Ekskluzive/ Intervistë me Alessandro Politi-n, ish-këshilltar i KFOR-it: BE është e vetmja palë serioze politikisht dhe ekonomikisht që Kosova ka

Qasja evropiane në konfliktin mes Kosovës dhe Serbisë nga njëra anë nuk ka shumë alternativa sepse të imponosh gjërat me dhunë ka kosto pafundësisht më të larta, por Bashkimi Evropian (BE) është e vetmja palë serioze politikisht dhe ekonomikisht që kanë këto vende, ka thënë një intervistë ekskluzive për Albanian Post (AP), Alessandro Politi, drejtori i Fondacionit të Kolegjit të Mbrojtjes së NATO-s.

Nga ana tjetër, ai shprehet se Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) janë sigurisht të rëndësishme, por nuk është hera e parë që propozimet Amerikës për shkëmbim territoresh qarkullojnë herë pas here vetëm për t’i dhënë fund ‘lojës’, pasi e konsiderojnë Ballkanin një çështje mes gjysmëzgjidhjes dhe mbylljes së shpejtë.

Politi – një ish-shef këshilltar politik i KFOR-it në Kosovë dhe tre ministrave italianë AP-në ka komentuar situatën e krijuar mes Kosovës dhe Serbisë pas dështimit të bisedimeve këtë javë.

Vetë takimi mes kryeministrit të Kosovës, Albin Kurti, presidentit serb, Aleksandër Vuçiç, me ndërmjetësuesit e BE-së, Josep Borell e Miroslav Lajçak për Politi-n është gjithsesi një gjë pozitive, pasi kontakti i drejtpërdrejtë u jep mundësi njohje palëve shumë më tepër se çdo lloj kontakti në largësi.

Lidhur me shpjegimin e kryeministrit Kurti se pse ai nuk e pranoi marrëveshjen, ish-këshilltari italian Politi mendon se ai deri më tani ka treguar integritet, por ndoshta edhe një ngurtësi pozicionesh që tashmë po sfidohet.

E sa i takon propozimit franko-gjerman të publikuar nga Albanian Post, profesori i gjeopolitikave mendon se ai vendos dhe sqaron angazhimin e dy vendeve jo thjesht si një dialog mes tyre, por një dialog me qëllim integrimin evropian.

Politi i qëndron idesë se komenti i Vuçiç-it për propozimin nuk është i vërtetë – d.m.th. aludimet serbe se propozimi po bëhet në kurriz të Serbisë janë “të ekzagjeruara”.

Intervista e plotë e Alessandro Politi-t për Albanian Post

1.Si e komentoni deklaratën e Borrellit, pas takimit me Vuçiç-in dhe Kurtin ku nuk u arrit një marrëveshje për targat e paligjshme serbe në Kosovë? Çfarë mendoni për qasjen evropiane dhe si shkoi takimi?

Nga pikëpamja diplomatike, takimi tashmë prej tetë orësh është një hap përpara.

Ne e dimë se çfarë mendojnë ata për njëri-tjetrin, por kur ulesh rreth një tavoline dhe negociohet, është diçka që lejon palën tjetër të ketë informacione të dorës së parë, që përndryshe nuk do i kishte.

Është e njëjta gjë që ndodhi mes Xi Jinping dhe Biden. Mund të telefononi sa të doni, mund të flisni sa të doni, por kontakti i drejtpërdrejtë është diçka tjetër.

Dhe ky takim është gjithsesi një gjë pozitive, edhe pse është e qartë se akoma bëhet fjalë për një dorë të hekurt mes Kosovës e cila po përpiqet të afirmojë sovranitetin e saj dhe Serbisë, e cila në çdo mënyrë po përpiqet ta pengojë atë.

Marrëveshjet teknike funksionuan mirë deri në krizën e targave.

Fakti që serbët janë tërhequr nga institucionet është një fakt shumë serioz dhe në disproporcion me çështjen strikte të targave, por jo në lidhje me simbolikën. Është tamam siç ndodhi kur kosovarët morën pikat kufitare.

