Lajme

Cila është e ardhmja e afrimit Egjipt-Turqi?


Vetëm pak vite më parë, një afrim midis Egjiptit dhe Turqisë do të kishte qenë i paimagjinueshëm, pasi vendet u përballën në fronte të shumta dhe liderët e tyre sulmuan njëri-tjetrin në fjalime.

E megjithatë, me shpejtësi deri sot, edhe rivalët rajonalë kanë filluar të zhvillojnë bisedime në nivel ministror, duke i dërguar njëri-tjetrit mesazhe të ngrohta dhe duke folur për rivendosjen e marrëdhënieve të plota diplomatike.

Në fillim të këtij muaji, Ministri i Jashtëm turk Mevlut Cavusoglu vizitoi Kajron për të zhvilluar bisedime me homologun e tij egjiptian Sameh Shoukry për herë të parë që kur marrëdhëniet dypalëshe u ndërprenë rreth një dekadë më parë.

Shoukry tha në një konferencë të përbashkët shtypi se lidhjet do të rikthehen në nivelin e ambasadorëve në “një moment të përshtatshëm” dhe se presidentët e të dy vendeve kanë “vullnetin politik” për të normalizuar marrëdhëniet dypalëshe.

Cavusoglu konfirmoi se të dy palët “ranë dakord të maksimizojnë marrëdhëniet tona diplomatike” dhe “kanë vlerësuar se çfarë hapash do të ndërmarrim më pas”.

Udhëtimi i kryediplomatit turk në Egjipt vjen pas vizitës historike të Shoukry në Turqi në shkurt, pas tërmeteve masive binjake që vranë më shumë se 40 mijë njerëz atje.

Lidhjet diplomatike midis Kajros dhe Ankarasë u ndërprenë në vitin 2013 pasi presidenti aktual i Egjiptit Abdel Fattah el-Sisi udhëhoqi përmbysjen e presidentit të atëhershëm Mohamed Morsi, një ish-lider i Vëllazërisë Myslimane, grupi më i vjetër politik islamik në botën arabe.

Morsi ishte presidenti i parë i Egjiptit i zgjedhur në mënyrë demokratike dhe kishte mbështetjen e liderit turk Recep Tayyip Erdogan dhe Partisë së tij konservatore për Drejtësi dhe Zhvillim (AKP).

Erdogan e dënoi grushtin e shtetit në atë kohë si “të dëmshëm, çnjerëzor dhe kundër popullit, vullnetit kombëtar dhe demokracisë”.

Që atëherë, Turqia ka siguruar strehim për disidentët egjiptianë – shumë prej të cilëve janë udhëheqës të Vëllazërisë Myslimane që Kajro i konsideron “terroristë” – dhe i ka lejuar ata të drejtojnë kanale televizive satelitore që flisnin hapur kundër presidentit egjiptian.

Pas grushtit të shtetit, fuqitë rajonale Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, të cilët e konsideronin Vëllazërinë Myslimane një rrezik për monarkitë e tyre, mbështetën el-Sisin dhe kritikuan Turqinë për mbështetjen e organizatës.

Mbështetja e Ankarasë për aleatin e saj rajonal Katarin pasi Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Bahreini dhe Egjipti ndërprenë lidhjet diplomatike dhe tregtare me Dohën në qershor 2017, i bëri ndarjet rajonale edhe më të qarta.

Në atë kohë, katër aleatët arabë, të mbështetur nga disa vende të tjera, vendosën një bllokadë detare, tokësore dhe ajrore në Katar, duke pretenduar se ai mbështet “terrorizmin” dhe ishte shumë afër Iranit.

Kriza më shumë se tre-vjeçare e Gjirit u zgjidh në janar 2021 pasi vendet bllokuese nënshkruan marrëveshje me Katarin ndërsa hoqën bllokadën dhe normalizuan marrëdhëniet.

Katalizues afrimi

Sipas analistit të politikës së jashtme turke Semih Idiz, fakti që Doha rregulloi marrëdhëniet e saj me fqinjët e Gjirit dhe Kajron ishte një katalizator që Ankaraja të ndiqte një rrugë të ngjashme.

