Ethet e zeza

“La Fièvre” (Ethet). Ky është titulli i një seriali të njohur francez të publikuar në pranverë. Protagonisti është një spin doktor djallëzor i ekstremit të djathtë, i cili fryn ndaj urrejtjes, ndarjeve sociale, fetare, etnike dhe identitare, duke e çuar Francën në prag të luftës civile.

Po krijohej prej vitesh me radhë, simptomat tashmë ishin të qarta. “Ethet kanë kapluar debatin publik dhe parlamentar në vendin tonë vitet e fundit”, nënvizoi Emmanuel Macron para gazetarëve të mërkurën.

Dhe dikush mendoi se i referohej serialit të Éric Benzekri, në të cilin bashkëpunoi edhe Jonathan Guémas, një nga këshilltarët e kreut të shtetit.

Pas një muaji, në Pallatin Elysee mund të mblidhet një këshill ministrash me një kryeministër të ekstremit të djathtë. Nuk është më trillim politik, edhe nëse Macron vazhdon të përsërisë, edhe për të mobilizuar njerëzit e tij, që loja është e hapur.

“Unë do të fitoj”, thotë lideri francez që vendosi të shpërndajë papritur Asamblenë Kombëtare dhe të shpallë zgjedhje të parakohshme.

“Për çdo lider ka rëndësi përshtypja e parë”, vëren politologu Vincent Martigny, i cili studioi figurën e kreut të shtetit në esenë Le Retour du Prince, Kthimi i Princit.

Çdo referencë për makiavelizmin e kreut të shtetit është thjesht e qëllimshme.

“Me Mitterrand-in ishte shija e fshehtësisë. Me Shirakun, ana dembele e mbretit. Me Sarkozin, marrëdhënia e tij me paratë. Shumë shpejt”, vazhdon Martigny “ishte e qartë se për Macron ishte vetmia. Sigurisht, nuk është presidenti i parë i Republikës së Pestë që është i vetmuar, por me të është plotësisht e qartë se ai ka shumë pak miq dhe nuk është shumë besnik ndaj të tjerëve.  Ai e mori këtë vendim vetëm, madje edhe kryeministri Gabriel Attal e mori vesh në momentin e fundit, duke u përpjekur më kot për ta bërë atë të heqë dorë. Kur Macron vendos diçka, nuk ka më hapësirë për negociata. Nuk heq dorë”.

Shtatë vjet më parë, ai objekt politik i paidentifikuar i quajtur Macron kishte pushtuar Elysee-në (Presidencën), duke eliminuar bipolarizmin midis së majtës dhe të djathtës dhe duke premtuar se do të mundte Marine Le Pen.

“Kam frikë se në vend të kësaj ai mund të mbahet mend se ka vepruar si një pikënisje për një fitore për të djathtën ekstreme në Francë”, përfundon Martigny.

Vetë presidenti e di këtë dhe i kishte thënë njerëzve pranë vetes se nuk donte të “përfundonte si Barack Obama”, shëmbëlltyra joshëse e presidentit demokrat, bartës i shumë shpresave, i hedhur nga Trumpizmi në Shtëpinë e Bardhë.

“Unë nuk dua t’i jap çelësat e pushtetit Le Pen-it në 2027”, u përsëriti ai atyre që e pyetën kuptimin e kësaj loje pokeri duke i thirrur francezët të votojnë përsëri disa javë pas triumfit të Rassemblement National Kombëtar (Rn ).

Një parti që nuk është shfaqur kurrë kaq e fortë, e rrënjosur, e dediabolizuar (e zhveshur nga petku i djallit), e zhdoganuar.

Sondazhi më i fuqishëm elektoral i kryer pas votimit të së dielës nga Ipsos për France Télévision dhe Radio France nxjerr në pah dy motive dominuese midis votuesve të RN.

Për pothuajse gjysmën e të intervistuarve (43%), ata janë imigracioni dhe fuqia blerëse. Kjo pasohet nga pasiguria (31%).

Shpesh thuhet se shumë votues i marrin vendimet e tyre në momentin e fundit.

Kjo nuk vlen për ata të ekstremit të djathtë francez: 83% e tyre kishin vendosur tashmë votën më shumë se një muaj përpara se të hapeshin qendrat e votimit.

