjaltin. Dinë edhe bletët.

Ato nuk janë vetëm prodhuese të tij, por edhe konsumatore. Madje, mjaft të sofistikuara.

Nuk është çudi nëse një blete të sëmurë i ofrohen varietete të ndryshme mjalti dhe ajo të zgjedhë atë që lufton më mirë infeksionin që ka.

Referuar kërkuesve, mjalti është përplot me kimikate bimore që ndikojnë në shëndetin e bletëve. Përbërësit e tij mund t’i ndihmojnë bletët të jetojnë më gjatë, të rrisin tolerancën ndaj kushteve të vështira, si dhe të rrisin aftësinë për të luftuar infeksionet dhe për të shëruar plagët.

Për entomologisten May Berenbaum, e Universitetit të Illinois në Urbana-Champaign, mjalti “është thjesht një substancë kaq e jashtëzakonshme dhe njerëzit ende nuk e vlerësojnë plotësisht atë”.

Mjalti është shumë më tepër se një ëmbëlsues, veçon agjencia e lajmeve “BBC”.

Ky lëng viskoz është kryesisht sheqer, të cilin anëtarët e kosheres e përdorin për ushqim, por gjithashtu përmban enzima, vitamina, minerale dhe molekula organike që i japin bletëve një mori përfitimesh shëndetësore.

Një shumëllojshmëri insektesh mund të prodhojnë mjaltë si grerëzat apo bletët pa thumb, por vetëm bletët e mjaltit (specia Apis) prodhojnë mjaftueshëm për të mbajtur mbushur raftet e dyqaneve.

Dhe kjo aftësi nuk ka ardhur brenda natës. U deshën miliona vjet përgatitje.

Bletët e bënë ndarjen nga grerëzat rreth 120 milionë vjet më parë, gjatë një rritjeje të evolucionit dhe përhapjes së bimëve të lulëzuara. Larmia floreale – së bashku me një ndryshim në sjelljen e bletëve për t’u ushqyer me polenin – nxiti evolucionin e afro 20 mijë llojeve të bletëve.

Për t’u bërë ‘eksperte’, u deshën edhe disa truke të tjera të sjelljes. Bletët nisën të shtonin pak nektar në polen, i cili e formoi atë në tufa më të transportueshme.

Gjithashtu, shkruan “BBC”, zhvilluan gjëndrat e sekretimit të dyllit, të cilat siguruan një mënyrë për të ruajtur veçmas nektarin e lëngshëm nga poleni i ngurtë.

“Dylli lejon një material ndërtimi shumë fleksibël”, ka treguar Christina Grozinger, entomologe në Universitetin e Penn State, e cila studion mekanizmat që qëndrojnë në bazë të sjelljes sociale dhe shëndetit të bletëve.

Kur formojnë një huall mjalti, bletët e mjaltit formojnë dyllin në gjashtëkëndësh, i cili rezulton të jetë forma më efikase për të ruajtur diçka, pasi gjashtëkëndëshat lidhen fort së bashku.

Për Grozinger, kjo është “një arritje inxhinierike”.

Ndërkaq, ndërtimi i shumë qelizave të vogla dhe uniforme ka një avantazh tjetër. Më shumë sipërfaqe do të thotë që uji avullon më shpejt dhe më pak ujë do të thotë më pak rritje e mikrobeve.

Procesi për të prodhuar mjaltë që do të mbushë ato qeliza të krehërit fillon sapo një bletë që kërkon ushqim të thith nektarin. Megjithëse mund të duket sikur po e ha, ushqimi nuk përfundon në stomakun e saj, të paktën jo në kuptimin tradicional.

Ajo e ruan atë në “stomakun e mjaltit”, ku ai përzihet me enzima të ndryshme.

Një nga enzimat e para që hyn në punë është invertaza, e cila copëton molekulat e saharozës së nektarit përgjysmë, duke prodhuar sheqernat e thjeshta glukozë dhe fruktozë, tregon “BBC”.

Pas kthimit në koshere, bleta e mjaltit e kthen ngarkesën në pjesën e parë të linjës. Kalimi gojë më gojë që vijon ul përmbajtjen e ujit dhe fut më shumë enzima, procese që vazhdojnë shpërbërjen e nektarit dhe ndalojnë rritjen e mikrobeve.

Më pas, bletët e depozitojnë përzierjen në një qelizë koshere, më pas avullojnë më shumë ujë duke fryrë krahët e tyre. Kështu, një tjetër enzimë hyn në punë, oksidaza e glukozës, e cila konverton një pjesë të glukozës në acid glukonik që do të ndihmojë në ruajtjen e mjaltit.

Gjithashtu reaksioni kimik ul pH-in, duke rritur aciditetin dhe prodhon peroksid hidrogjeni, i cili parandalon rritjen e mikrobeve. Akoma dhe më shumë enzima shpërbëjnë një pjesë të peroksidit, duke mbajtur nivelet e tij në kontroll.

Në fund, qeliza është gati për t’u mbuluar me dyll.

Bletët do të ushqejnë me mjaltin e përpunuar anëtarët e tjerë të kosheres dhe pjesa e mbetur do të ruhet për ditë të ftohta ose me shi.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.