Lajme

Fisi Māori siguron falje dhe kompensim historik për mizoritë koloniale


Një fis Māori ka siguruar një falje të shumëpritur dhe miliona dollarë dëmshpërblim për mizoritë e kryera nga kurora.

Ndër to përfshihen vrasjet “pa dallim” dhe tjetërsimi “masiv” i tokës fisnore.

Një tren depërtoi në ishullin verior të Zelandës së Re, duke marrë qindra anëtarë të fisit Ngāti Maniapoto iwi.

Iwi udhëtoi për nëntë orë derisa arritën në Wellington ku, të nesërmen, ata u bashkuan me shumë anëtarë të tjerë në galerinë publike të parlamentit për të dëshmuar se ligji për zgjidhjen e pretendimeve të Maniapoto u bë ligj.

Galeria shpërtheu në këngë dhe valle ceremoniale teksa Dhoma votoi unanimisht për miratimin e ligjit. Si dhe një falje, ku iwi me bazë në Waikato prej 46 mijë anëtarësh mori 177 milionë dollarë kompensim.

Po ashtu edhe kthimin e 36 vendeve me rëndësi kulturore.

Pas ngjarjes, Tom Roa, një akademik iwi kaumātua, ka thënë se vendbanimi shënoi “një kapitull të ri në librin e historisë” të iwi dhe kurorës.

Zgjidhja është kulmi i më shumë se 30 viteve të luftës për dëmshpërblime për shkeljen e detyrimeve të kurorës ndaj Maori-t.

Zelanda e Re ka krijuar procese ku njerëzit indigjenë mund të kërkojnë dëmshpërblime për mizoritë e kryera përmes kolonizimit. Sistemi i vendbanimeve u krijua në vitin 1975 për të korrigjuar shkeljet e kurorës të dokumentit themelues të vendit midis kurorës britanike dhe Māori, Traktati i Waitangit.

Deri në vitin 2022, janë nënshkruar 97 akte marrëveshjesh dhe 73 të tjera kanë kaluar në ligj. Kanë mbetur përafërsisht 40 vendbanime.

Diku tjetër në botë, shumë popullsi indigjene janë në mes të një shtytjeje të ripërtërirë që kolonizatorët të paguajnë dëmshpërblime për gabimet e së kaluarës, duke përfshirë Xhamajkën, SHBA-të dhe pjesë të tjera të Karaibeve.

Në vitin 1840, Ngāti Maniapoto ishte një iwi i fortë i pavarur me zgjerimin e lidhjeve tregtare midis popullsisë në rritje të Pākehā.

Por në dekadat në vijim, strukturat e tyre fisnore u gërryen pasi kurora konfiskoi tokën, e pagoi rëndë iwi-n për tokën e blerë dhe i privoi iwi-t nga themeli i tyre nëpërmjet blerjeve të detyrueshme për punë publike.

Kurora e pranoi se kishte vrarë gra dhe fëmijë pa dallim gjatë luftërave të Waikato-s dhe kishte plaçkitur dhe shkatërruar pronat e Iwi-t pa asnjë arsye.

Shumë ministra dhe deputetë, duke përfshirë ata që kanë lidhje gjenealogjike me Ngāti Maniapoto, u zhvendosën dukshëm pasi projektligji u bë ligj.

Ministrja e punëve të Jashtme, Nanaia Mahuta, e cila dikur udhëhoqi negociatat për iwi, derdhi lot teksa mbante fjalimin e saj.

Ministrja ka thënë se qëndronte me krenari në trashëgiminë e lënë nga gjeneratat e mëparshme të iwi-së së saj dhe premtoi të mos lëkundet “sepse ajo trashëgimi është për fëmijët tanë, fëmijët e tyre dhe ata fëmijë që ne as nuk i njohim ende, dhe ata do të jenë me krenari Maniapoto”.

Marrë nga “Financial Times”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore