Ç’bëri [kaq keq] Abazoviç, dhe çfarë tani? – Filozofi boshnjak dhe gazetarja malazeze tregojnë detaje për AP-në rreth Kontratës me Kishën Serbe

Një fantazmë politiko-fetare e ka ndjekur Malin e Zi këto dy vitet e fundit – fantazma e Kishës Ortodokse Serbe.

Jo më kot ky institucion i fuqishëm [lexo: politik] serb ishte kyçe në rrëzimin nga pushteti të partisë së presidentit malazez, Millo Gjukanoviç.

Krejt kjo, për “çështje [aspak] fetare”.

Dritan Abazoviç, kryeministri i Malit të Zi, bëri atë që ish-shefi politik i tij, Zdravko Krivokapiç, s’e bënte për një arsye apo tjetër – nënshkroi Marrëveshjen Themeltare me Kishën Ortodokse Serbe.

Premtoi se vetëm do të diskutohej, premtoi se s’do të bëhej fshehtas, premtoi se do t’i nënshtrohej ekspertizës shkencore e juridike – pa asnjërën nga to, pa prezencë të mediave, pa lajmëruar, pa debat publik e politik, Abazoviç e kaloi atë.

“Marrëveshja është lidhur prapa shpinës dhe syve të opinionit”, thotë filozofi dhe publicisti Dragan Bursaç për Albanian Post.

Bursaç, një njohës i thellë i çështjeve të klerit serb dhe nacionalizmit shovinist të elitave politike e kulturore të Beogradit, shton se “Patriarku i Kishës së Serbisë, Porfirije, hyri ilegalisht në Mal të Zi, pa paralajmëruar askë dhe atë me avion të Ministrisë së Punëve të Brendshme të Serbisë”.

Por nga e gjithë kjo problematikë rreth kësaj marrëveshje?

Bursaç tregon se ajo është antikushtetuese, falsifikon të vërteta historiografike, si dhe përvetëson diçka që historikisht e kulturalisht nuk është e saj.

“Kisha e Serbisë, si Kishë Ortodokse Serbe, është themeluar vetëm në vitin 1919”, tregon fillimisht filozofi nga Banja Lluka.

“Kur e kemi parasysh këtë fakt arrijmë në përfundimin se kjo organizatë fetare po merr diçka që nuk i takon”, shpjegon ai.

“Por, po e përsëris, [Kisha Ortodokse Serbe] nuk ka qenë”.

“Dhe jo vetëm kaq, shumë objekte të shenjta, të cilat janë edhe të shqiptarëve katolikë, do t’i takojnë Kishës së Serbisë sipas Marrëveshjes Themeltare”, potencon Bursaç.

Në dritën e këtyre shpjegimeve, Dragan Bursaç thotë se “ky është realiteti”.

Kurse redaktorja dhe gazetarja e së përditshmes malazeze “Vijesti”, Biljana Matijaseviç, për Albanian Post shpjegon se “fakti është se po, marrëveshja u nënshkrua fshehurazi”.

“Patriarku serb erdhi në Mal të Zi pa lajmëruar askë”.

“Anipse Kryeministri Dritan Abazoviç e arsyeton këtë ‘nënshkrim sekret’ me shmangie të protestave dhe incidenteve, ajo do të mbetet njollë në zhvillimin demokratik të Malit të Zi”.

Përmbajtja e nënshkruar

Matijaseviç shpjegon një anomali që kundërshtarët e kësaj marrëveshje e theksojnë.

“Për kundërshtarët e Marrëveshjes Themeltare me Kishën Ortodokse Serbe, është e diskutueshme që KOS në Mal të Zi (në pjesën hyrëse të kontratës, që nuk është obligative) është njohur si personalitet ligjor si dhe vazhdimësia që nga viti 1219”.

Por, ndryshe nga vetë Serbia, shpjegon ajo, “ku aty personaliteti ligjor u njihet vetëm që nga 1836-ta”.

“Prandaj, sipas kësaj Marrëveshje Themeltare me KOS, i bie që pjesë të KOS-it, katër dioçezat e së cilës operojnë në Mal të Zi, janë gati se gjashtë shekuj më të vjetra se vetë kisha ‘ëmë’, qendra e së cilës është në Beograd”, shpjegoi gazetarja.

Në lidhje me atë që partitë sovraniste e formulojnë, siç e shpjegon redaktorja e Vijesti-t, “vjedhje të thesareve kulturore dhe historike”, me këtë marrëveshje “shteti e merr përsipër të regjistrojë pronat e paluajtshme të paregjistruara si pronë të dioçezave të Kishës Ortodokse Serbe në Mal të Zi”.

Por, ajo konsideron se “është vetëm një kontratë”.

“Rishikimi i saj mund të kërkohet nga gjykatat, dhe kontrata s’mund të jetë mbi ligjin dhe kushtetutën”.

Çfarë do të thotë kjo është se, sipas saj, “Kisha Ortodokse Serbe, duke iu referuar Marrëveshjes Themeltare, nuk mund të bëjë asgjë të paligjshme”.

Kjo së paku “jo pa u dhënë llogari institucioneve kompetente të Malit të Zi”, thotë ajo.

Por shumë më rigjid në kritikë dhe skepticizëm është filozofi Dragan Bursaç.

“Anticivilizuese”, sipas tij, është përmbajtja e kësaj marrëveshje.

A zbehet rruga evropiane si pasojë?

“Malin e Zi e përafron me disa integrime lokale dhe botën serbe, duke e larguar atë drejtpërdrejt nga BE-ja”, vlerëson Dragan Bursaç.

Politikani i cili në platformën dhe diskursin politik të tij e ka lajtmotiv Malin e Zi evropian, përkatësisht kryeministri Abazoviç, për publicistin Bursaç është krejt e kundërta.