Fushata elektorale, mitingjet, debatet televizive nuk ndikuan në vendosmërinë e tyre për të votuar RN.

Bardella ishte përpara në sondazhet që në janar, me mbi 30% të votave dhe përfundoi me pothuajse 32% në rezultate.

Është një hartë uniforme e Francës që u shfaq në fletën e votimit mbrëmjen e 9 qershorit.

RN ruan rrënjët e saj në Veri-Lindje dhe Jug-Perëndim, por përparon në rajone ku më parë ishte pakicë, si Bretanja, prej kohësh një feud i së majtës Demokristiane.

Është një valë blu – ngjyra e simbolit të partisë që ka ruajtur flakën trengjyrësh të MSI-së që frymëzoi Frontin Kombëtar në themelin e saj, më shumë se 50 vjet më parë – që përshkon Francën rurale.

Ndër fermerët protagonistë të mobilizimeve të muajve të fundit, punëtorët viktima të deindustrializimit që po bën që fabrikat të mbyllen, qytetarët jetimë të shërbimeve publike si çerdhe, dyqane dhe shërbime postare.

Por nuk janë vetëm ata. Që nga viti 2017, Franca që po ecën mirë, e cila më së shumti votoi për Macron, shpesh është kontrastuar me Francën që po ecën keq, ajo që zgjodhi Le Pen.

Franca që po ecën keq ka ende arsye të mira për t’u ankuar, me një fuqi blerëse të dobësuar nga inflacioni, nga rritja e çmimeve të energjisë, nga pagat e ngrira. Por tani ka një votim ndaj RN-së që dominon në Francën tjetër, atë që është mirë.

Bardella ishte në krye mes votuesve që fitojnë më shumë se 3 mijë euro neto në muaj, te sipërmarrësit, artizanët dhe tregtarët. Është pothuajse në të njëjtin nivel me Renew, partinë e Macron-it, tek të moshuarit. Ajo dominon në mesin e klasave të mesme të larta. Dhe gjithashtu mes atyre që thonë se janë të kënaqur me jetën e tyre.

Kështu e ka thurur e djathta ekstreme rrjetin e saj elektoral, jo vetëm në zonat rurale të lëna pas dore, por edhe në mes të periferive të pasura, në brigjet e populluara nga pensionistë të pasur. Mes atyre që nuk kanë asnjë problem fund-muaji, pa papunësi, emigrantë apo pasiguri.

Fondacioni Jean-Jaurès, një institut i lidhur me të majtën, organizoi një raport disa muaj më parë mbi “shoqërinë e ëndrrave për francezët”, duke analizuar aspiratat e atyre që votuan për Le Pen.

Politologu Antoine Bristielle, autor i raportit, nënvizon një paradoks. Ne priremi ta paraqesim të djathtën ekstreme si një kërcënim për demokracitë tona, por elektorati i RN-së shpreh një ndjeshmëri më të lartë se mesatarja kombëtare për çështjet demokratike. 58% e këtyre votuesve thonë se janë në favor të një forme të demokracisë së drejtpërdrejtë, krahasuar me 40% të të gjithë popullsisë. Përveç mbrojtjes së vendeve të punës dhe fuqisë blerëse, vitet e fundit Le Pen e ka pozicionuar veten si një kampione e sovranitetit popullor dhe përdorimit të demokracisë së drejtpërdrejtë. Një strategji politike që synon të kapë pakënaqësinë demokratike që përshkon shoqërinë dhe ta shoqërojë me një rrëfim antisistem.

“Prandaj nuk duhet të nënvlerësojmë se si çështja demokratike rëndon mbi votën e Le Pen”, shpjegon Bristielle.

“Ndjenja e të mos qenit të marrë në konsideratë nga liderët politikë përfundimisht i shtyn njerëzit të duan ‘të kthejnë tavolinat’ dhe të kërkojnë pushtet total dhe të drejtpërdrejtë për njerëzit”, thotë ai.

“Kampi progresiv”, vazhdon Bristielle “për këtë arsye përballet me një sfidë të dyfishtë: uljen e maskave të tundimeve autokratike të së djathtës ekstreme dhe në të njëjtën kohë përgjigjen ndaj aspiratave demokratike të elektoratit të saj”.

Rassemblement National ka organizuar dediabolizimin e saj gradual gjatë dhjetë viteve të fundit, që kur Le Pen mori frenat e ish Frontit Kombëtar nga babai i saj në 2011.

Pasi braktisi disa nga masat kryesore të programit të saj historik, si rikthimi i dënimit me vdekje dhe dalja nga eurozona, duke u distancuar kështu nga themeluesi i partisë, Le Pen mbajti një qëndrim për çështjet e të drejtave, duke favorizuar përfshirjen e abortit në Kushtetutë dhe braktisjen e idesë së shfuqizimit të ligjit për martesën mes çifteve homoseksuale.

Ndërkohë, ajo ndërtoi një diskurs social që ka më shumë gjasa të bashkojë njerëzit sesa një diskurs i bazuar vetëm në identitet.

Vendosi mbrojtjen e punëtorëve, fuqinë blerëse dhe lirinë e konsumit në prioritetet e saj.

Studiuesi Raphaël Llorca e ka analizuar këtë pikë kthese të fundit si shfaqjen e një rryme “kombëtare-konsumatore” që e vendos konsumin në qendër të strategjisë së saj politike, duke marrë frymëzim nga marketingu i markave me emër në treg.

“Me kalimin e viteve”, vëren Llorca “RN-ja është fokusuar në çështjet e jetës së përditshme të francezëve, ndërsa më parë zakonisht ofronte një sërë çështjesh identiteti për të ushqyer frikën nga tjetri, në margjinat e lojës politike dhe larg nga formimi i një partie të besueshme për të qeverisur”.

Pastaj ishte ajo që shkencëtarët politikë e quajnë “strategjia e kravatës”.

89 deputetët që hyjnë në Asamblenë Kombëtare në zgjedhjet legjislative të vitit 2022, të cilëve Le Pen u ka diktuar një kod veshjeje të detyrueshme, duke vendosur rregulla të mirësjelljes institucionale.

Jérôme Fourquet, një nga sociologët më të mirë francezë, autor i eseve të rëndësishme si “L’archipel français”, vëren se “Nga raundi i dytë i zgjedhjeve presidenciale 2022, kur Le Pen mori 41.5% të votave dhe nga zgjedhjet e fundit legjislative, strategjia e dediabolizimit arriti në një fazë të re: atë të respektueshmërisë republikane, ndërkohë që deputetët e Insoumise  kanë përdorur valëvitjen e flamurit palestinez dhe fishkëllimat kundër deputetëve të RN-së që mbanin shallet e tyre trengjyrësh si simbol i kontrastit, dhe nga kjo betejë imazhi ka përfituar qartë RN-ja”.

“Disa muaj më parë”, vazhdon Fourquet “riaktivizimi dramatik i konfliktit izraelit-Palestinez i ka dhënë RN-së mundësinë për të ndërmarrë një hap vendimtar në marshimin e saj të gjatë drejt respektit dhe disa liderë të RN mundën të merrnin pjesë në demonstratën e madhe kundër antisemitizmit, në të cilën Mélenchon dhe udhëheqësit e tjerë nuk deshën të merrnin pjesë.

Më 14 maj 1990, gjatë demonstratës së madhe kundër antisemitizmit të organizuar pas përdhosjes së varrezave hebraike të Carpentras, Jean-Marie Le Pen dhe partia e tij u përjashtuan nga lëvizja republikane. 33 vjet më vonë, vajza e tij mundi të marshonte me komunitetin hebre, ndërsa tani është Mélenchon ai që ka rënë në margjina. Edhe këtu ne shohim shkallën e ndryshimeve të thella që kanë ndodhur në dekadat e fundit, nga të cilat rezultatet e zgjedhjeve të së dielës janë vetëm përkthimi mekanik”.

Krahas “respektueshmërisë” së re, vijon Fourquet, suksesi në zgjedhjet evropiane të listës së kryesuar nga Jordan Bardella, kandidat për kryeministër nëse fiton zgjedhjet legjislative, i detyrohet edhe kontekstit në të cilin jetojnë francezët.

“Disa nga shqetësimet kryesore të qytetarëve janë të lidhura me çështje për të cilat RN është pozicionuar prej kohësh. Ky është rasti i fuqisë blerëse. Në dy vitet e fundit çmimet e ushqimeve janë rritur me më shumë se 20%. Në pesë vjet, çmimet e energjisë janë rritur me 70%, dhe RN ka kritikuar mënyrën se si vendosen çmimet në tregun evropian të energjisë elektrike.

