Vizat na i hoqën, jo edhe masat – Intervistë e shefit të Zyrës së BE në Kosovë, Tomas Szunyog, për Albanian Post

Sulmi terrorist i 24 shtatorit, ku mbeti i vrarë rreshteri Afrim Bunjaku, sipas shefit të Zyrës së Bashkimit Evropian, Tomas Szunyog, “ktheu sytë” nga Kosova dhe rriti shqetësimet e bashkësisë ndërkombëtare për situatën e sigurisë në Veri.

Madje sulmi në Banjë, për njeriun kryesor të BE-së në Kosovë, “ndezi alarmin”, meqë përmasat e këtij operacioni ishin të paprecedentë dhe sasia e municioneve dhe armëve të konfiskuara ishin masive.

“Ne gjithashtu presim që të gjithë autorët të kapen dhe të sillen menjëherë para drejtësisë dhe Serbia të bashkëpunojë plotësisht dhe të marrë të gjitha hapat e nevojshëm në këtë drejtim”, thotë Szunyog në një intervistë për Albanian Post.

Ndërkaq rreth paralajmërimin të kryeministri Albin Kurti për qëllimet malicioze të Serbisë, Szunyog deklaron se është duku u punuar që të parandalohet ndonjë sulm i ri ndaj Kosovës dhe si “preventiv” është rritur numri i ushtarëve të NATO-së dhe pjesëtarëve të EULEX-it në Veri.

“Pas sulmit, NATO dërgoi përforcime në Kosovë dhe EULEX-i e shtoi praninë e tij në veri. Momentalisht, ndërsa e kuptoj se pasojat e këtij sulmi janë ndjerë ende në terren, dua të theksoj se ne të gjithë po punojmë shumë për të siguruar që Kosova të jetë e sigurt”, nënvizoi shefi i BE-së në Kosovë.

Szunyog që kreu studimet në Institutin Shtetëror të Moskës për Marrëdhëniet Ndërkombëtare, ndër të tjera ka folur edhe për draft-statutin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe që i është dorëzuar kryeministrit Albin Kurti më 21 tetor, për të cilin thotë respekton rendin kushtetues të Kosovës.

“Respekton marrëveshjet e vitit 2013 dhe 2015 që përbëjnë bazën ligjore të Asociacionit, plus konventat ndërkombëtare përkatëse, si Karta Evropiane e Vetëqeverisjes Lokale”, ka shpjeguar Szunyog.

Ish-përfaqësues i Përhershëm i Çekisë në Komitetin Politik dhe të Sigurisë së BE-së, ka shtuar se është kruciale për Kosovën që ta themelojë Asociacionin, përkundër insistimit të kryeministrit Kurti se s’do ta jetësoj këtë mekanizim pa nënshkrimin e marrëveshjes së Brukselit/Ohrit nga Serbia.

“Marrëveshja, së bashku me aneksin e saj zbatues, është bërë ligjërisht e detyrueshme përmes deklaratës me shkrim të Përfaqësuesit të Lartë Borrell më 18 mars 2023. Më lejoni gjithashtu të shtoj se zbatimi i Marrëveshjes do të jetë pjesë integrale e rrugës evropiane të Kosovës dhe Serbisë”, potencoi ai.

Ndërsa për sanksionet që i janë vendosur Kosovës nga Bashkimit Evropian gjatë muajit qershor për mos-shtensionim të situatës në Veri, diplomati çek thotë se për largimin ose jo të tyre, kjo varet nga konstruktviteti i Qeverisë dhe angazhimi i saj për t’i plotësuar kërkesat e BE-së.

“Organizimi i zgjedhjeve të parakohshme lokale në katër komunat veriore; dhe angazhim konstruktiv dhe gatishmëri për të zbatuar, pa vonesë apo parakushte, angazhimet e marra sipas Marrëveshjes për Rrugën drejt Normalizimit dhe Aneksit të Zbatimit të saj, si dhe marrëveshjeve të tjera të arritura në Dialogun e lehtësuar nga BE-ja. Kjo përfshin themelimin e Asociacionit/Bashkësisë së Komunave me Shumicë Serbe”.