Janë ekzaktësisht të njëjtat tensione si atëherë, shumë të ngjashme. Është e qartë se kjo është pjesë e një dinamike ku të dy palët janë të kyçura në një lojë që tani perceptohet me shumën zero, pavarësisht stimujve që jep Bashkimi Evropian.

Qasja evropiane është një qasje që nga njëra anë nuk ka shumë alternativa sepse të imponosh gjërat me dhunë ka kosto pafundësisht më të larta. Dhe kjo nuk është se i çon përpara gjërat.

Në Bosnjë e kemi këtë qasje përmes përfaqësimit special që ndonjëherë imponohet, por integrimi i Bosnjës ecën edhe më ngadalë se normalizimi ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës.

Pra, është një qasje që nuk është shumë spektakolare, përveç rasteve kur është e suksesshme.

Dhe shpeshherë të jep përshtypjen, sidomos partive që ende mendojnë me parametrat e forcës, se kanë të bëjnë me një aktor që ende gjendet pranë.

Por në fund, Bashkimi Evropian është e vetmja palë serioze politikisht dhe ekonomikisht që kanë këto vende.

Sepse Rusia, Kina madje edhe Turqia, e cila është aleate e NATO-s, nuk janë absolutisht as të gatshme dhe as në gjendje të ofrojnë atë që ofron Evropa.

Evropa ka një avantazh të madh në këtë. Pastaj ndarjet brenda Evropës e ndërlikojnë këtë proces dhe kjo është e vërtetë.

2.Po për rolin e SHBA-ve çfarë mund të na thoni ?

Shtetet e Bashkuara janë sigurisht të rëndësishme sepse ato janë edhe pjesë e KFOR-in, por është e natyrshme që SHBA-të ta konsiderojnë Ballkanin një çështje mes gjysmëzgjidhjes dhe mbylljes së shpejtë.

Nuk është hera e parë që propozimet e SHBA-ve për shkëmbim territoresh dalin herë pas here, për të mbyllur lojën.

Në realitet, SHBA-të nuk e kuptojnë, por le të themi më shumë se SHBA-të, pjesë të qeverisë së tyre, se kjo nuk është çështje toke apo popullsie.

Dmth, tokat dhe popullsitë janë valuta peng e lojërave shumë më të rëndësishme për mbijetesën e sistemit të elitave të caktuara lokale.

Ky është thelbi.

Dhe derisa nuk arrihet të kuptohet kjo, që në të mirë a në të keq Evropa ka kuptuar pak më shumë, edhe pse institucioni evropian ka problemet e tij të dukshme, atëherë shkojmë pas zgjidhjeve false.

Është e qartë se një shkëmbim konsensual i territoreve është më i mirë se sa një shkëmbim nën kërcënimin e bajonetave.

Por ne duhet të shohim se në çfarë konteksti ndodh kjo dhe duhet të jemi shumë të kujdesshëm.

3.Kthehemi te deklarata e Borrell-it, ai u tregua shumë më i sertë me Kurtin sesa me Vuçiç-in dhe shumë qartë vuri në dukje që marrëveshja nuk eci për shkak të mospranimit nga ana e Kurtit.

Komenti i Borrell-it ishte një përpjekje për t’i bërë të dy palët të takohen sërish.

Është evidente se zgjidhja e propozuar nga Evropa, me të gjitha qëllimet më të mira të saj, është një zgjidhje që konsiderohet e dëmshme për sovranitetin nga ana e Kosovës.

Gjithashtu kuptohet se kjo është një mënyrë tjetër për të fituar kohë, por institucionet në Kosovë dhe në rastin konkret Kurti, thjesht po duan të thonë se problemet nuk mund të shtyhen pafundësisht.

Në një moment duhet të arrihet në përfundimin e diçkaje. Siç mund të shihet me rastin, që duket i afërm, të liberalizimit të vizave për kosovarët.

4.A ishte presidenti serb Vuçiç fituesi i një trofeu pas takimit?