Nafta, karburanti më i përdorur në Francën peri-urbane dhe rurale, bërthama e fortë e elektoratit e RN-së, ishte në 1.4 euro për litër në nëntor 2018, kur shpërtheu kriza e jelekëve të verdhë. Sot është pothuajse 1.9 euro. Action, dyqani holandez i hiper uljeve, është bërë supermarketi i preferuar.

Ndër faktorët e tjerë, Fourquet nënvizon revoltën në periferi të verës 2023, e cila preku më shumë se 530 komuna dhe shkaktoi dëme mbi një miliard euro, vrasjen e profesorit Dominique Bernard nga një islamist, vdekjen e disa djemve në përleshje gjithnjë e më të dhunshme.

“Për të mos përmendur vjedhjet në shtëpitë e të famshmëve të cilat ushqejnë ndjenjën se askush nuk është më i sigurt: 25% e francezëve kanë alarm në shtëpinë e tyre. E gjithë kjo krijon zhurmë në sfond. Ka një kërkesë të fortë për mbrojtje, dëshirë që shteti të rimarrë kontrollin. Statistikat për vrasjet dhe numrin e të burgosurve – 70 mijë në 2019, krahasuar me 77,500 në të dhënat e fundit të publikuara – tregojnë se situata e sigurisë është përkeqësuar ndjeshëm dhe e djathta ekstreme është e mbushur me kritika ndaj qeverisë në këtë fushë”.

E njëjta gjë vlen edhe për emigracionin, çështja e dytë më e rëndësishme për votuesit në zgjedhjet e së dielës.

“Për shumë francezë, përfshirja në lajme e njerëzve që kanë ndërkohë dekrete të dëbimi të pazbatuara, në raste krimesh të shumta brutale është një shenjë e pafuqisë së qytetarëve, siç janë sulmet ndaj sekularizmit në shkolla dhe sulmet e dhunshme ndaj vajzave të reja të veshura “alla franceze” demonstrojnë dështimin e integrimit në shumë pjesë të La République”.

“Ishte kjo përzierje shpërthyese e fuqisë blerëse, pasigurisë dhe imigrimit”, përfundon sociologu “që siguroi karburantin që raketa Bardella të projektohej në lartësi të paprecedentë”.

Pastaj ka diçka më të thellë, ndoshta irracionale, që nuk po arrijnë të kuptojnë në Elysee.

Është efekti neveritës i ushtruar nga Macron, tashmë edhe mes ish-votuesve të tij.

Sipas sondazhit të Ipsos, 56% e francezëve nuk vlerësojnë as personalitetin dhe as politikat e kreut të shtetit. Duke mbledhur së bashku ata që vlerësojnë personalitetin e tij, por jo politikat e tij, ose anasjelltas, arrijmë në 84% të cilët janë të pakënaqur në një mënyrë ose në një tjetër. Kjo ka lënë vetëm 16% të francezëve që janë plotësisht në harmoni me Macron, pak a shumë niveli i votave që mori lista mazhoritare në zgjedhjet evropiane.

Sipas një sondazhi tjetër të Figaro, 27% janë ende gati të veprojnë kundër ekstremit të djathtë, duke zgjedhur një kandidat që nuk është rreptësisht nga familja e tyre politike. Por lajmi është se është pothuajse një e katërta e francezëve (24%) që duan të bëjnë të njëjtën gjë në qendrat e votimit për të bllokuar rrugën e kreut të shtetit.

Në Paris, disa kandidatë makronistë hoqën dorë nga fushata me një foto të liderit të tyre. Madje dikush i kërkoi që të largohej mënjanë, të mos ndërhynte më në fushatë.

Kjo denoncon një “shpirt disfatist” që përhapet në elitë, ndërsa ai vetë thotë se ka “besim” te populli francez.

Do të zbulohet në votimin për zgjedhjet legjislative, një sistem mazhoritar me dy raunde, në 30 qershor dhe 7 korrik, nëse Presidenti kishte të drejtë që hodhi bast.

“Ka dy skenarë të mundshëm”, analizon Alain Minc, eminenca e shumë presidentëve francezë, përfshirë Macron.

