Është “minimizuar” mundësia për të marrë antidepresivë pa recetë – Intervista e Albanian Post me Sadik Lalën, psikiatër

Ka shumë pikëpyetje rreth barnave antidepresive.

Për të siguruar përgjigjet e duhura, Albanian Post ka kontaktuar Sadik Lalën, mjek psikiatër, i cili ka qartësuar çështjet më me interes rreth antidepresivëve.

Përmes një interviste, ai ka treguar se ka një tendencë në rritje për shtimin e çrregullimeve të ankthit e depresionit, por nga ana tjetër është minimizuar mundësia për të marrë barna pa recetë si pak vite më parë.

Lala ka folur eshë për stigmën. Sipas tij, në Shqipëri, ende ka plot njerëz, të cilët manifestojnë jo vetëm stigmën, por shpesh edhe frikë të pabazuar për të përdorur antidepresivë apo barna të tjera të rekomanduara nga mjeku.

Ndërkohë, mjeku apelon se “Dr. Google’’ është këshilluesi më i keq, sepse aty gjithçka mund të interpretohet gabim pa njohuritë e nevojshme.

Intervista e plotë e Sadik Lalës me Albanian Post:

Albanian Post: Çfarë janë barnat antidepresive dhe kur përdoren ato?

Sadik Lala: Barnat antidepresivë janë një kategori e veçantë barnash që përdoren për trajtimin e depresionit siç e thotë dhe emërtimi, por edhe për trajtimin e shumë çrregullimeve të tjera si çrregullimet e ankthit, çrregullimet e humorit, çrregullimin obsesiv-kompulsiv etj.

Albanian Post: Sa lloje antidepresivësh disponohen dhe a ka ndonjë ndryshim mes tyre?

Sadik Lala: Ka një numër relativisht të madh antidepresivësh, të cilët klasifikohen në bazë të strukturës kimike dhe veprimeve farmakologjike.

Antidepresivi i parë është zbuluar rastësisht në fillimin e viteve ‘50, nga një vëzhgim klinik i një bari që po testohej për trajtimin e tuberkulozit. U konstatua se ky medikament shfaqte  efekte të dukshme në përmirësimin e humorit të personave që mjekoheshin me të.

Shumë nga barnat e hershme nuk përdoren më për shkak të efekteve anësore të shprehura dhe janë zëvendësuar nga barna me më pak ose shumë pak efekte të pa dëshirura.

Revolucioni farmakoterapeutik i depresionit fillon me përdorimin në shkallë të gjerë të barit të njohur Prozak (Fluokseinë) në fundin e viteve ‘70, që ende mbetet shumë efektiv në praktikën klinike bashkëkohore. Barnat antidepresive pavarësisht nga klasa kimike të cilës i përkasin kanë pothuajse efektshmëri të përafërt, por duhen përzgjedhur në varësi të simptomatikës përkatëse që duam të trajtojmë.

Albanian Post: Flitet për një shtim të përdorimit të antidepresivëve nga vitet e mëparshme.  Si paraqitet situata në Shqipëri?

Sadik Lala: Ka një tendencë në rritje për shtimin e çrregullimeve të ankthit dhe depresionit, këtë e shohim në punën tone të përditshme, por me statistika të sakta nuk mund të flasim sepse nuk ka studime të mirëfillta për këtë problem.

Ajo që ja vlen të theksojmë si pozitive është se është minimizuar mundësia për të marrë barna pa recetë siç ndodhte rëndom jo fort larg, por vetëm katër-pesë vite më parë.

Albanian Post: Si paraqitet situata mes grupmoshave të reja?

Sadik Lala: Grupmoshat e reja janë kategoria më me pak stigma, kjo bën që mbase ata janë grup popullata që nuk e ka problem të drejtohet te psikologu apo psikiatri.

Albanian Post: Si bëhet përzgjedhja e një antidepresivi konkretisht?

Sadik Lala: Përzgjedhja e një bari antidepresiv bëhet në varësi të profilit farmakokinetik, e thënë ndryshe, barna të veçantë veprojnë në simptoma ose grupsimptoma më mirë se një tjetër.

Për shembull, nëse një person ka probleme me gjumin duhet zgjedhur një bar antidepresiv që ka veprim të shprehur sedativ (qetëues) që jepet zakonisht në mbrëmje duke shmangur kështu edhe qetësuesit që krijojnë varësi.

Ndërsa kur kërkohet të mos ketë përgjumje gjatë ditës, përzgjidhet një bar jo sedativ dhe tonizues, i cili jepet zakonisht vetëm në mëngjes.

Albanian Post: Sa herë në ditë duhen marrë barnat depresive dhe si bëhet dozimi i tyre?

Sadik Lala: Mjeku specialist ka parasysh gjithmonë kohën e veprimit dhe sa gjatë rri bari në organizëm kur përzgjedh si mjekim barin për një pacient të caktuar.

Ka antidepresivë (me gjysmë jetë të shkurtër) që jepen dy tre herë në ditë, por ka edhe antidepresivë të tjerë që jepen vetëm një herë në ditë, ato me gjysëmjeta plazmatike të gjatë.

Albanian Post: A ka rrezik për overdozë?

Sadik Lala: Po. Gjithmonë ka rrezik për mbidozim të qëllimshëm ose dhe aksidental.