Është e vërtetë që në dukje serbët duket sikur janë në gjendje të pranojnë diçka që e çon përpara problemin në një farë mënyre, por është po aq e vërtetë që ka edhe presion mbi serbët përmes të cilit kërkohet t’iu thuhet: “shikoni ju keni negociuar për më shumë se 10 vite për të hyrë në Evropë dhe nuk po arrini sepse i mbani pezull kapitujt më kritikë”.

Sllovenia, shumë më e vogël dhe më pak e fuqishme se Serbia apo edhe Kroacia, e përfundoi procesin në 10 vjet.

Mos harrojmë që edhe në Serbi ka një elitë që dëshiron të shtyjë kohën dhe shikon vetëm për mbijetesën e menjëhershme.

Vuçiç mund të duket se e ka fituar ndeshjen, me përshtypjen e mirë që mund të lihet në njëfarë kuptimi edhe para mediave ndërkombëtare.

Ai, në këtë është një profesionist, ka një ndjenjë shumë të fortë nacionaliste, një sens të fortë komunikimi dhe takt të mirë politik.

Por mos harrojmë që Vuçiç e gjen veten me një ekonomi që ndoshta mund të konsiderohet e para në Ballkanin Perëndimor, por është absolutisht e paqëndrueshme.

Në praktikë Serbia është në pozicion nënzhvillimi dhe ky është problemi i madh që ka.

Serbia ka një problem absolutisht serioz lidhur me mafjet. Fakti që fqinjët kanë të njëjtin problem është ngushëllim i vakët.

Serbia ka një neutralitet që në vetvete nuk është problem për askënd, por pastaj ka një marrëdhënie vëllazërore dhe miqësore me Rusinë në fjalë, por të paqartë në thelb, sepse serbët e dinë se kjo lloj miqësie mund të jetë shumë e rëndë për tu mbajtur.

Dhe këtë e dinë që nga vitet 1800, kur nuk kishin më asnjë iluzion me vëllazërinë pansllave të Rusisë dhe kishin të drejtë.

Ajo që Kurti i dha Vuçiç-it është një lojë mes palëve, madje nëse dikush do të donte të mendonte me keqdashje mund të mendojë se ka një bashkëpunim objektiv.

Të dy liderët janë të lidhur në mënyra të ndryshme, sepse Vetëvendosja është një parti e cila ka evoluar që nga momenti i krijimit, është një parti që ende ka një konsensus të gjerë në shoqërinë kosovare, është një parti që sigurisht përpiqet të ketë vlera, prandaj ka edhe vizion.

Por ndoshta vizioni fillestar i VV-së nuk i përshtatet më evolucionit të botës.

Për këtë ata tanimë duhet t’i bëjnë vetes disa pyetje.

Një vizion i caktuar nacionalist duket i suksesshëm, edhe aty ku demokracitë janë në tkurrje, por në realitet nuk çon askund, përkundrazi e vendos vendin edhe më shumë në mëshirën e forcave që madje nuk i intereson fare nacionalizmi.

5.Për dialogun Serbi-Kosovë, të gjitha vendet evropiane kanë një të dërguar special. E kanë Britania e Madhe, Gjermania, Franca, madje edhe Sllovenia dhe Greqia. Pse Italia nuk e ka një të tillë?

Tekstualisht nuk e di, por supozoj se Italia ka një vizion më të gjerë sesa problemi Kosovë – Serbi.

Aq sa zyra kompetente në Farnesina (Ministria e Jashtme italiane) është riemëruar “Adriatico Balcani”.

Kjo, sepse ka një vizion më të gjerë të rajonit që nuk dëshiron të mbyllë gjashtë vendet e Ballkanit në një kuti të ngushtë.

Në këtë kuptim, Italia mendon se marrëdhënia me Ballkanin nuk mund të kufizohet vetëm me gjashtë vende, edhe nëse kjo është tema, dhe se kjo marrëdhënie duhet të shtrihet në një territor më të gjerë që është ai i Adriatikut si mjet komunikimi me botën.

Kështu që në këtë kuptim Italia mendon se nuk ka nevojë – sipas meje – të bëjë si vendet e tjera.

