Azerbajxhani afër marrëveshjes së paqes me Armeninë

Zyrtarët e Azerbajxhanit kanë thënë se vendi mund të jetë afër një marrëveshjeje paqeje me Armeninë për t’i dhënë fund konfliktit prej dekadash pas ofensivës së rrufeshme në shtator për të marrë kontrollin e rajonit Nagorno-Karabakh.

Përballë një përparimi vendimtar ushtarak, më shumë se 100 mijë njerëz u larguan nga enklava malore e Kaukazit jugor, e cila, pas një lufte në vitet 1990, kishte qenë nën kontrollin e forcave etnike armene, të mbështetura nga Armenia.

Shfaqja e forcës e la rajonin kryesisht të shkretë, duke bërë që kryeministri armen, Nikol Pashinyan, të pretendonte se përparimi ishte një akt spastrimi etnik, të cilin Azerbajxhani e mohoi.

Ndërkohë u pasua nga përshpejtimi i bisedimeve të dy vendeve për një marrëveshje paqeje për të stabilizuar marrëdhëniet dhe për të njohur kufijtë e njëri-tjetrit.

Në një shenjë të rrallë të vullnetit të mirë, të dyja palët shkëmbyen robërit e luftës më 13 dhjetor dhe kanë lëshuar një deklaratë të përbashkët, një nga të parat që nuk ndërmjetësohet nga një palë e tretë.

Presidenti i Azerbajxhanit, Ilham Aliyev, u takua me Pashinyan në 26 dhjetor për bisedime dypalëshe në Shën Petersburg, takimi i parë i tillë midis dy liderëve që nga eksodi masiv.

Të dy palët kanë shkëmbyer shtatë drafte të një marrëveshjeje të mundshme relativisht të shkurtër paqeje.

Elchin Amirbayov, ambasadori special pranë presidentit të Azerbajxhanit, ka thënë se vendi tani po pret përgjigjen e Armenisë ndaj komenteve mbi draft propozimet e fundit.

“Ajo që është e rëndësishme të kuptohet është se në këtë fazë vendimtare të negociatave, ku me sa duket nuk jemi shumë larg nga marrëveshja përfundimtare, ne kemi nevojë për një ushtrim të orientuar drejt rezultateve”, ka thënë ai.

“E di që pas tre dekadash negociatash dhe pa asnjë rezultat të madh, ka një lloj lodhjeje dhe gjithashtu zhgënjimi në të dyja palët për sa kohë do të vazhdojmë vetëm të shohim të takohemi me njëri-tjetrin pa ndonjë rezultat të arsyeshëm”.

Nagorno-Karabaku është njohur ndërkombëtarisht si territor i Azerbajxhanit, por përpjekjet për t’i dhënë fund konfliktit janë komplikuar nga Turqia, Rusia, Irani, SHBA-të dhe BE-ja.

Që të gjithë përpiqen për ndikim diplomatik në një zonë strategjike kritike.

Rusia ka një prani të konsiderueshme ushtarake në Armeni. Zona është e një rëndësie gjeostrategjike për shkak të “korridorit të mesëm” të propozuar, korridorit të transportit që do të lidhë Kinën me Evropën përmes Azisë Qendrore, Detit Kaspik dhe Kaukazit Jugor.

Amirbayov ka thënë se pesë parimet në projekt-marrëveshjen janë “respektimi i ndërsjellë për integritetin territorial të njëri-tjetrit, sovranitetin dhe paprekshmërinë e kufijve të njohur ndërkombëtarë, refuzimin e çdo pretendimi territorial ndaj njëri-tjetrit, tani dhe në të ardhmen, refuzimi i çdo akti që do të binte ndesh me kartën e OKB-së, si përdorimi i forcës ose kërcënimi për përdorimin e forcës, por edhe përcaktimi i kufirit midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, i cili nuk është bërë kurrë”.

