‘Basti’ i dikurshëm i Daytonit dhe risku i një ‘Konference normalizimi pa të drejtë daljeje’ për Kosovën dhe Serbinë

Një kërkesë e re dhe e qartë është parashtruar nga kryeministri shqiptar, Edi Rama, sa i takon dialogut mes Kosovës dhe Serbisë e këtë herë, formati nuk shfaqet si ai i një tryeze të zakonshme, por si një Konferencë normalizimi nën kujdesin dhe trysninë e ndërkombëtarëve (pa të drejtë daljeje).

“Dy liderët bashkë (kryeministri Albin Kurti dhe presidenti Aleksandër Vuçiç) me këdo tjetër rreth tyre të merren dhe të mbyllen brenda në një konferencë nën kujdesin dhe trysninë e kumbarëve të planit që është dakordësuar në bazë”.

Ky është skenari që kreu i Qeverisë shqiptare paraqet në vizionin e tij.

Një “flashback” historik i qartë ky, i cili të tejçon pas në kohë, në nëntorin e largët 1995, në Dayton të Ohios.

Sot e kësaj dite, edhe pse draftuar më 10 gusht 1995 dhe firmosur më tej më 14 dhjetor formalisht në Paris, baza ajrore Wright-Patterson në Dayton të Ohios, e pagëzon nismën.

Arsyeja – si tani – ishte një dhe e qartë: Paaftësia e dy vendeve ballkanike si Bosnjë dhe Hercegovina e Serbia, për të arritur një akord të mirëfilltë paqeje mes tyre.

Sot dy vendet janë Kosova dhe Serbia, ku për të qenë krejtësisht transparentë, pa një qenie të ndërkombëtarëve në mes, pasojat e një politik-nacionalizmi si ajo e shfaqur nga Kurti dhe Vuçiç në muajt e fundit, mund të ishte shkatërruese për gjithë rajonin.

Kësaj frike i druhet në fakt edhe kryeministri Rama, i cili e do të mbyllur çështjen e dialogut mes Kosovës dhe Serbisë dhe kërkon që rajonin ta shohë jo më peng të së kaluarës, por fryt shëmbëllyes të të ardhmes euroatlantike, pasi në kushtet e tanishme të konfliktit, për të është e qartë se kush është fitues i vetëm: Rusia.

Mirëpo edhe formate të tilla në vetvete, mund të jenë peng i historisë, pasi Daytoni është kritikuar së tepërmi për kundër-efektin që pati në Bosnjë e sot thuajse 30 vjet më pas, po flitet ende për një shkëputje të Republika Srpska-s nën udhëheqjen e Milorad Dodik, drejt bashkimit me Serbinë.

Kush është paralelja?

Sigurisht që jo në rrafshin teorik një rrezik se Kosova mund të rikthehet si territor i Serbisë, pasi diçka e tillë nuk do të lejohej nga fuqitë e mëdha.

Në tryezën e vitit 1995 gjithsesi, firmëtarë ishin emra të mëdhenj të politikës kontinentale dhe jashtë-evropiane, që prej presidentit amerikan, Bill Clinton, atij francez, Jaques Chirac, apo kancelarit gjerman Helmut Kohl dhe kryeministrit britanik John Major.

“Dëshmitarët” ishin pra SHBA-të, Franca, Gjermania, Mbretëria e Bashkuar, Rusia dhe Bashkimi Evropian.

Njëjtë ku edhe sot, formati i propozuar nga Rama, është ai që ka për kumbarë presidentin francez, Emmanuel Macron dhe kancelarin gjerman, Olaf Scholz, propozues të planit “Franko-Gjerman” për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, i përkthyer më pas si plani evropian.

“Basti” i Dayton-it gjithsesi nuk qe i suksesshëm.

Imagjinoni një botë të sotme ku Republika Srpska, pas kaq vitesh prej nënshkrimit në Dayton, nuk arrin të kufizojë votën masive pro-Putin në Bosnjë.

Ajo marrëveshje me të vërtetë i dha fund luftës, por krijoi një labirint të komplikuar juridiksionesh që lejon tre grupet kryesore etnike të dominojnë politikën e brendshme dhe të ushtrojnë kontroll mbi proceset kyçe të vendimmarrjes.

Nuk është e thënë që një konferencë e posaçme pa të drejtë daljeje të ndjekë pikërisht këtë udhëtim nëpër kohë për Kosovën.

Por risku ekziston dhe një Dayton 2.0, nuk është më opsion për Ballkanin. Është fillimi i një fundi të avashtë drejt rikthimit në pre post-demokraci.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.