Sepse duke qenë një vend i afërt me të gjashtë vendet, një vend që ka një përvojë të gjatë marrëdhëniesh në rajon, qofshin ato të mira apo të këqija në të kaluarën, mendon se kjo gjë duhet transformuar dhe duhet të shkojë përtej dialogut të normalizimit. Sepse nuk ekzistojnë vetëm këto dy shtete.

Ajo që kam vënë re që në kohën kur isha në Kosovë, është që QUINT-i nuk arrin të jetë aq i mprehtë sa ishte në të kaluarën.

Pra ekziston edhe problemi i koordinimit politik ndërmjet vendeve të cilat në realitet kanë interesa shumë të ndryshme.

Shembull, për Britaninë e Madhe pas daljes nga Evropa, Ballkani është kthyer në një çështje intelektuale.

Globalja që u intereson realisht britanikëve janë Gjiri Persik dhe Paqësori. Sigurisht që jo Ballkani.

Gjermania është shumë më e vëmendshme për rajonin, por është e qartë se tani është e shpërqendruar dhe gjithmonë ka qenë, nga problemi kryesor që është ai me Rusinë dhe SHBA-të, si dhe me partnerët e tjerë evropianë.

Franca me sa mbaj mend nuk ka as edhe një oficer në KFOR. Ajo është e interesuar për Ballkanin sepse është pjesë e tërësisë evropiane dhe ndonjëherë bën propozime së bashku me Gjermaninë.

Kurse Turqia është shumë më e interesuar për Ballkanin sepse ka një vizion shumë konkret të hapësirave të saj gjeopolitike. Mund edhe mos të të pëlqejë qeveria Erdogan-it dhe qasja e saj nuk sjell gjithmonë suksese siç është rasti i Sirisë. Por turqit kanë ide shumë të qarta për Ballkanin.

Italianët nga ana tjetër kanë aftësinë për të mbajtur një marrëdhënie të mirë dhe për t’u perceptuar si një homolog i vlefshëm, por nuk arrijnë të jenë konkluziv dhe ky është një problem tjetër.

6.Nëse jeni në dijeni të propozimit franko-gjerman për normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve, çfarë mendoni?

Le të themi se propozimi franko-gjerman ka dy pjesë: njëra që është publikuar, dhe tjetra që është sigurisht konfidenciale sepse përgjithësisht këto propozime i jepen publikut, por më pas ka një pjesë e cila modifikohet në bazë të reagimeve, ndjeshmërive dhe vëzhgimeve.

Për propozimin franko-gjerman, ajo që thotë Vuçiç nuk është e vërtetë, d.m.th. që po bëhet në kurriz të Serbisë. Kjo nuk është absolutisht e vërtetë, është e ekzagjeruar.

E vërteta është se propozimi franko-gjerman vendos dhe sqaron angazhimin e këtyre dy vendeve jo thjesht si një dialog mes tyre, por një dialog me qëllim integrimin evropian.

Është i iniciuar nga Bashkimi Evropian dhe kushtëzohet në mënyrë shumë solide nga faktorë të tillë si ruajtja e mjeteve paqësore dhe mos përdorimi kurrë i kërcënimit dhe forcës, paprekshmëria e kufijve sido që ato të përcaktohen, fakti që asnjëri prej të dyve nuk mund të pretendojë të përfaqësojë institucionet legjitime të një vendi tjetër, fakti që këto dy vende duhet të ndalojnë së qënuri një problem dhe në vend të kësaj ata duhet të ndihmojnë marrëdhëniet paqësore në të gjithë rajonin, që këto dy vende duhet të respektojnë juridiksionet e njëri-tjetrit. Dhe nëse e lexojmë me sytë e Vuçiç-it do të thotë se ai duhet të ndalojë përdorimin e Listës Serbe si një zgjatim politik.

Pastaj sigurisht që rekomandimi prek një sërë çështjesh që janë të vlefshme dhe të rëndësishme, dhe që në fund duhet të arrihet shkëmbimi i zyrave të përhershme që nuk janë Ambasada, por që janë qartësisht një mënyrë për të njohur autoritetin e palës tjetër.

