Evropa dhe Rusia pa Nord Stream

Më 26 shtator të këtij viti u gjetën rrjedhje të mëdha në tubacionet e gazit Nord Stream 1 dhe 2, të vendosura në zonat ekskluzive ekonomike daneze dhe suedeze.

Më 18 nëntor, Shërbimi Suedez i Sigurisë konfirmoi dyshimet fillestare se dëmi ishte shkaktuar qëllimisht, me mbetjet e eksplozivit të gjetur.

Dy tubacionet identike kishin sjellë gazin rus përmes Detit Baltik në Gjermani.

Ndërsa infrastruktura energjetike nuk është e panjohur për sulmet, shpërthimet ishin qartësisht një akt i sofistikuar sabotimi.

Askush nuk e ka marrë përgjegjësinë deri më sot, ndërsa autori nuk është identifikuar.

Spekulimet janë fokusuar tek aktorë të ndryshëm.

Presidenti rus, Vladimir Putin, e përshkroi incidentin si “një akt të paprecedentë të terrorizmit ndërkombëtar” dhe Moska fajësoi marinën britanike, pa prova.

Faith Birol, kreu i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), tha se, fajtori ishte “shumë i qartë”, duke treguar në mënyrë implicite Kremlinin.

Të tjerë dyshuan për Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) të nxitur pjesërisht nga një pretendim i presidentit amerikan, Joe Biden, në shkurt se “nëse Rusia pushton atëherë nuk do të ketë më një Nord Stream 2”.

Suedia, Gjermania dhe Danimarka tani po i nënshtrohen hetimeve të veçanta.

Zyrtarët suedezë e kanë quajtur hetimin e tyre “të gjerë dhe kompleks” dhe thanë se do të zbulonte nëse ndonjë palë mund të ndiqet penalisht për sulmin.

Pavarësisht nga fajtori, efektet në tregjet e energjisë dhe palët e ndryshme të interesit do të jenë të rëndësishme në planin afatgjatë.

Është Rusia ajo që ka të ngjarë të përballet me pasojat më të dëmshme.

Arsyeja e Rusisë

Tubacionet Nord Stream kanë qenë të diskutueshme që nga fillimi i tyre.

Nord Stream 1, i cili përfundoi në vitin 2012, shkaktoi një ngërç midis vendeve anëtare të Bashkimit Evropian, si dhe Rusisë e Ukrainës.

Megjithatë projekti vazhdoi.

Disa në Evropë paralajmëruan për një varësi në rritje nga gazi rus, të tjerë theksuan besueshmërinë më të madhe të furnizimit që ofronte, pasi Evropa do të ishte më pak e ekspozuar ndaj mosmarrëveshjeve midis Rusisë dhe Ukrainës.

Nord Stream 1 ka një kapacitet prej 55 miliardë metra kub, ose gati 14 për qind të konsumit të gazit të BE-së për vitin 2021. Nord Stream 2 ishte edhe më i diskutueshëm.

Nëse tubacioni i dytë do të bëhej plotësisht funksional, rreth 65 për qind e dërgesave totale të gazit nga Rusia në Evropë do të kishin udhëtuar përmes një korridori të vetëm transporti.

Më e rëndësishmja, do t’i kishte lejuar Rusisë të anashkalonte pothuajse tërësisht Ukrainën dhe disa vende anëtare lindore të BE-së.

Rusia e kishte këtë qëllim që nga rënia e Bashkimit Sovjetik.

Në vitin 1991, 95 për qind e eksporteve të gazit rus në Evropë u dërguan nëpërmjet Ukrainës, në vitin 2021, pesha ishte rreth 42 për qind.

Rusia ndërtoi një rrjet tubacionesh për të diversifikuar rrugët e saj të eksportit të gazit larg nga Ukraina, duke filluar me tubacionin Yamal nëpërmjet Bjellorusisë, në Poloni dhe Gjermani.

Kjo gjatë viteve 1990.