“Turqia do të izolohej nëse nuk do të ndryshonte politikën e saj rajonale, kështu që, besoj, qeveria filloi të rregullonte marrëdhëniet e saj me fuqitë rivale në rajon me ndihmën e Katarit”, tha ai për “Al Jazeera”.

Në mars të vitit 2021, filluan të dalin në sipërfaqe raportet se qeveria turke po kufizonte aktivitetet e mediave të lidhura me Vëllazërinë Myslimane dhe po i paralajmëronte që të ndryshonin politikat e tyre editoriale dhe të mos synonin Egjiptin dhe el-Sisin.

Sipas Sinan Ulgen, një bashkëpunëtor i lartë në institutin Carnegie Europe me qendër në Bruksel, ndryshimi i politikës së Turqisë ndaj Vëllazërisë Myslimane ishte faktori kryesor në zbutjen e tensioneve midis dy vendeve.

Në muajt pas zgjidhjes së krizës së Gjirit, delegacionet nga Ankaraja dhe Kajro u takuan disa herë për bisedime eksploruese.

Ministri turk i Thesarit dhe Financave, Nureddin Nebati mori pjesë në takimin vjetor të Bankës Islamike për Zhvillim në Kajro në qershor 2022, vizita e parë ministrore në Egjipt në rreth nëntë vjet.

Presidenti turk Erdogan, djathtas, shtrëngon dorën me presidentin egjiptian Abdel Fattah el-Sisi ndërsa priten nga Emiri i Katarit Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani, i dyti djathtas, në ceremoninë e hapjes së Kupës së Botës FIFA 2022 në Doha.

Çështje të zgjatura

Megjithëse të dyja palët dërgojnë mesazhe të ngrohta dhe tregojnë vullnetin politik për të rregulluar lidhjet, ka mosmarrëveshje thelbësore që duhen adresuar përpara se të bashkëpunojnë, duke përfshirë konfliktin në Libi dhe mosmarrëveshjet për zonën ekskluzive ekonomike dhe burimet hidrokarbure në Mesdhe.

Ankaraja ndërhyri në Libi pasi nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi ushtarak në nëntor 2019 – së bashku me një marrëveshje demarkacioni detar për të krijuar një zonë ekskluzive ekonomike – me Qeverinë e Pajtimit Kombëtar të njohur nga Kombet e Bashkuara (GNA) me bazë në Tripoli, një nga dy qeveritë rivale që u shfaq në vendin e shkatërruar nga lufta.

Egjipti, së bashku me Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Rusinë, mbështetën Ushtrinë Kombëtare Libiane (LNA) rivale të udhëhequr nga komandanti ushtarak renegat Khalifa Haftar dhe hodhi poshtë ndërhyrjen ushtarake turke në anën e GNA.

Qiproja, Egjipti, Franca dhe Greqia – e cila ishte e përfshirë në një mosmarrëveshje të gjatë me Turqinë mbi zonat ekskluzive ekonomike – thanë se GNA nuk kishte autoritet për të hyrë në marrëveshje të tilla.

Për më tepër, Egjipti dhe Greqia, të cilët hodhën poshtë marrëveshjen detare të 2019-ës Turqi-GNA, nënshkruan një marrëveshje të veçantë për të përcaktuar kufijtë e tyre detarë në verën e vitit 2020, një marrëveshje e kundërshtuar nga Ankaraja.

Turqia dhe qeveria e Libisë me bazë në Tripoli nënshkruan një marrëveshje tjetër për të drejtat e eksplorimit në tetor 2022, duke iu referuar paktit të 2019-ës.

Egjipti ka një marrëveshje ekskluzive për zonën ekonomike me Republikën e Qipros, ndërsa Ankaraja nënshkroi një marrëveshje të ngjashme me Republikën e vetëshpallur Turke të Qipros Veriore, një pseudo-shtet i njohur vetëm nga Turqia.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore