Asnjëherë mos merrni këshilla shëndetësore nga njerëzit më të moshuar në botë, thonë shkencëtarët

Vdekja e personit më të vjetër në botë, Maria Branyas Morera, në moshën 117-vjeçare, mund të bëjë që shumë njerëz të mendojnë për sekretet e një jete jashtëzakonisht të gjatë, por shkencëtarët thonë se do të ishte më mirë të shmangej marrja e këshillave për jetëgjatësinë nga vetë njëqindvjeçarët.

Sipas faqes së internetit të Guinness World Records, Branyas besonte se jetëgjatësia e saj buronte nga “rendi, qetësia, lidhja e mirë me familjen dhe miqtë, kontakti me natyrën, stabiliteti emocional, pa shqetësime, pa keqardhje, shumë pozitivitet dhe qëndrimi larg njerëzve toksikë”.

Megjithatë, Richard Faragher, një profesor i biogerontologjisë në Universitetin e Brighton, tha se në realitet shkencëtarët ende po përpiqeshin të kuptonin pse disa njerëz jetonin përtej moshës 100 vjeç.

Faragher tha se kishte dy teori kryesore dhe ato nuk përjashtonin njëra-tjetrën.

E para, tha ai, ishte se disa individë në thelb ishin thjesht me fat. Me fjalë të tjera, vetëm për shkak se njëqindvjeçarët kishin zakone të caktuara, kjo nuk do të thotë se ato zakone po nxisin jetëgjatësinë e tyre – një gabim në logjikë i njohur si “paragjykim i mbijetesës”.

“Vetëm sepse i keni mbijetuar pirjes së duhanit 60 herë në ditë, nuk do të thotë se të pini 60 duhan në ditë është mirë për ju”, tha Faragher.

Teoria e dytë, tha ai, ishte se njëqindvjeçarët kishin veçori specifike gjenetike, që i pajisnin ata të jetonin një jetë më të gjatë – me fjalë të tjera ata u bënë më të fortë si rezultat i gjenetikës së tyre.

Faragher tha se të dyja teoritë, megjithatë, rezultuan në të njëjtin paralajmërim: “Kurrë, kurrë mos merrni këshilla për shëndetin dhe mënyrën e jetesës nga një njëqindvjeçar”.

Ai shtoi: “Ajo që shihni me shumicën e njëqindvjeçarëve shumicën e kohës – dhe këto janë përgjithësime – është se ata nuk kërkojnë shumë ushtrime. Shumë shpesh, dietat e tyre janë mjaft të pashëndetshme”, duke vënë në dukje se disa qindvjeçarë ishin gjithashtu duhanpirës.

“Kjo përputhet me shumë prova epidemiologjike që kemi se si të zgjasni jetëgjatësinë tuaj të shëndetshme,” tha ai, duke shtuar se një studim i madh zbuloi se mos pirja e duhanit, ushtrimet fizike, pirja e moderuar dhe ngrënia e pesë racioneve me fruta dhe perimet në ditë mund të rrisin jetëgjatësinë deri në 14 vjet.

“Fakti që [njëqindvjeçarët] bëjnë shumë nga këto gjëra të pashëndetshme dhe ende e kalojnë [jetën], thotë se ata janë ose me fat ose zakonisht të pajisur shumë mirë [gjenetikisht],” tha ai.

Branyas pranoi se fati kishte luajtur një rol në jetën e saj të gjatë, ndërsa vajza e saj Rosa Moret dikur ia atribuoi atë gjenetikës. “Ajo nuk ka shkuar kurrë në spital, ajo kurrë nuk ka thyer asnjë kockë, është mirë, nuk ka dhimbje”, tha Moret për televizionin rajonal katalanas në vitin 2023.

Faragher shtoi se shumë nga mundësitë e diskutuara se pse njëqindvjeçarët jetojnë më gjatë mund të jenë në fakt shembuj të shkakësisë së kundërt. Për shembull, ideja se të kesh një këndvështrim mendor pozitiv mund t’ju ndihmojë të jetoni për një kohë shumë të gjatë, të paktën pjesërisht, mund të jetë i rrënjosur në faktin se njerëzit janë më sanguinë sepse kanë shëndet më të mirë.

“Kur ka qenë hera e fundit që keni pasur një qëndrim vërtet pozitiv mendor dhe dhimbje dhëmbi?” tha ai.

Faragher shtoi se një problem ishte se kur konsideroheshin njëqindvjeçarët, kishte një tendencë për t’u përqëndruar në gjëra që mund të kishin ndihmuar mbijetesën e tyre. “Por ne nuk i konsiderojmë pamundësuesit,” tha ai.

Prof David Gems, një gjenetist në University College London, tha se ndërsa seksi ishte një faktor i rëndësishëm në jetëgjatësinë – me gratë që plaken më ngadalë se burrat – ai pranoi se fati ishte i rëndësishëm, duke vënë në dukje se një shembull ishte ndryshueshmëria natyrore në shkallën e plakjes.

“Unë punoj me krimba nematodë që jetojnë vetëm disa javë,” tha ai. Krimbat janë gjenetikisht identikë me njëri-tjetrin dhe mbahen në kushte të njëjta, por krimbat e parë vdesin nga pleqëria rreth 10 ditë dhe të fundit rreth 30 ditë.

Por, ndërsa në nivel individual, një dozë fati mund të ndihmojë në shpjegimin pse disa njerëz jetojnë mbi 100, ekspertët thonë se ka faktorë të njohur që mund të ndihmojnë në përmirësimin e jetëgjatësisë në nivel popullsie, duke përfshirë përmirësimet në kujdesin shëndetësor dhe higjienën.

“Që prej rreth 100 vjetësh, ajo që filluam të shohim ishte përparime të mëdha në jetëgjatësinë e nxitur nga përmirësimet në uljen e gjasave që fëmijët të vdesin,” tha David Sinclair, shefi ekzekutiv i Qendrës Ndërkombëtare të Jetëgjatësisë, duke vënë në dukje se kjo ishte kryesisht deri në hyrjen e vaksinave dhe ujit të pastër.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.