Po ashtu edhe gazsjellësi Blue Stream nën Detin e Zi për në Turqi, dhe Nord Stream 1, që rrjedh nën Detin Baltik për në Gjermani.

Me Nord Stream 2, roli i Ukrainës në transportin e gazit rus do të ishte reduktuar në 17 për qind e eksporteve të gazit të Rusisë në 2021 në Evropë.

Gjatë viteve të fundit, Rusia reduktoi dërgesat në Evropë përmes Ukrainës, ndërsa rrugët e tjera u përdorën pothuajse me kapacitet të plotë.

Për më tepër, Nord Stream mund t’i japë Gazprom-it avantazhe në kosto konkurruese.

Gjigandi i gazit po zhvendos bazën e tij kryesore të prodhimit nga rajoni Nadym-Pur-Taz, ku fushat e tij kanë qenë në rënie, në Gadishullin Yamal, i cili mund të hyjë më drejtpërdrejt në Nord Stream.

Distanca totale e itinerarit nga terreni deri në pikën e dorëzimit në Evropë është gjysma e gjatësisë së shtegut të Ukrainës, e cila është më e shtrenjta e Gazprom për eksport.

Pasja e alternativave i jep Rusisë më shumë fuqi negociuese në trajtimin e Ukrainës, duke përfshirë negocimin e tarifave të tranzitit, të cilat janë pjesë e kostove margjinale të gazit të Gazprom në Evropë.

Vetëm kjo do ta bënte gazin rus më konkurrues, veçanërisht pasi ai përballet me konkurrencë më të madhe nga gazi natyror i lëngshëm i SHBA (LNG).

Kjo ishte ambicia e Rusisë.

Pas luftës në Ukrainë dhe sulmeve në Nord Stream, planet e Moskës janë rivizatuar.

Pas shpërthimit

Pavarësisht rëndësisë së tubacioneve, reagimi i tregut ndaj sabotimit të tyre ka qenë i ndrydhur.

Asnjë tubacion nuk funksiononte në kohën e shpërthimeve.

Gjermania anuloi procesin e certifikimit të Nord Stream 2 në shkurt dhe Rusia ka ndaluar gradualisht furnizimin me gaz që kalonte përmes Nord Stream 1.

Në këtë drejtim, shpërthimet nuk shkaktuan tronditje të furnizimit.

Ky efekt u ndërlikua nga një vjeshtë më e ngrohtë se sa pritej, e cila mbajti kërkesën për gaz nën mesataren dhe një shtytje e fortë në të gjithë BE-në për të reduktuar konsumin.

Kjo përkoi gjithashtu me një grumbullim të shpejtë të depozitave të gazit, i cili tejkaloi 95 përqind në BE.

Ndërkohë, që nga fillimi i luftës në Ukrainë, BE-ja ka kërkuar në mënyrë aktive furnizime alternative me gaz, me LNG-në që rrjedh nga eksportuesit si SHBA-të, që luajnë rolin më të madh.

Si rezultat, pati një rritje të vogël në çmimet evropiane të gazit menjëherë pas sulmit. Por kjo përplasje ishte jetëshkurtër dhe çmimet u kthyen në trajektoren e mëparshme rënëse.

Pak alternativa

Megjithatë, pasojat afatgjata të sabotimit do të jenë të rëndësishme. Shkalla e dëmtimit të tubacioneve Nord Stream nuk është e qartë.

Duke folur në konferencën e Javës Ruse të Energjisë në Moskë në tetor, shefi i Gazprom Alexei Miller tha se rregullimi i tubacioneve do të zgjaste të paktën një vit.

Muajin pasardhës, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, deklaroi se Rusia do të vlerësonte qëndrueshmërinë e riparimeve pasi vlerësimet përfundimtare të dëmit të bëheshin të disponueshme.