“Dhe, së fundi, por jo më pak e rëndësishme, hapja e rrugëve të komunikimit dhe lidhjeve midis Armenisë dhe Azerbajxhanit, sepse ne kemi qenë pa asnjë lidhje për shkak të konfliktit për 30 vjet”.

Në praktikë çështja e demarkacionit të kufirit mund të zgjidhet në një fazë të mëvonshme pasi negociatat konsiderohen kaq komplekse.

Po ashtu Azerbajxhani dëshiron një lloj mekanizmi mosmarrëveshjeje për marrëveshjen.

“Preferenca jonë do të ishte të kishim marrëveshje paqeje. Një artikull që do të fliste për një lloj komisioni dypalësh, i cili duhet të ngrihet për të trajtuar të gjitha ato keqkuptime apo dallime në interpretime mes nesh”.

Një nga çështjet e pazgjidhura është lidhja midis pjesës kryesore të Azerbajxhanit dhe enklavës së saj të Nakhiçevanit.

Si pjesë e një marrëveshjeje armëpushimi të nënshkruar në nëntor 2020 pas një shpërthimi të mëparshëm midis dy vendeve, Pashinyan ra dakord të hapte një lidhje transporti tokësor përmes territorit armen, ndoshta përgjatë një shtegu të vjetër hekurudhor sovjetik midis pjesës kryesore të Azerbajxhanit dhe Nakhiçevanit.

“Lidhja midis Azerbajxhanit dhe Nakhiçevanit midis dy pjesëve të Azerbajxhanit është thelbësore për ne, në aspektin e sigurisë kombëtare, por edhe në drejtim të sigurimit të rrugës alternative për korridorin e mesëm”, ka treguar Amirbayov.

“Ne nuk mund ta detyrojmë Armeninë të zbatojë atë për të cilën ishte zotuar dhe është e pakuptimtë të sugjerojmë se do të pushtonim për të imponuar këtë korridor me forcë apo të ngjashme. Pra, ne kemi arritur në Iran si një plan B për të ndërtuar një lidhje rrugore dhe hekurudhore përmes Iranit”.

Ai ka thënë gjithashtu se nëse është e mundur ekzistenca e rrugës alternative mund ta bëjë Armeninë të kuptojë se sa shumë mund të humbasë duke vazhduar t’i rezistojë lidhjes që kalon nëpër tokën e saj.

Shumë mund të shkojnë në keq akoma.

Më 26 shtator, udhëheqësi i separatistëve armenë në Karabak anuloi dekretin e tij të mëparshëm që urdhëronte shpërbërjen e institucioneve separatiste më 1 janar dhe shënonte fundin e sundimit separatist tre dekadash.

​ Separatistët armenë etnikë të zhvendosur tani kanë folur për formimin e një qeverie në mërgim dhe Azerbajxhani po këmbëngul se nëse armenët etnikë të zhvendosur në shtator do të kenë të drejtën e kthimit, atëherë ata azerbajxhanas të dëbuar më parë nga shtëpitë e tyre në Karabak duhet t’u njihen të drejtat.

Përveç kësaj, Rusia, garantuesi i mëparshëm, po përpiqet të rifitojë ndikimin, i cili u zbeh kur nuk ndërhyri për të ndihmuar Armeninë në ditën e sulmit vendimtar të 19 shtatorit, siç kishte bërë në sulmet e mëparshme ushtarake nga Azerbajxhani i mbështetur nga Turqia.

Rusia e konsideron Pashinyanin si shumë pro-evropian, veçanërisht pasi ai refuzoi të marrë pjesë në disa takime të fundit të organeve rajonale të udhëhequra nga Rusia.

Por Rusia nuk e ka braktisur rolin e saj dhe ishte domethënëse që të dy udhëheqësit u takuan në tokën ruse duke pasur parasysh numrin e madh të vendeve që ofrohen si ndërmjetës.

Marrë nga “The Guardian”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.