“E para është se, me efektin e favorshëm të zgjedhjeve evropiane dhe sundimin jashtëzakonisht të dhunshëm të 12.5% ​​të votuesve të regjistruar të nevojshëm për t’u kualifikuar në raundin e dytë të zgjedhjeve legjislative, RN merr një shumicë absolute ose afër saj. Në praktikë, kjo do të thotë zgjedhje presidenciale brenda gjashtë muajve të ardhshëm, sepse RN do të bëjë gjithçka për të detyruar Macron të japë dorëheqjen”.

“Hipoteza tjetër”, vazhdon Minc “është se Assemblée Nationale (Parlamenti) do të jetë edhe më e paqeverisshme, me një numër më të madh deputetësh të RN-së dhe një numër shumë më të vogël deputetësh makronistë, duke krijuar një ekuacion pothuajse të pazgjidhshëm. Por kjo mund të hapë një situatë për Republikanët që do të jenë në gjendje të kthehen në të djathtë dhe të dialogojnë me centristët, të cilët nuk do të quhen më makronistë. Sepse makronizmi ka vdekur. Në thelb e gjitha përkthehet në një ekuacion. Në më të mirën e rasteve kaos, në më të keqen RN”.

Pak muaj më parë Minc kishte denoncuar “pasivitetin” me të cilën elitat shikonin valën në rritje të së djathtës ekstreme drejt pushtetit, duke filluar të përshtateshin me idenë.

“Ata janë dorëzuar dhe unë mendoj se elita franceze është një elitë shumë e ndryshme për arsye historike. Prandaj ata nuk do të rebelohen. Unë kam një bindje. Dallimi i madh midis Anglisë dhe Francës është ky: aristokracia angleze i preu kokën mbretit dhe besoi se Mbreti nuk ishte lideri i tyre, ndërsa aristokracia franceze u mund nga elita e Luigjit XIV. Në Angli pushteti është te aristokracia, edhe pse më pak tani, dhe ruan pushtetin e saj nëpërmjet sistemit parlamentar. Në Francë zbutja e aristokracisë filluar që atëherë dhe nuk është ndalur kurrë”.

Në qarqet ekonomike njerëzit tashmë kanë filluar të thonë se programi i koalicionit të majtë të udhëhequr nga Mélenchon – i cili përfshin taksat dhe shpenzimet e reja publike – mund të jetë më i rrezikshëm se ai i RN.

Një nga klientët e mëdhenj të Cac40, Vincent Bolloré, mbrojtës i Vivendi, është bërë buratinari i madh i bashkimit të krahut të djathtë.

Bolloré, me mediat e tij (CNews, Europe 1, Journal du Dimanche) po ndërton hegjemoninë e re kulturore të ultra-konservatorëve dhe ka dhënë bekimin e tij për aleancën midis presidentit të Republikanëve Eric Ciotti dhe Le Pen.

Ndërsa elitat mund të jenë gati për t’u lidhur me kursin e ri politik, çfarë do të ndodhë në periferi në rast të një fitoreje të së djathtës ekstreme?

Si do të reagojë një shoqëri e copëtuar, e përshkuar nga vizione ndonjëherë të papajtueshme, ndaj atij “arkipelagu” të fotografuar nga Fourquet?

Ethet po rriten dhe do të jetë e vështirë të ndalohen.

Regjisori Éric Benzekri thotë se e gjeti titullin e çuditshëm të serialit të tij televiziv, ndoshta profetik, ndërsa rilexonte botën e djeshme.

Kujtimet e një evropiani, testamenti që Stefan Cvajgu filloi të shkruante në vitin 1939 kur kontinenti ishte gati të kryente vetëvrasje në krahët e nacionalizmit.

“Pak nga pak”, shkruante autori austriak në mërgim “u bë e pamundur të shkëmbeje fjalë të arsyeshme me këdo; më të qetët, më elegantët, deheshin nga tymrat e gjakut; miqtë që i kisha njohur gjithmonë si individualistë të vendosur u transformuan për një ditë në patriotë fanatikë, të gjitha bisedat përfunduan me akuza të vrazhda, dhe që atëherë kishte vetëm një gjë për të bërë: të tërhiqesh dhe të heshtësh deri sa të zgjasin ethet”.

Marrë nga Repubblica, përshtatur për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.