Lufta në Ukrainë dhe përdorimi i gazit nga Moska si një armë politike – jo krejtësisht e re, por tani një hap shumë larg – kanë provokuar Evropën të përshpejtojë daljen e saj nga gazi rus.

Në planin e saj energjetik “REPowerEU”, botuar në maj 2022, BE-ja kishte shpallur tashmë një synim për t’i dhënë fund varësisë së saj në lëndët djegëse fosile ruse përpara vitit 2030.

Gjermania, klienti më i madh i gazit të Rusisë ka vendosur të zëvendësojë të gjitha importet ruse të energjisë – më së shumti gazi natyror – nga mesi i vitit 2024.

Më 15 nëntor, Berlini përuroi terminalin e tij të parë lundrues LNG, i cili u përfundua me një shpejtësi mbresëlënëse prej 194 ditësh dhe u bë i mundur nëpërmjet lejimit të përjashtimeve dhe heqjes dorë nga vlerësimet e ndikimit mjedisor.

Megjithëse terminali ka një kapacitet vjetor relativisht modest prej 7.5 bcm, ai është një nga pesë njësitë lundruese që Gjermania planifikon të ndërtojë, përveç dy terminaleve të përhershme me bazë tokësore.

Ndërsa kjo është një arritje e madhe, sfida kryesore që i mbetet BE-së është të sigurojë furnizimet shtesë të nevojshme për të ulur varësinë e saj nga gazi rus në zero.

Megjithëse Evropa ka qenë në gjendje të tërheqë një pjesë të gazit jo-rus, kjo deri më tani ka ardhur me një çmim të lartë – siç tregohet nga tendenca rritëse e çmimeve evropiane të gazit, veçanërisht kur kontinenti ishte i zënë me mbushjen e magazinave gjatë verës.

Skenarët

Ka disa pasiguri përtej këtij dimri që vjen.

Së pari, furnizuesit ekzistues, si vendet e Afrikës së Veriut, ndoshta kanë maksimizuar kapacitetin e tyre të eksportit dhe do të duhet pak kohë që kapacitetet e reja të hyjnë në qarkullim (duke supozuar se investimi është ndërmarrë).

Në veçanti, furnizimet me LNG shpesh përshkruhen si “të valëzuara” duke pasur parasysh shkallën e investimeve që kërkojnë projekte të tilla.

Një periudhë shtrëngimi tregu mund të pritet derisa vala tjetër e re e projekteve të reja të LNG-së të dalë në treg.

Së dyti, faktorët përkatës nuk janë vetëm kërkesa për gaz në Evropë, por edhe kërkesa në tregje të tjera kryesore – kryesisht në Azi.

Kur çmimet e gazit në Evropë filluan të rriten dukshëm në vitin 2021, shumë kohë përpara luftës në Ukrainë, shtytësi kryesor ishte kërkesa e fortë aziatike, e cila devijoi ngarkesat LNG nga Evropa dhe shtrëngoi furnizimin në kontinent.

Evropa mund dhe do të rrisë përdorimin e burimeve alternative të energjisë, veçanërisht të energjisë së rinovueshme, por zëvendësimi do të jetë gradual.

Në planin e tij “REPowerEU”, Brukseli u zotua të rrisë pjesën e burimeve të rinovueshme në përzierjen e tij të energjisë në 45 përqind deri në vitin 2030 – vetëm 5 përqind më shumë nga planet e mëparshme.

Pavarësisht këtyre sfidave, Evropa është ende në një vend më të mirë se Rusia.

Evropa ishte tregu më i rëndësishëm për Rusinë, e cila investoi shumë në infrastrukturën e gjerë të tubacioneve në të gjithë rajonin.

Edhe në skenarët e saj më të rrezikshëm të energjisë të publikuara vitet e fundit – ku Rusia parashikonte një tkurrje të tregut evropian, kryesisht për shkak të politikave klimatike – ajo nuk parashikonte një humbje totale të këtij tregu.

Marrë nga Gisreports, përshtatur për Albanian Post 

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com