Ky propozim ishte diçka që u huazua nga përvoja e dy Gjermanive, por është pa dyshin një propozim që ka sens pozitiv.

Vlen të theksohet se marrëdhëniet mes Kosovës dhe Serbisë nuk janë aq armiqësore sa mes dy Gjermanive, pavarësisht të gjithave dhe të gjitha perceptimeve lokale.

Përfaqësitë e përhershme janë një vend praktik për të filluar trajtimin e një sërë problemesh dypalëshe pa shumë komplikime. Dhe kjo është një sfidë jo vetëm për Beogradin, por edhe për institucionet në Kosovë.

Ky traktat siç na paraqitet nuk prek atë ekzistues të bërë tashmë me vendet e tjera apo që ka të bëjë me to.

Pra, është një propozim i arsyeshëm i paraqitur natyrshëm nga dy partnerët më të interesuar për miratimin dhe më habit që nuk ka një përfshirje më të gjerë evropiane për të trajtuar problemin e Ballkanit, veçanërisht nga vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore.

Pse janë të gjithë bashkë kur duhet të merren me Kinën në formatin 17+1 dhe me pas nuk kanë të njëjtën vëmendje për këto gjashtë vende?

Përjashtim bën Hungaria, e cila ka dërguar komandantë në KFOR, që është shenjë e një përkushtimi konkret. Por në nivel evropian mund të bëhet shumë më tepër.

Edhe pse shumë vende u tërhoqën nga KFOR-i, edhe duke mos qenë alfa dhe omega e stabilitetit rajonal, ai është një pjesë e rëndësishme e stabilitetit në Kosovë.

Propozimi franko-gjerman ofron një bazë të mirë për diskutim, pasi fillon të kuptojë më nga afër një problem që shtyhet në kohë.

7.Duke ditur se Kosova është e rrethuar nga vendet e NATO-s dhe aleanca garanton sigurinë e saj (Italia është pjesë e KFOR-it), sa ka gjasa që të shpërthejë një konflikt?

Nga njëra anë, para luftës në Ukrainë, edhe Evropa e shtyu çështjen ballkanike, por ama ka një sërë qeverish që zgjodhën ta shtyjnë atë.

Për shembull, çështja e Asociacionit është një çështje për të cilën Kurti ka qëndrime shumë të qarta, të huazuara nga përvoja boshnjake para shpërbërjes së Jugosllavisë, por që ndoshta nuk janë më aktuale për sa i përket konkretësisë mes serbëve dhe Kosovës, edhe në aspektin e sigurisë.

Kjo do të thotë, të mendosh se Asociacioni mund të jetë një lloj mjeti destabilizues në Kosovë do ta quaja një tepri kujdesi. Këtë e them edhe në dritën e kësaj krizës së fundit dhe me njohuri të mjaftueshme të fakteve.

Kosova nuk është e destabilizuar nga kjo tërheqje e serbëve nga institucionet.

Sigurisht që kjo është një krizë, është një problem serioz, por nuk është se vendi është jashtë kontrollit. Absolutisht jo!

Dhe jo vetëm për shkak se ekziston KFOR-i, që po e përsëris është një faktor diskret, por edhe sepse Kosova tashmë ka soliditetin e saj politik dhe do të ishte gabim të shpërfillej kjo pavarësisht se Beogradi apo rusët thonë se Kosova është vendi që nuk ekziston.

Gjithsesi e shoh problemin e sigurisë, sepse kam parë situata të tjera. Zakonisht nuk mund të shihet se çfarë pune intensive ka pas çdo situate. Punë që nuk vjen vetëm nga KFOR-i, por edhe nga institucione të tjera të parandalimit të krizave.

Edhe kur shpërthen kriza, ka një punë shumë intensive politike dhe të sigurisë për të parandaluar që ajo të përshkallëzohet.

Të gjithë e dimë se kriza në fakt menaxhohet kryesisht nga dy homologët në Prishtinë dhe Beograd.

Por, gjithsesi ka një punë shumë të madhe  parandaluese dhe shoqëruese që bëhet. Secili sipas aftësive dhe detyrave të tij.

