Enigma e vullkanit më të madh aktiv të Evropës

Në brigjet jugore të Italisë, vullkani më i madh aktiv në Evropë qëndron i fshehur nën valë. Shkencëtarët janë duke studiuar atë që do të ndodhë nëse do të shpërthente.

Kur mendojmë për vullkanet e Italisë, mund të supozojmë se Etna, e cila errëson Sicilinë dhe Vesuvius – që shkatërroi qytetin e famshëm të Pompeit – paraqesin rrezikun më të madh për popullsinë dhe turistët e gadishullit.

Megjithatë, ka një përbindësh tjetër që mund të bëjë kërdi në gadishullin jugor dhe ishujt e tij.

Emri i tij është Marsili dhe ndodhet rreth 175 km (110 milje) në jug të Napolit. Me një lartësi prej 3 mijë m dhe një bazë 70 km të gjatë 30 km të gjerë (43 nga 19 milje) – Marsili është një gjigant i vërtetë.

Sipas shkencëtarëve, ai është vullkani më i madh aktiv në të gjithë Evropën. Sidoqoftë, nuk do ta shihni kurrë, pasi kulmi i tij është 500 m nën ujë, në Detin Tyrrhenian.

Bëhet me dije se ekzistenca e Marsilit u zbulua para një shekulli. Brenda dekadës së fundit shkencëtarët kanë filluar të hetojnë rreziqet që mund të paraqesë Marsili – dhe gjetjet e tyre janë shqetësuese.

Sipas disa modeleve të fundit, aktiviteti i tij mund të shkaktojë një cunami të madh, me një valë 30 metra të lartë që godet brigjet e Kalabrisë dhe Sicilisë.

Më keq akoma, nuk do të kishte asnjë paralajmërim se katastrofa ishte e pashmangshme – një fakt që po i bën disa shkencëtarë të bëjnë thirrje për teknologji të re për të monitoruar lëvizjet e Mesdheut.

Një kërcënim i lashtë

Për sa i përket madhësisë së madhe, Marsili nuk mund të konkurrojë me “Tamu Massif”, nën Oqeanin Paqësor veriperëndimor, i cili është i gjatë rreth 4 mijë e 460 m dhe mund të strehojë një kompleks prej disa vullkaneve të veçanta.

“Tamu Massif” është zhdukur, megjithatë, Marsili vazhdon të gjëmojë. Ai shtrihet pranë kufirit të pllakave tektonike euroaziatike dhe afrikane – lëvizje që rezulton në rritjen e aktivitetit gjeologjik.

Në skenarin më të keq, një valë 20 metra e lartë mund të përplaset në Sicili dhe Kalabri brenda 20 minutave nga rrëshqitja e dheut

Nëse njohuria për ekzistencën e Marsili-t do të vinte prej kohësh, shfaqja e kërkimit shkencor në veprimtarinë e tij është edhe më e fundit – me studime të hollësishme që shfaqen vetëm në vitet 2000.

Sipas këtyre gjetjeve, shpërthimi i fundit i vullkanit ndodhi disa mijëra vjet më parë. Sot, aktiviteti i tij është i kufizuar në zhurma të buta, me emetime të gazta dhe dridhje me energji të ulët.

Kjo, natyrisht, nuk përjashton një kthim më dramatik në jetë në të ardhmen; Marsili thjesht mund të jetë duke fjetur.

Nëse do të shpërthente përsëri, llava dhe hiri i prodhuar nga shpërthimi do të absorboheshin nga 500 metra ujë mbi bregun detar.

Ka pak rrezik që gryka e zjarrtë të arrijë ndonjëherë në tokë ose të dëmtojë popullatat vendase.

Shkatërrimi i Napolit

Tani e dimë se rrëshqitjet e nëndetëseve nga harku vullkanik Aeolian mund të kenë kontribuar në tragjeditë e kaluara.

Në vitin 1343, për shembull, poeti Petrarca përshkroi një stuhi të tmerrshme deti që shkatërroi Gjirin e Napolit, duke çuar në qindra vdekje.

Një studim i kohëve të fundit nga Sara Levi në Universitetin Shtetëror të New York-ut dhe kolegët sugjeron se ky mund të ketë qenë rezultat i një cunami, me origjinë nga Stromboli.

Një shpërthim më i fundit në Stromboli, në 2002, çoi në dy cunami po atë vit. Valët prekën vetëm vetë ishullin, megjithatë, pa arritur në kontinent.

Fatkeqësisht, ne ende nuk mund të llogarisim kërcënimin e saktë nga Marsili.

“Ne thjesht nuk kemi të dhëna të mjaftueshme”, thotë Glauco Gallotti, një fizikan në Universitetin e Bolonjës. Por ka arsye të mira për të menduar se mund të përbëjë një rrezik, thotë ai.

Nëse ndodh një shpërthim, kostoja njerëzore mund të varet nga koha e vitit dhe nëse cunami mbërriti apo jo në kulmin e sezonit turistik.

“Jugu i Italisë është shumë i populluar gjatë verës”, thotë Gallotti. Lartësia e vijës bregdetare të Italisë do të thotë që njerëzit duhet të jenë të sigurt nëse janë rreth një kilometër në brendësi, vlerëson ai.

“Motrat sizmike”

Ventura pajtohet që këto rreziqe duhet të eksplorohen. “Është e qartë se Marsili duhet të monitorohet për paqëndrueshmëri të mundshme në krahët e tij”.

Siç kishin treguar ngjarjet në Stromboli, Marsili mund të jetë vullkani më i madh në Evropë, por motrat e tij gjithashtu mund të përbëjnë kërcënime të rëndësishme.

“Vlen të kujtohet se në Detin Tyrrhenian, si në Ngushticën e Sicilisë, ka të paktën 70 vullkane nënujore, historia e të cilave, në disa raste, është krejtësisht e panjohur”, thotë Ventura.

Një shqetësim i veçantë është vullkani Palinuro, i vendosur 65 km (40 milje) larg bregdetit të Cliento.

Sipas Gallotti-t, studimet e fundit tregojnë se kompleksi vullkanik ka një shtresë prej 150 metrash të materialit të lirshëm që mund të zhvendoset me lëvizje sizmike. Në mënyrë ideale, sondazhet e ardhshme do të japin detaje të mëtejshme të asaj strukture dhe shanseve të saj për shembje.

Nëse rreziku është i rëndësishëm, qeveria italiane mund të ketë nevojë të ndërmarrë veprime për të parandaluar katastrofën e mundshme.

Ventura sugjeron se mund të jetë gjithashtu e mundur të monitorohen lëvizjet e vetë vullkanit. “Në 40 vitet e fundit teknologjia për monitorimin e vullkaneve aktive ka bërë hapa të mëdhenj”, thotë ai.

Përveç një sistemi të paralajmërimit të hershëm, Gallotti gjithashtu do të donte të shihte një vetëdije më të madhe për rrezikun e mundshëm – në mesin e publikut dhe krijuesve të politikave.

Ka pasur disa hapa pozitivë. Një projekt i kohëve të fundit në Salerno, i organizuar nga Departamenti i Mbrojtjes Civile në Itali, u përpoq të simulonte urgjencën e shkaktuar nga një cunami.

Rreziku i një cunami mund të duket i largët – por nëse ndodh, një njohuri e vogël mund të ndihmojë në shpëtimin e mijëra jetëve.

Marrë dhe përshtatur nga BBC për Albanian Post

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.