Tre vjet më parë Esmat, atëherë 18 vjeç, vendosi të linte shtëpinë e tij në provincën Nimroz të Afganistanit për në Iran në kërkim të një jete më të mirë. Ai nisi një udhëtim të mundimshëm, disaditor që e çoi fillimisht në provincën kufitare pakistaneze të Balochistan-it dhe prej andej në kryeqytetin iranian, Tehran.
Kështu e ka nisur artikullin agjencia e lajmeve “Al Jazeera”, ku ka përshkruar jetën e refugjatëve afganë në Iran.
Tani, 21 vjeç, Esmat thotë se ka paguar 60 milionë rialë (rreth 200 dollarë me normën aktuale të tregut të hapur) për kontrabandistët që lehtësojnë kalimet kufitare. Porti i tij i hyrjes në Iran ishte provinca juglindore e Sistan-it dhe Balochistan-it, nga ku ai udhëtoi më shumë se 1 mijë e 200 km (745 milje) me makinë për të arritur në Tehran.
Ndonjëherë shoferët kërkojnë 15 milionë rialë (rreth 50 dollarë) për udhëtimin në kryeqytetin iranian.
Esmat tha se gjatë rrugës për në Tehran, ai dhe refugjatët e tjerë u mbajtën në vende të mjerueshme me akses të kufizuar në ushqim dhe ujë.
Kur mbërriti në qytet tre vjet më parë, situata ishte relativisht më e mirë, pasi iu bashkua xhaxhallarëve dhe të njohurve të tij, të cilët kishin ardhur disa vite më parë në kërkim të një jete më të mirë.
Xhaxhai i tij e ndihmoi të gjente punë në një kantier ndërtimi – siç bëjnë shumë refugjatë afganë. Ai gjithashtu punonte në një restorant dhe bënte praktikë me një kasap.
Tani ai po kthehet te prindërit dhe vëllezërit e motrat e tij në Afganistanin e sunduar nga Talebanët, sepse atyre u mungon dhe kanë nevojë për ndihmën e tij.
Por pavarësisht nga të gjitha vështirësitë e udhëtimit që ka kaluar tashmë, ai thotë se dëshiron të kthehet një ditë dhe gjithashtu të përpiqet të marrë dokumente ligjore për të qëndruar.
Situata ekonomike
Por jeta në Iran nuk është më e lehtë për refugjatët afganë, numri i të cilëve tani tejkalon 4 milionë, sipas të dhënave të qeverisë, me rreth gjysmë milioni refugjatë që besohet se kanë emigruar në vend që kur talebanët morën pushtetin gushtin e kaluar.
Së pari, vitet e presionit të fortë ekonomik e kanë bërë jetën gjithnjë e më të vështirë për iranianët mesatarë, e lëre më miliona refugjatë, shumica e të cilëve nuk kanë leje qëndrimi apo shtëpi dhe punë të krijuara.
Në kohën e mbërritjes së një tjetër refugjati, Irani ishte një vit larg nga goditja nga sanksionet e ashpra të njëanshme nga Shtetet e Bashkuara, të vendosura si pjesë e një fushate “presioni maksimal” pasi ish-presidenti republikan Donald Trump u tërhoq nga marrëveshja bërthamore e Iranit me fuqitë botërore në 2018-ën.
Përhapja e coronavirus-it në Iran në vitin 2020, e cila përfundoi me statistikat më vdekjeprurëse në Lindjen e Mesme me më shumë se 141 mijë vdekje bazuar në shifrat zyrtare, vetëm sa e përkeqësoi situatën.
Por edhe pse ekonomia e përgjithshme është stabilizuar afërsisht, inflacioni i shfrenuar dhe papunësia vazhdojnë të shtrydhin popullsinë e vendit prej rreth 85 milionë banorësh.
Ekonomia iraniane u trondit edhe një herë në fillim të këtij muaji, kur Presidenti Ebrahim Raisi nisi reforma të mëdha ekonomike që në afat të shkurtër kanë rezultuar në më shumë inflacion, me çmimet e produkteve kryesore si pula dhe vaji vegjetal që janë shumëfishuar.
Ndjenja kundër refugjatëve
Ka pasur raporte për refugjatë afganë të keqtrajtuar në Iran. Muajin e kaluar, disa video u publikuan në internet, të cilat dyshohet se shfaqnin refugjatë duke u rrahur nga rojet kufitare iraniane.
Një video supozohet se tregon disa roje kufitare iraniane duke rrahur refugjatët afganë me shkopinj ndërsa ata struken dhe përpiqen të mbrojnë trupat e tyre me duar në mes të një zone të vogël mbajtjeje.
Keqtrajtimi i refugjatëve, i cili u raportua nga mediat afgane, shkaktoi ditë protestash anti-Iranike në Afganistan. “TOLO News” me bazë në Kabul raportoi se disa refugjatë afganë që përballeshin me ngacmime u kthyen në shtëpi.