“Figurativisht, Mali i Zi është transferuar diku nga dera e BE-së në oborrin e pasmë”.

“Përgjegjës për këtë”, thotë ai, “është politika e kësaj qeverie e cila më shumë preferon botën serbe sesa BE-në”.

“Pikërisht për ta distancuar vendin nga BE”, konkludon ai.

Më e lehtë në vlerësime, megjithatë është gazetarja malazeze.

“Kontrata në vetvete nuk është se mund të ketë impakt negativ në rrugën evropiane të Malit të Zi”.

“Por…”, thotë ajo, “destabiliteti që potencialisht e shkakton kjo kontratë, mundet”.

“Një iniciativë për zëvendësuar qeverinë e tanishme tashmë është dërguar në Kuvend. U dorëzua nga 36 përfaqësues të partive që nuk pajtohet me përmbajtjen dhe mënyrën e nënshkrimit të Marrëveshjes Themeltare”, tha gazetarja malazeze.

(Pa)mundësia për ta zhbërë atë

Në rend të parë për një gjë të tillë duhet qeveri e re, thonë bashkëbiseduesit e Albanian Post.

“Gjithçka do të jetë e vështirë, shumë më e vështirë”, vlerëson Dragan Bursaç.

“Për të kundërshtuar ose refuzuar marrëveshjen, është i nevojshëm ndryshimi i qeverisë, gjë që nuk jam i sigurt se do të ndodhë”.

“Para së gjithash, sepse opozita e udhëhequr nga DPS e [Millo] Gjukanoviçit nuk i ka duart e mjaftueshme në Kuvend. Për mendimin tim, gabimi më i madh është se u lejua fare nënshkrimi i Marrëveshjes Themeltare antikushtetuese”, shpjegon ai.

Kontrata, sipas gazetares Biljana Matijaseviç, “mund të anulohet nga gjykatat kompetente”.

Edhe “një qeveri e re do të mund t’i jepte fund”, thotë ajo, por se “do të duhej t’i bartte pasojat”.

“Sepse është një kontratë e nënshkruar nga dy palë dhe u jep nënshkruesve disa të drejta, por ama edhe obligime”.

“Kontrata nuk është publikuar akoma, andaj edhe publiku nuk e di se çfarë ndodh në rast të një terminimi unilateral”, shpjegon Matijaseviç.

Mocioni i mosbesimit

Shansat janë të pakta – “shumë të pakta”, thotë Dragan Bursaç, që mocioni i mosbesimit ndaj qeverisë së Dritan Abazoviç të ketë sukses.

36 deputetë dorëzuan në procedurë parlamentare mocionin për rrëzimin e qeverisë, dhe duhen 41 vota për të arritur shumicën e thjeshtë prej 81 deputetësh sa gjithsejt ka Parlamenti i Malit të Zi.

“Në rast se DPS-ja merr votat e partnerëve të vjetër të koalicionit – Partisë Boshnjake (BS) me tre deputetë dhe Lista Shqiptare me një deputet, kjo ende nuk do të mjaftojë për suksesin e mocionin”, thot Matijaseviç.

“Kjo do të thotë se ata do të duhet të kërkojnë votën e të paktën një deputeti të ‘shumicë së vjetër’, e cila përbëhej nga Fronti Demokratik (DF) [parti pro-serbe], Mali i Zi Demokratik dhe Lëvizja Qytetare URA”.

Sa i përket DF-së pro-serbe, Matijaseviç thotë se “është pothuajse e pamundur të marrin ndonjë votë prej tyre dhe Demokratëve”.

“Sepse këta parti janë kundër çfarëdo bashkëpunimi me DPS-në e Millo Gjukanoviçit”.

“URA”, në anën tjetër, “është parti e Dritan Abazoviç, kështu që ata s’votojnë kundër Abazoviç”.

A shtohet ndikimi i kishës serbe brenda shtetit?

“Sigurisht se po”, vlerëson filozofi nga Banja Lluka.

“Serbia tashmë ka ndikim të fortë në ngjarjet politike në Mal të Zi, përmes degëve të saj nacionaliste në formën e DF-së, por edhe më fort përmes Dritan Abazoviçit, i cili është një beogradas, dhe kjo tashmë është e qartë për të gjithë”, thotë ai.

Por edhe “kryesisht përmes Kishës së Serbisë, e cila do të bëhet pronarja më e madhe e tokave në Mal të Zi dhe ndikimi i së cilës padyshim po rritet dita ditës”.

“Ajo nuk është më organizatë fetare – nëse ka qenë ndonjëherë. Është një organizatë politike, nacionaliste nga Velikospra”, përfundon Bursaç për Albanian Post.

Edhe gazetarja malazeze Matijaseviç, thotë se nëpërmjet Kishës Ortodokse Serbe “Serbia mund të ndikojë në proceset e Malit të Zi”.

“Por ama nëse këta ia lejojnë autoritetet malazeze”.

“Kisha kontribuoi ndjeshëm në rënien e qeverisë shumëvjeçare të DPS-së, por në atë kohë kreu i Mitropolitit të Malit të Zi dhe Litorales (pjesë e KOS-së) ishte mitropoliti i ndjerë Amfilohije, i cili kishte një autonomi të konsiderueshme”.

“Me vdekjen e tij, ndikimi i kishës në proceset politike në Mal të Zi u dobësua”, përfundon për Albanian Post, gazetarja malazeze Biljana Matijaseviç.

Katër skenarët që e presin Malin e Zi – Intervistë ekskluzive me Fatmir Xhekën, ministër për të Drejtat e Njeriut në Mal të Zi

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.