NATO merret me çështjet e sigurisë dhe KFOR-i ka një mandat specifik.

8.Cilat janë shqetësimet e Italisë në lidhje me situatën aktuale, duke pasur parasysh se vizita e dy ministrave Tajani dhe Crosetto në Ballkan tregon qartë një interes politik?

Askush nuk dëshiron të mbërrijë në mes të një krize, por mua më duket absolutisht e përshtatshme dhe e shoh jashtëzakonisht profesionale që ata nuk e kanë anuluar vizitën e tyre.

Kjo tregon se Italia është e pranishme në momente të vështira. Konkretisht nga pikëpamja e këtyre dy ministrave ata shkuan në këto dy vende pikërisht për të bërë punën e tyre.

Do të shohim më vonë se cilat do të jenë rezultatet konkrete të cilat varen jo vetëm nga çfarë bën Roma zyrtare, por nga edhe nga ndërveprimi me Beogradin dhe Prishtinën.

9.Italianët treguan preferencë për qëndrimin e Vuçiçit në takimin e mbajtur në Bruksel, çfarë efekti do të ketë ky diferencim për Kosovën?

Se cilat janë efektet e këtij pozicioni të Kurtit ndaj Kosovës është për t’u pyetur Kurti, i cili deri më tani ka treguar integritet, por ndoshta edhe një ngurtësi pozicionesh që tashmë po sfidohet.

Fakti që italianët kanë treguar një sjellje që ata e konsiderojnë më pozitive ndaj Vuçiç-it është një sinjal i rëndësishëm për Prishtinën. Ndoshta kjo do të ketë efekte, ndoshta jo menjëherë, por shumë më shpejt nga sa mendojmë.

Kështu shpresoj unë.

Në një periudhë shumë të shkurtër, këto janë lojëra me shumën zero që shënojnë pikë, por në realitet i gjithë kampionati po luhet në një nivel shumë të ulët.

Në këtë lloj dinamike ku të dyja palët kontribuojnë në një mënyrë apo në tjetrën, pjata shoqëruese jo vetëm nuk është shumë emocionuese, por as produktive, as mbuluese dhe madje është e dëmshme dhe vetëvrasëse, pas kaq shumë vitesh nga lufta.

Ndonjëherë ka shoqëri dhe elita që vendosin të mos shohin përtej të ardhmes. Nuk është hera e parë që ndodh në histori dhe ky është problem. Është problem sepse tani kemi një krizë të madhe ekonomike dhe megjithëse mund të jetë më pak serioze nga sa mendojmë se do të jetë, prapë për krizë bëhet fjalë, dhe këto vende do të marrin goditjen e plotë të saj.

Evropa, e cila është e pasur tashmë po lufton me krizën ekonomike.

Zoti e di nëse do të kemi para për të ndërtuar Ukrainën. Nëse kjo ndodh për Ukrainën, e cila tani është në krye të prioriteteve politike, nuk është se Ballkani do të gjejë një shumë parash në dispozicion.

10.Mendoni se liberalizimi i vizave mund të ketë ndonjë problem?

Mendoj se është një iniciativë e shkëlqyer çeke si në planin politik ashtu edhe për ta bërë Kosovën dhe të ardhmen e rinisë së Kosovës më të qëndrueshme.

Duhej bërë më parë. A do të ndodhë diçka?

Varet nga negociatat konkrete gjatë presidencës, por nuk mendoj se as qëndrimi i Kurtit mund ta kompromentojë këtë gjë, përveç nëse ndonjë shtet dëshiron ta shfrytëzojë apo të bëjë presion mbi institucionet në Kosovë.

Alessandro Politi, drejtor i Fondacionit “NATO Defense College Foundation” dhe ish-shef këshilltar politik për KFOR-in nga tetori i 2016-s deri në dhjetor të 2017-s.

Ky fondacion është i lidhur me NATO-n, por nuk është NATO-ja dhe Politi nuk e përfaqëson as atë dhe as asnjë nga agjencitë e saj.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com