El Pais: Udhëtimi në Shqipëri – midis së shkuarës dhe së tashmes

“Kjo guidë është shkruar me synimin për t’i shërbyer turistëve të huaj, si dhe kujtdo që vjen”.

E përditshmja spanjolle e nis kështu rrugëtimin në Shqipëri, përmes një reportazhi. Kjo frazë është botuar në Shqipërinë e vitit 1969.

Asokohe, vendi gjendej nën diktaturën e Enver Hoxhës dhe të hyje si i huaj ishte e pamendueshme.

Përveç rasteve kur turisti ishte nga vendet aleate si Bashkimi Sovjetik apo Republika Popullore e Kinës.

“Ky manual udhëtimi ishte, pra, një objekt i konsumit të brendshëm, një instrument propagande, por leximi i Shqipërisë së sotme shpalos afatin kohor. Udhëtimi bëhet një mbivendosje e vazhdueshme midis së shkuarës dhe së tashmes dhe sapo është formuar nga historitë vendase”.

Histori njerëzore

El Pais tregon historinë e Jasinit, një guide turistike që bën dhe kapitenin e varkës.

“Për të ndërtuar bunkerët duhej të mbanim rërën, gurët, gjithçka, si mushka. Më keq se skllevërit”, rrëfen shqiptari.

E përditshmja spanjolle shkruan se Jasini është një burrë i moshuar me krahë të fortë dhe duar të mëdha të ashpra, i cili punon në krye të anijes Teuta.

“Një udhërrëfyes i mrekullueshëm që e njeh në mënyrë të përsosur këtë zonë të Shqipërisë juglindore, sepse kaloi dy vjet në Sazan, duke kryer shërbimin ushtarak në kohën e diktaturës”, zbulon më tej El Pais.

Ai bën udhëtime të përditshme duke transportuar turistë nga Vlora, në ishullin, i cili, sipas udhërrëfyesit të vitit 1969, u çlirua nga pushtimi i Italisë fashiste në vitin 1944 “dhe u kthye përgjithmonë në gjirin e nënës”.

Në atë vit filloi mandati i Hoxhës, sqaron El Pais, i cili zgjati katër dekada.

Pas vdekjes së diktatorit, Ramiz Alia e zëvendësoi, deri në mars 1991, kur u mbajtën zgjedhjet e para demokratike.

Gjatë gjithë asaj kohe Sazani shërbeu si një nga bazat më të mëdha ushtarake të fortifikuara në Shqipëri dhe nuk u hap për publikun deri në vitin 2015.

Sipas El Pais, kjo është arsyeja pse turizmi është një industri që po fillon të lulëzojë, e nxitur nga bukuria e pa shfrytëzuar gjatë këtyre dekadave.

“Nga Vlora, më i veçanti është limani i Gjipesë, me rërë të bardhë dhe guralecë, i cili arrihet pas një ekskursioni të shkurtër 20-minutësh”, përshkruan El Pais.

Në brendësi të vendit

Sipas fjalëve të udhërrëfyesit, nëse nuk do të kishte qenë komunizmi, Berati, tashmë në brendësi të Shqipërisë, do të kishte rënë.

“Si qytet nuk pati një zhvillim të dukshëm përpara çlirimit të vendit. Sot ajo ka fabrikën e madhe të tekstilit Mao Ce-Dun, një njësi industriale imponuese që punëson mijëra punëtorë”.

Motori ekonomik i Beratit, shkruan e përditshmja spanjolle, është më tepër turizmi.

I mbiquajtur qyteti i një mijë dritareve për arkitekturën e tij kurioze, me shtëpitë e vendosura njëra mbi tjetrën, në shpatet që ndan lumin Osum, qyteti i tij i vjetër u shpall një vend i trashëgimisë botërore në vitin 2008 dhe tërheq udhëtarët nga e gjithë bota.

Gjithashtu e mbrojtur nga Unesco është edhe qendra historike e Gjirokastrës, qyteti i “lindjes së Enver Hoxhës, liderit të shquar të shqiptarëve”.

Shtëpia e tij u dogj dhe tani qëndron Muzeu Etnografik.

Ajo që mund të vizitohet është shtëpia e Ismaíl Kadarésë, shkrimtarit më të njohur shqiptar si në nivel kombëtar ashtu edhe ndërkombëtar.

“Edhe pse libri më brilant për Shqipërinë e diktaturës nuk është shkruar nga ai, por nga Bashkim Shehu, i biri i Mehmet Shehut, një nga krahët e djathtë të Hoxhës derisa mosbesimi e kapi diktatorin dhe përfundoi në dëbim”, nënvizon artikulli i El Pais.

Angelus Novus (2005), romani i Shehut, zhvillohet në vitet që ky shkrimtar kaloi në burg dhe nis nga reflektimet e Walter Benjamin për të filluar një rishikim të thellë të epokës staliniste.

Tirana

Ndalesa e fundit në itinerarin e El Pais është kryeqyteti shqiptar.

“Përballë Pallatit të Kulturës, një nga ndërtesat kryesore të arkitekturës staliniste në Tiranë, ndodhet sheshi i madh Skënderbej”, përshkruan e përditshmja spanjolle.

Duke iu kthyer udhëzimeve të viteve 1969, El Pais, thekson se turistët asokohe duhet të kujdeseshin që të ishin të veshur siç duhet.

“Gratë duhet të shmangin veshjen e një minifundi ose dekolte të ekzagjeruara”, paralajmëron udhëzuesi i vitit 1969.

El Pais shkruan se tani për fat, të gjithë vishen si të duan.

Tirana, sipas të përditshmes, ka ditur të përdorë një pjesë të asaj trashëgimie nga e kaluara si një atraksion turistik – ashtu si Berlini apo Budapesti – madje duke i kthyer disa nga bunkerët e saj në muze.

“E shkuara dhe e tashmja në të njëjtën gjeografi”, përmbyll shkrimin El Pais.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.