Zëdhënësi i talebanëve, Zabihullah Mujahid, u bëri thirrje autoriteteve iraniane që të përmbahen nga dëmtimi i refugjatëve dhe t’i lejojnë ata të kthehen paqësisht në Afganistan nëse dëshirojnë.
Kishte gjithashtu shqetësime për një rritje të ndjenjës kundër refugjatëve muajin e kaluar, i cili përkoi me muajin e shenjtë mysliman të Ramazanit, kur dy dijetarë iranianë u vranë dhe një tjetër u plagos rëndë në një sulm me thikë nga një refugjat në një faltore të shenjtë shiite në Mashhad.
Në një mesazh pajtues muajin e kaluar, zëdhënësi i Ministrisë së Jashtme iraniane, Saeed Khatibzadeh, tha se iranianët dhe refugjatët afganë kanë jetuar së bashku për më shumë se 40 vjet në paqe dhe do të vazhdojnë ta bëjnë këtë pavarësisht “përpjekjeve për të mbjellë mosmarrëveshje”.
Megjithatë, Khatibzadeh paralajmëroi se talebanët duhet të pranojnë më shumë përgjegjësi në menaxhimin e refugjatëve pasi “burimet tona janë gjithashtu të kufizuara”.
“Politika gjithëpërfshirëse e refugjatëve”
Sipas të dhënave të qeverisë, tani ka 78 mijë afganë të dokumentuar në Iran – 586 mijë janë mbajtës të pasaportave – dhe 2.6 milionë mbeten pa dokumente.
Muajin e kaluar, qeveria iraniane nisi një regjistrim të ri, duke ngritur problemin tek refugjatët që kanë frikë nga dëbimi në Afganistan, i cili është në mes të një krize urie të paprecedentë.
Duke u regjistruar, ka thënë qeveria, refugjatët pa dokumente do të marrin qëndrime të përkohshme deri në gjashtë muaj që mund të zgjaten.
Por në fund të vitit të kaluar, Organizata Ndërkombëtare për Migracionin (IOM) tha se Irani kishte filluar të dëbonte mijëra refugjatë në Afganistan.
Pavarësisht nga statusi i tyre, të gjithë afganëve u garantohet arsimi falas në Iran dhe shumë prej tyre janë në gjendje të përdorin subvencionet e fshehura që qeveria cakton për të kontrolluar çmimet e ushqimit, ilaçeve dhe benzinës.
Por refugjatët pa dokumente nuk janë në gjendje të angazhohen në disa aktivitete, duke përfshirë hapjen e llogarive bankare ose blerjen e shtëpive ose kartave SIM për telefonat celularë.
Ata gjithashtu nuk kanë akses në skema si sigurimi shëndetësor universal, i cili është një nga fushat ku UNHCR-ja, agjencia globale e refugjatëve e OKB-së, vjen për të ndihmuar.
UNHCR-ja në Iran sponsorizon rreth 120 mijë refugjatë për t’u regjistruar në skemën e sigurimeve shëndetësore, sipas zëdhënëses Duniya Aslam Khan.
Agjencia ndihmon gjithashtu me arsimimin, duke këshilluar refugjatët për të drejtat e tyre dhe duke i ndihmuar ata me riatdhesimin vullnetar ose zhvendosjen në vendet e treta.
Irani dhe Pakistani janë ende dy mikpritësit më të mëdhenj të refugjatëve afganë në mbarë botën.
“Mos harroni afganët”
Aslam Khan tha se çështja e financimit mbetet një pengesë e madhe, veçanërisht pasi Irani mbetet nën sanksione të ashpra.
Ajo tha se iniciativa e regjistrimit, e cila duhej të përfundonte më 7 qershor, por është rinovuar për dy javë të tjera, është një zhvillim pozitiv që i lejon Iranit dhe UNHCR-së të zhvillojnë një kuptim më të mirë të refugjatëve dhe nevojave të tyre.
Lufta në Ukrainë ka tërhequr vëmendjen ndërkombëtare, por UNHCR-ja shpreson që refugjatët si afganët në Iran të mos harrohen.
Ajo ishte kohët e fundit në kampin për refugjatët afganë në Torbat Jam, që ndodhet në provincën verilindore Khorasan Razavi.
Rreth 2 mijë refugjatë tashmë jetojnë atje, dhe më shumë se 1 mijë të tjerë janë strehuar atje që nga pushtimi i talebanëve.
Megjithatë, vetëm rreth 6 për qind e afganëve në Iran jetojnë në kampe, sipas UNHCR-së, me shumicën dërrmuese që jeton në mesin e popullsisë iraniane.
Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.
/Albanianpost.com
