Pesë draft agjenda të paraqitura nga vendet e Ballkanit Perëndimor kanë lënë mbresa pozitive tek eurodeputetët gjatë debatit për shqyrtimin e tyre.

Kujtojmë që, Komisionet për Punët e Jashtme (AFET) dhe të Buxhetit (BUDG) në Parlamentin Evropian u mblodhën më 30 shtator.

“Vlerësimi i përgjithshëm ishte i mirë, pesë nga gjashtë vende kanë paraqitur draft agjenda ‘që i tejkalojnë pritshmëritë’: Shqipëria, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia. Vetëm Bosnjë dhe Hercegovina nuk e ka paraqitur ende agjendën përfundimtare të reformës”.

Kështu bëri të ditur për Albanian Post, zyrtarja e shtypit për Punët e Jashtme në Parlamentin Evropian (AFET), Snjezana Kobescak.

Ajo shtoi se përveç Bosnjë-Hercegovinës dhe Serbisë, gjatë takimit nuk u përmendën çështjet e veçanta të vendeve kandidate.

“As Shqipëria nuk u përmend”, vëren Kobescak.

Zyrtarja theksoi se këto agjenda janë dorëzuar për një vlerësim të Komitetit IPA që do të miratohet muajin e ardhshëm.

Instrumenti për Asistencën e Para-Aderimit (IPA) është mjeti me të cilin BE-ja ka mbështetur reformat në rajonin e zgjerimit me asistencë financiare dhe teknike që nga viti 2007.

AP-ja mësoi gjithashtu se nëse më 2 tetor Komisioni shpreh mendim pozitiv, “draft agjendat duhet të miratohen në mes të tetorit”.

Gjatë të hënës, anëtarët e këtyre komisioneve dëgjuan se si Komisioni Evropian vlerësoi kërkesat e kushtëzimit, ku janë deficitet dhe si mund të ndikojnë ato në disbursimin e fondeve, zbuloi për AP-në zyrtarja për shtyp e PE-së, Natalie Kate Kontoulis.

“Vendet që shkelin ose ngecin në vlerat themelore dhe që dështojnë të përafrohen me politikën e jashtme të BE-së, nuk mund të kualifikohen për fonde shtesë”, pohoi zyrtarja evropiane.

Për çfarë bëhet fjalë?

Plani i Rritjes për Ballkanin Perëndimor është një instrument i ri që do të mbështesë reformat e lidhura me BE-në dhe rritjen ekonomike në rajon.

Ai do të mbulojë periudhën nga viti 2024 deri në vitin 2027 dhe pritet të ofrojë deri në 2 miliardë euro grante dhe 4 miliardë euro kredi për gjashtë partnerët e BE-së në Ballkanin Perëndimor.

Këstet e para pritet të disbursohen këtë vjeshtë, duke ofruar një mundësi të vlefshme për vendet që të forcojnë ekonomitë e tyre dhe që të përmirësojnë përafrimin me politikat evropiane.

Parakushtet për mbështetjen në kuadër të Facilitetit do të jenë që “përfituesit të përmirësojnë, mbështesin dhe respektojnë”, ndër të tjera, mekanizmat efektivë demokratikë.

Këto, duke përfshirë funksionimin e një sistemi parlamentar shumëpartiak, mbrojtjen e mediave të lira, luftën kundër dezinformimit si dhe shtetit të së drejtës.

Parlamenti Evropian shtoi gjithashtu një parakusht për “përafrimin me politikën e përbashkët të jashtme dhe të sigurisë të BE-së, duke përfshirë miratimin e masave kufizuese kundër Rusisë”.

Për të marrë ndonjë mbështetje në kuadër të Facilitetit, çdo përfitues i ka paraqitur Komisionit një Agjendë Reforme për kohëzgjatjen e Instrumentit.

Sipas propozimit të KE-së, Agjendat e Reformës do të pasqyrojnë vlerësimet në Paketën më të fundit të Zgjerimit dhe Planin Ekonomik për Ballkanin Perëndimor.

Detajet e disbursimit

Pas dorëzimit të Agjendës së Reformës, një përfitues mund të kërkojë lirimin e një parafinancimi deri në 7 për qind të shumës totale të parashikuar nga Faciliteti.

Në vijim, fondet do të disbursohen dy herë në vit, nëse plotësohen kushtet e pagesës.

Ekspertët, megjithatë, nuk janë të sigurt se sa rreptësisht do të vlerësohet përmbushja e këtyre kushteve.

Përpara se të disbursojë ndonjë fond, Komisioni Evropian do të vlerësojë nëse një përfitues plotëson dy parakushte të përgjithshme.

Për Serbinë dhe Kosovën, ekziston një parakusht shtesë, që të “angazhohen në mënyrë konstruktive me progres të matshëm dhe rezultate të prekshme në normalizimin e marrëdhënieve të tyre”.

Gjithashtu, parakushtet e përgjithshme për disbursimin e mjeteve janë stabiliteti makro-financiar, menaxhimi i shëndoshë i financave publike, transparenca dhe mbikëqyrja e buxhetit.

Kur të plotësohen këto parakushte, Komisioni do të vlerësojë nëse një përfitues ka përmbushur masat specifike nga Agjenda e Reformës, për të cilat do të përcaktohen afatet dhe cilat do të jenë kushtet për lirimin e fondeve dy herë në vit.

Pozicioni i Shqipërisë

Vendet anëtare të Bashkimit Evropian u dakordësuan më herët për të hapur kapitullin e parë të negociatave të anëtarësimit me Shqipërinë.

Shqipëria vendosi të hapë pesë kapituj të anëtarësimit (të ashtuquajturit bazat) më 15 tetor, duke ndarë rrugën me RMV-në, të cilën e kishte pikënisur në verën e vitit 2022.

“Mund të konfirmoj se Komiteti i Përfaqësuesve të Përhershëm të Këshillit miratoi një letër drejtuar Shqipërisë, duke informuar se BE-ja konsideron se Shqipëria është mjaftueshëm e përgatitur për negociatat për Cluster-in 1. Shqipëria është ftuar të paraqesë pozicionin e saj negociues me synimin për hapjen e këtij grupi”.

Kështu deklaroi për AP-në, zyrtarja në Zyrën e Shtypit të Këshillit të BE-së, Liis Jaansalu.

Ky grup përfshin disa kapituj – Prokurimi, Statistikat, Gjyqësori dhe të drejtat themelore, drejtësia, liria dhe siguria si dhe kontrolli financiar.

Bëhet fjalë për kapitullin e parë nga 33 në përgjithësi që Shqipëria duhet t’i hapë dhe mbyllë për t’u anëtarësuar në Union.

“Komisioni (Evropian ed.) pret fillimin e negociatave për grupin themelor sa më shpejt të jetë e mundur me Shqipërinë dhe me Maqedoninë e Veriut sa më shpejt që të jetë e mundur pasi RMV-ja të ketë përmbushur kriteret përkatëse të dakorduara nga Këshilli”, tha për AP-në zëdhënësja e KE-së, Ana Pisonero.