Holokausti: Rruga drejt gjenocidit

“Mbijetesa ishte anormale, vdekja normë”.

Kështu e përshkruan historiani britanik Dan Stone fatin e hebrenjve në librin “Holokausti: Një histori e papërfunduar” (The Holocaust: An Unfinished History).

Duke lexuar analizën e tij therëse të lojës gjenocidale që u shpalos nga antisemitizmi nazist në fillim të shekullit të XX-të, njeriu do të ishte i paqëndrueshëm në çdo kohë.

Por duke e bërë këtë në sfondin e masakrës së Hamasit të 7 tetorit që vrau rreth 1 mijë 200 izraelitë, në vrasjen më të madhe masive të hebrenjve që nga Lufta e Dytë Botërore, do ta lërë lexuesin të kërkojë përgjigje.

Stone, profesor i historisë moderne në Royal Hollway, Universiteti i Londrës, e përfundoi vëllimin e tij përpara sulmit të Hamasit, por titulli i tij është parashikues.

Holokausti mbetet i papërfunduar, shkruan ai, sepse ne kemi dështuar “në mënyrë të patundur të përballemi me realitetin e tmerrshëm të Holokaustit”.

Pavarësisht direktivës së përsëritur shpesh për të mos harruar kurrë, pjesa më e madhe e botës, thotë ai, është larguar nga sfidimi i mbetjeve të errëta të urrejtjes së Holokaustit që ende kërcënon demokracinë sot.

Partitë populiste dhe liderët autoritarë vazhdojnë të fitojnë terren teksa u bëjnë jehonë të njëjtave paragjykime keqdashëse dhe mite të pabaza racore të propozuara nga Hitleri dhe partia naziste.

Stone thekson rolin qendror të luajtur nga ideologjia racore e Hitlerit në joshjen e adhuruesve të vullnetshëm nazistë, hap pas hapi, në një udhëtim që filloi me “Mein Kampf” dhe kulmoi në asgjësimin e gjashtë milionë hebrenjve.

Në themel të sistemit të besimit të Hitlerit, shkruan Stone, ishte një “fantazi gjenocidale” e një “bote pa hebrenj”.

Ishte një urrejtje e njohur që nuk ishte as e re dhe as e kufizuar vetëm në Gjermani – të krishterët i kishin demonizuar hebrenjtë të paktën që nga Mesjeta – dhe për këtë arsye një paragjykim që përdorej dhe përforcohej lehtësisht në shërbim të qëllimit të Hitlerit për të krijuar një “komb etnikisht të pastër”.

Nocioni nacionalist i “gjak i pastër” nuk ishte gjithashtu i ri për lëvizjet politike nativiste dhe grupet e tjera në Evropë ose Amerikë.

Për shembull, që nga prezantimi i saj në vitet 1880, pseudoshkenca raciste kishte sjellë pranim gjithnjë e më të gjerë ndaj idesë se gjenet “e këqija” që u përkasin racave “inferiore” dhe individëve “të dëmtuar”.

Ishte lidhja e të gjitha këtyre koncepteve, të çuar në skajet e tyre dhe të vendosura në një kornizë neo-fetare që i dha formë botëkuptimit nazist.

Kjo mendësi shkriu së bashku idealet madhështore të epërsisë ariane dhe vizionet malinje të hebrenjve që komplotonin për t’i “zëvendësuar” ata në një luftë që diktonte se vetëm duke shkatërruar të gjithë hebrenjtë mund të mbizotëronte gjaku arian.

Nga ky këndvështrim, vëren Stone, Lufta e Dytë Botërore nuk ishte asgjë më pak se “një luftë për jetën ose vdekjen racore”, një përpjekje për të rikthyer në madhështinë Gjermaninë e mundur.

Kjo nevojë e perceptuar për të pastruar gjakun gjerman e shtyu regjimin nazist të niste, pothuajse që nga momenti kur mori pushtetin në mars 1933, një breshëri masash për të ndaluar dhe nxjerrë jashtë ligjit hebrenjtë nga të gjitha sferat e jetës gjermane.

Në vitin 1939, një valë rregullash diskriminuese i kishin hequr hebrenjtë e Gjermanisë pothuajse çdo të drejtë civile që mund të imagjinohej.

Shumë u zhvendosën me forcë nga shtëpitë e tyre në “shtëpi hebreje” kolektive.