Në çdo rast ne jua bëjmë të qartë  familjarëve që të mos jua lenë në dorë barnat me rrezikshmëri të lartë,  veçanërisht pacientëve potencialisht me rrezik për suicid.

Rreziku aksidental për mbidozim mund të ndodhë në rastin kur barnat përdoren pa u këshilluar me mjekun. Veçanërisht më të rrezikshme për jetën bëhen kur merren njëkohësisht edhe me barna apo qetësues të tjerë.

Antidepresivë të ndryshëm kanë skema specifike përdorimi. Në përgjithësi parimi bazë është që të fillohet me doza të vogla dhe rritja e dozimit gjatë ditëve bëhet ngadalë dhe me shumë kujdes.

Albanian Post: Thuhet se antidepresivët shkaktojnë ide dhe tentativa suicidale. Sa e vërtetë është kjo?

Sadik Lala: Është fakt i njohur që sidomos në fillimet e mjekimit disa nga barnat antidepresive (por jo të gjitha) e acarojnë situatën duke e përkeqësuar më tepër gjendjen sidomos te pacientët me mendime suicidale.

Kjo është më e shprehur te adoleshentët, por për fat të mirë kjo zgjat pak ditë.

Bashkëpunimi, ndihma dhe këshillat e mjekut janë të një rëndësie tejet të veçantë sidomos në këto raste .

Duhet theksuar gjithashtu se individë të ndryshëm reagojnë në mënyra individuale ndaj mjekimeve të njëjta, njëlloj siç mund të jenë njerëzit intolerantë në mënyra të ndryshme ndaj ushqimeve të veçanta.

Gjithashtu përgjigjja klinike ndryshon dukshëm nga një pacient në tjetrin. Kurrë nuk duhen marrë antidepresivë pa u këshilluar me mjekun specialist, është i domosdoshëm konsultimi dhe monitorimi me kontrolle periodike.

Albanian Post: Sa kohë zgjat mjekimi me antidepresivë?

Sadik Lala: Kohëzgjatja e mjekimit varet nga diagnoza, rëndesa dhe kohëzgjatja e sëmundjes.

Siç e theksova më sipër, antidepresivët nuk përdoren vetëm për depresionin, por edhe për shumë çrregullime të tjera si çrregullimet e ankthit, çrregullimi obesiv-kompulsiv, sindromi i dhimbjes kronike etj.

Minimumi i rekomanduar i kohëzgjatjes së mjekimit është gjashtë muaj për disa nga çrregullimet e ankthit dhe format e lehta të depresionit.

Në format e rënda dhe kronike mjekimi zgjat në varësi të profilit të simptomatikës së pacientit, si dhe përgjigjes individuale ndaj mjekimit.

Jo rrallë herë është i nevojshëm zëvendësimi me një bar tjetër  antidepresiv në rastet kur pacienti nuk toleron si duhet ose nuk i përgjigjet pozitivisht antidepresivit të parë.

Në studime të kontrolluara dhe afatgjata konstatohet se afro 70-80 për qind e pacientëve depresivë mund të kurohen mjaft mirë, nëse marrin ndihmë mjekësore të kualifikuar në kohën e duhur.

Albanian Post: Si ndërpritet mjekimi me antidepresivë?

Sadik Lala: Ndërprerja e antidepresivëve duhet të bëhet po aq gradualisht dhe jo në mënyrë të menjëhershme.

Ndërprerja e menjëhershme e një antidepresivi shoqërohet me shqetësime të ndryshme si marramendja, tendenca për të vjellë, djersitje, dhimbje të kokës, dobësi trupore, mungesë përqendrimi,  mpirje dhe mizërime në gjymtyrë, ndjesi mosrehatie, si dhe ankth i shprehur e shqetësime në kraharor.

Koha e fillimit të simptomave të pas ndërprerjes së menjëhershme varet shumë nga lloji i antidepresivit.

Zgjidhja në këtë rast është rifillimi i mjekimit sipas skemave përkatëse.

Albanian Post: A ju ndodh në punën tuaj klinike që pacientët të kenë stigma në lidhje me antidepresivët?

Sadik Lala: Stigma është e kudondodhur në fushën e shëndetit mendor veçanërisht në vendin tonë.

Pavarësisht nga përparimet në fushën e shëndetit mendor në Shqipëri, ende ka plot njerëz, të cilët manifestojnë jo vetëm stigmë, por shpesh edhe frikë të pabazuar për të përdorur antidepresivë apo barna të tjerë të rekomanduara nga mjeku.

Individë të tjerë, që nuk janë të pakët, provojnë vetëkurimin me qetësues benzodiazepinikë (Diazepam, Lorazepam Xanax etj.) duke e komplikuar dhe më keq gjendjen e tyre shëndetësore duke mbivendosur një çrregullim të dytë,  varësinë  nga substancat benzodiazepinike.

“Dr. Google’’ është këshilluesi më i keq, sepse aty mund të gjesh informacione me bollëk, por nëse nuk ke njohuritë e duhura mjekësore gjithçka mund ta interpretosh gabim.

Prandaj kontakti me një specialist të fushës është zgjidhja më e mirë, më e sigurt dhe më e efektshme.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.