Intervista e plotë e shefit të Zyrës së Bashkimit Evropian në Kosovë, Tomas Szunyog për Albanian Post:

Albanian Post: Qeveria e Kosovës ka shprehur shqetësimin e saj me propozimin e Komisionit Evropian për heqjen e vizave për mbajtësit e pasaportave serbe, të cilët banojnë në territorin e Kosovës. A mendoni se ky është një propozim i drejtë, pasi qeveria e ka konsideruar se është shkelje e sovranitetit?

Tomas Szunyog: Në nëntor, Komisioni Evropian propozoi ndryshimin e Rregullores (BE) 2018/1806 për poseduesit e pasaportave të lëshuara nga Drejtoria Koordinuese Serbe, të cilët aktualisht nuk përfitojnë nga regjimi pa viza serb në zonën Shengen. Siç ka shpjeguar tashmë Komisioni, qëllimi i këtij propozimi është të sigurojë që të gjithë qytetarët e Ballkanit Perëndimor të mbulohen nga një regjim pa viza kur udhëtojnë në BE. Ky propozim pritet të shqyrtohet nga Këshilli dhe Parlamenti Evropian në vitin 2024.

Ajo që është e sigurt tani është se poseduesit e pasaportave të Kosovës do të mund të udhëtojnë si turistë në BE pa vizë për 90 ditë në çdo periudhë 180 ditore nga 1 janari e tutje. Ky është një moment historik i rëndësishëm në marrëdhëniet BE-Kosovë dhe një hap i rëndësishëm në rrugën e Kosovës drejt BE-së. Jemi shumë të lumtur të festojmë së bashku këtë moment historik të rëndësishëm. Është rezultat i punës së palodhur shumëvjeçare nga institucionet e Kosovës, qeveritë, institucionet e BE-së, shtetet anëtare të BE-së, shoqëria civile, mediat dhe të tjerët.

Albanian Post: Akoma nuk janë hequr masat ndëshkuese që Bashkimi Evropian i vendosi Kosovës në korrik, kur pritet të hiqen këto masa? Qeveria po kërkon që ato të hiqen. A varet ky vendim nga rrjedha e dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe gatishmëria e Kosovës për të ndërmarrë hapa të mëtejshëm për themelimin e Asociacionit?

Tomas Szunyog: Në deklaratën e saj të 3 qershorit, BE-ja ka shprehur qartë se çfarë pret të bëjë Kosova për të hequr këto masa të përkohshme dhe të kthyeshme që u prezantuan në fund të qershorit: de-përshkallëzimi në veri të Kosovës; organizimi i zgjedhjeve të parakohshme lokale në katër komunat veriore; dhe angazhim konstruktiv dhe gatishmëri për të zbatuar, pa vonesë apo parakushte, angazhimet e marra sipas Marrëveshjes për Rrugën drejt Normalizimit dhe Aneksit të Zbatimit të saj, si dhe marrëveshjeve të tjera të arritura në Dialogun e lehtësuar nga BE-ja. Kjo përfshin themelimin e Asociacionit/Bashkësisë së Komunave me Shumicë Serbe.

Tashmë në shtator, vendet anëtare të BE-së theksuan se BE-ja është e gatshme të heqë këto masa në rast të përparimit në përmbushjen e kërkesave ekzistuese, ose të vlerësojë masat e mëtejshme ndaj të dyja palëve, nëse është e nevojshme. Unë sinqerisht shpresoj se këto kërkesa do të përmbushen së shpejti, në mënyrë që të heqim masat që të kthejmë fokusin tonë në reformat që janë jo vetëm shumë të rëndësishme për afrimin e Kosovës me BE-në, por edhe të nevojshme për të mirën e shoqërisë në Kosovë.

Albanian Post: Qeveria e Kosovës ka pranuar draft-statutin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe të propozuar nga BE-ja, por në Kosovë ka shqetësim se Asociacioni do të krijojë një nivel të tretë të pushtetit, një autonomi territoriale për serbët dhe do minojnë sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës. A është kjo një kritikë e bazuar?