Dëshira naziste për lebensraum (hapësirë shtesë jetese) u përkthye në privimin e hebrenjve.

Ata që u përpoqën të protestonin ose t’i rezistonin rendit të ri u ndeshën me forcë fizike dhe kërcënimin e burgosjes në kampet e përqendrimit nazist të sapondërtuar si Dachau.

Ndërkohë, premtimi për punë të paguara mirë dhe praktika e quajtur në mënyrë eufemistike “arianizim” – e cila i detyroi hebrenjtë t’u shesin shtëpitë, bizneset dhe pasuritë e tyre johebrenjve me çmime jashtëzakonisht të ulëta – e bëri më të lehtë për qytetarët gjermanë që të largoheshin nga persekutimi dhe degradimi i ish-fqinjëve të tyre.

Pushtimi nazist i Polonisë më 1 shtator 1939, shënoi fillimin e Luftës së Dytë Botërore dhe fillimi i Rajhut për vrasjen masive të hebrenjve filloi menjëherë pas kësaj.

Stone thekson se masakra e kryer në vitet e para të luftës përdori një mjet të ndryshëm egërsie nga “shfarosja e linjës së fabrikës” të kampeve të vdekjes që ende nuk do të krijoheshin si Aushvici.

Në këtë fazë të hershme të Holokaustit, njësitë e lëvizshme të vrasjes të përbëra nga oficerë policie dhe komando SS do të përparonin, qytet më qytet, duke grumbulluar hebrenj vendas, ndonjëherë mijëra në numër, të cilët zakonisht i qëlluan në gropa që u bënë varrezat e tyre masive.

Operacionet e të shtënave masive si këto asgjësuan rreth dy milionë hebrenj.

Vetëm pas vitit 1940, kur secili prej kampeve kryesore të vdekjes në Chełmno, Belzec, Sobibor, Treblinka dhe Auschwitz-Birkenau u bë plotësisht funksional, gazi helmues u bë mjeti kryesor i vrasjes.

Dhjetëra mijëra hebrenj të tjerë iu nënshtruan urisë, varfërisë dhe sëmundjeve në qindra geto dhe kampe të punës së detyruar.

Stone e bën të qartë se të gjitha këto vrasje, në një shkallë kaq të gjerë dhe në kaq shumë vende, nuk mund të ishin kryer pa ndihmën e bashkëpunëtorëve.

Mohimi i vazhdueshëm i një marrëveshjeje të tillë nga disa vende vazhdon.

Por Stone paraqet shembuj të kobshëm njëri pas tjetrit të individëve, grupeve dhe liderëve nga e gjithë Evropa që ndanë paragjykimet naziste dhe ndihmuan me dëshirë në identifikimin, grumbullimin, arrestimin dhe deportimin e hebrenjve deri në vdekje.

Edhe çlirimi i kampeve të vdekjes në 1944 dhe 1945 nuk i dha fund Holokaustit, thotë Stone.

Në të njëjtën kohë që trupat ruse dhe amerikane filluan të mbërrinin në kampe, zyrtarët nazistë po urdhëronin ata hebrenj që ishin ende gjallë të nisnin të ashtuquajturat marshime vdekjeje – në kushte të ftohta, me pak veshje, ushqim ose ujë – në përpjekje për të fshehur (ose zhdukin) provat njerëzore të mbetura të krimeve të nazistëve.

Për ata që mbijetuan, liria solli tronditje shtesë.

Për shkak se nazistët kishin shkatërruar plotësisht si banorët ashtu edhe strukturat fizike të komuniteteve hebreje në të gjithë Evropën, pak të mbijetuar kishin shtëpi ose familje ku të ktheheshin.

Për shumë njerëz, shtëpitë e tyre të reja gjatë viteve të ardhshme do të ishin kampe për persona të zhvendosur, disa prej të cilëve më parë kishin shërbyer si ish-kampe naziste përqendrimi ose ushtrie.

Kampi i fundit u mbyll në vitin 1957.

Në vitet që pasuan, ka pasur përkujtime të Holokaustit dhe disa shkolla e kanë shtuar atë në kurrikulat e tyre.

Por “nëse duam që edukimi i Holokaustit të jetë efektiv”, paralajmëron Stone, “së pari duhet të ndërtojmë një shoqëri që dëshiron barazi dhe tolerancë”.

Pa një llogari të tillë, Holokausti mund të mos përfundojë kurrë.

Marrë nga “The Wall Street Journal”, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.