“Zgjidhja” e qeverisë, s’është zgjidhje – ekonomistët kritikë me vendimin e qeverisë për çmimet e naftës

Për njohësit e ekonomisë strategjia e qeverisë së Kosovës për të kontrolluar çmimet e naftës duke caktuar çmim tavan nuk është zgjidhje afatgjatë.

Qeveria e Kosovës pati njoftuar ditë më parë se zgjidhjen e çmimeve të naftës që po rriten vazhdimisht e sheh përmes caktimit të një çmimi tavan dhe me 27 qershor, e hënë, është nxjerr vendimi që “çmimi maksimal i lejuar i naftës është 1.85 euro për litër, i benzinës 1.74 euro dhe i gazit 0.78 euro”.

Shifra këto që nuk përbëjnë ulje të çmimeve, por vetëm siguri se s’mund të shkojnë më lartë.

Sipas Nagip Skenderit, profesor në Fakultetin Ekonomik në Universitetin e Prishtinës, “Qeveria e Kosovës në mënyrë urgjente dhe në bashkëpunim me ekspertët e fushës dhe partive të tjera opozitare të mënjanojë në tërësi për një periudhe të caktuar kohore akcizën në naftë dhe derivate të saj”.

Ai, njëjtë si edhe propozimet e opozitës, beson se Kosova mund të ndikojë në uljen e çmimeve me “heqjen e akcizës për një kohë të caktuar derisa të stabilizohen çmimet në treg (natyrisht me ndaljen e invazionit rus ne Ukrainë)”.

“Sepse, në ekonomi ngritja e çmimeve në naftë dhe derivate të saj shërben për ngritjen e inflacionit në shkallë të gjerë edhe në produktet dhe shërbimet tjera esenciale për CPI (Shportën Konsumatore të Qytetarit), sepse nafta dhe derivatet e naftës janë sikurse ‘lokomotiva që udhëheqë vagonët e tjerë të trenit’.

Ndërhyrja direkte me heqje të akcizës për Skënderin do të nënkuptonte ulje të çmimeve në shumë sektorë të tjerë, për shkak të ndërvarshëmërisë që ka tregu.

“Prandaj, Qeveria duhet të veprojë me urgjencë në këtë drejtim dhe të ndërmarr masat e duhura duke shmangur akcizën në këto produkte, sepse mund të ndodh shumë shpejt që mund të ballafaqohet me protesta sociale në mbrojtje të standardit social”.

Edhe për ekonomistin Imer Raçi, zgjidhja nuk është caktimi i një çmimi fiks, pasi “nuk kemi prodhim nafte, pra nuk kemi rafineri nafte”.

“Mirëpo, pasi që rritja e çmimit te naftës ka ardhur edhe si pasoj e rritjes së çmimit në berza është e nevojshme që përmes politikave fiskal ta ulim ose liruar naftën”.

Për Raçin, ulja bëhet me largimin e akcizës e TVSH-së, që do e lironte çmimin e naftës në 1.14 euro”.

Edhe ky, njëjtë si Skënderi, pohon se “rritja e çmimit të naftës do të ndikojë dukshëm në rritjen e çmimit të produkteve e që kjo automatikisht do ta dëmtojë shportën e konsumatorit”.

“Ne çdo ditë po bëhemi më të varfër, pra duhet patjetër një ndërhyrje përmes politikave fiskale për ulje çmimi edhe tek produktet bazike si buka, qumështi, kripa, vaji… pse jo edhe subvencionim i këtyre produkteve deri në tejkalim të krizës”.

Raçi ka edhe një opsion, nëse qeveria në mënyrë kategorike refuzon heqjen e akcizës e TVSH-së.

“Të hiqet akciza sidomos tek bujqësia, transporti publik e shumë e shumë prodhues të tjerë vendorë në mënyrë që të mos ndikohet te rritja e çmimit të produkteve e që e godasin standardin jetësor të qytetarit të Kosovës”.

Përkundër këshillave nga ekspertët, qeveria ka refuzuar të marrë masa të tilla, pasi, edhe sipas ministrit të Financave Hekuran Murati, kjo do të mund të përkthehej vetëm në një situatë edhe më të rëndë.

Sipas tij, edhe sikur qeveria të heqë akcizën dhe tatimin mbi vlerën e shtuar, kjo nuk garanton se naftarët nuk i rrisin prapë çmimet. Kështu edhe do të vazhdonte çmimi të jetë i njëjtë edhe qeveria nuk do të grumbullonte të hyrat më.

Edhe ky arsyetim i ministrit është hedhur poshtë nga ekspertët, pasi kanë thënë se këto dy masa nuk e përjashtojnë njëra tjetrën: qeveria do të mund të hiqte akcizën e më pas të caktonte çmimin tavan që do parandalonte rritjen e mëtejme.

Çka është akciza dhe çfarë roli luan te çmimet?

Akciza është tatim indirekt në mallra të cilat konsiderohen si mallra që kanë kosto shtesë për qytetarët dhe nuk janë esenciale. Për shembull mallrat që kanë efekt në ambient apo mallrat që janë të dëmshme për shëndetin, si duhani.

Fjala akcizë vjen nga holandishtja dhe do të thotë taksë detyrimi.

Qëllimet kryesore janë të demotivojnë përdorimin e një malli dhe të rrisin të hyrat për qeverinë.

Koston e bën konsumatori, ndërsa dallon nga TVSH edhe në faktin që caktohet për njësi e jo si përqindje. Pra 50 centë për litër p.sh.

Pse s’e heqë Qeveria?

Sepse do ndikonte në uljen e buxhetit. Prandaj.

Buxhet mbi të cilin qeveria ka llogaritur dhe hartuar plan program për realizim projektesh.

Në vitin 2021, 20 për qind e pranimeve në buxhet kanë ardhur pikërisht nga akciza.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.