Tomas Szunyog: Nuk jam në dijeni të ndonjë vendimi të Qeverisë së Kosovës për pranimin e projektstatutit. Siç e dini tashmë, një propozim i ri i balancuar evropian për themelimin e Asociacionit/Bashkësisë së Komunave me Shumicë Serbe iu prezantua partnerëve nga EUSR Lajcak gjatë vizitës së tij në rajon në fund të tetorit. Ajo u diskutua më pas me të dyja palët gjatë takimit të mëparshëm të liderëve në margjinat e Këshillit Evropian.

Në një intervistë të fundit për një media kosovare, EUSR Lajcak shprehu bindjen e tij se ky dokument respekton jo vetëm rendin kushtetues të Kosovës dhe vijat e kuqe të njohura të saj, por edhe Marrëveshjet e vitit 2013 dhe 2015 që përbëjnë bazën ligjore të Asociacionit, plus konventat ndërkombëtare përkatëse, si Karta Evropiane e Vetëqeverisjes Lokale.

Albanian Post: Kryeministri Albin Kurti ka paralajmëruar se krimineli Milan Radoiçiç, po përgatit sulme të reja ndaj Kosovës. Mendoni se ekziston rreziku i një sulmi të ri dhe cilat janë masat që duhen marrë?

Tomas Szunyog: Institucionet e BE-së dhe shtetet anëtare të BE-së po ndjekin nga afër debatin publik dhe deklaratat për mundësinë e një sulmi tjetër kundër Kosovës. Jam plotësisht i vetëdijshëm se sulmi i dhunshëm në Banjskë ngriti alarmin duke qenë se përmasat e këtij operacioni ishin të paprecedentë dhe sasia e municioneve dhe armëve të konfiskuara ishin masive. Në të vërtetë, ky sulm i ktheu të gjithë sytë nga Kosova dhe rriti shqetësimet e bashkësisë ndërkombëtare për situatën e sigurisë në veri të Kosovës.

Pas sulmit, NATO dërgoi përforcime në Kosovë dhe EULEX-i e shtoi praninë e tij në veri. Momentalisht, ndërsa e kuptoj se pasojat e këtij sulmi janë ndjerë ende në terren, dua të theksoj se ne të gjithë po punojmë shumë për të siguruar që Kosova të jetë e sigurt. Kjo është në interes të të gjithëve në Kosovë dhe më gjerë.

Ne gjithashtu presim që të gjithë autorët të kapen dhe të sillen menjëherë para drejtësisë dhe Serbia të bashkëpunojë plotësisht dhe të marrë të gjitha hapat e nevojshëm në këtë drejtim.

Albanian Post: Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka thënë se pa nënshkrimin e marrëveshjes së Brukselit/Ohrit nga Serbia, nuk do ta themelojë Asociacionin e Komunave me Shumicë Serbe, edhe pse e ka pranuar draftin e BE-së për themelimin e kësaj. mekanizmi. Ai tha se pa nënshkrimin e marrëveshjes ajo nuk do të zbatohet. Mendoni se ngritja e këtij mekanizmi është një çështje urgjente?

Tomas Szunyog: Më lejoni së pari të bëj një koment për çështjen e nënshkrimit të Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit. Qëndrimi konsistent ii BE-së, i cili gjithashtu është komunikuar publikisht në disa raste, është se Marrëveshja është e detyrueshme në tërësinë e saj për të dyja palët. Marrëveshja, së bashku me aneksin e saj zbatues, është bërë ligjërisht e detyrueshme përmes deklaratës me shkrim të Përfaqësuesit të Lartë Borrell më 18 mars 2023. Më lejoni gjithashtu të shtoj se zbatimi i Marrëveshjes do të jetë pjesë integrale e rrugës evropiane të Kosovës dhe Serbisë.

Sa i përket statutit, dua të përmend sërish një deklaratë të fundit të EUSR Lajcak se ekspertët e tij e kanë shqyrtuar këtë çështje dhe kanë ofruar opsione për Kosovën. E kuptoj që diskutimi për këtë temë vazhdon.

Dua ta mbyll këtë intervistë duke u uruar të gjithëve festat e fundvitit dhe një Vit të Ri të lumtur të mbushur me paqe, shëndet dhe lumturi.