Furnizimi me ujë për pothuajse një milion banorë të Romës së lashtë, mbështetej në 11 ujësjellësit e qytetit.
Roma e lashtë ishte një vend i etur. Qyteti ishte zbukuruar me kopshte të harlisura dhe burime dramatike. Qytetarët bënin banja publike me avull dhe shijonin ujin e rrjedhshëm që u dërgohej shtëpive të tyre – teksa ujërat e zeza u merreshin me vete.
Industritë e lulëzuara të Romës përdorën sasi të mëdha uji për të fuqizuar makineritë dhe për të krijuar mallra për qytetin, i cili kishte një popullsi prej afro gjysmë milioni deri në 1 milion njerëz në kulmin e tij.
Asgjë nga kjo nuk do të ishte e mundur pa 11 ujësjellësit romakë që furnizonin me ujë kryeqytetin nga fshatrat përreth. Ujësjellësit romakë ishin një arritje teknologjike kurorëzuese e botës së lashtë. Ujësjellësi i parë i Romës u ndërtua në vitin 312 para Krishtit dhe shumë të tjerë do të ndërtoheshin gjatë pesë shekujve të ardhshëm.
Megjithatë, ata nuk e shpikën idenë e përdorimit të ujësjellësve për të lëvizur miliona litra ujë të ëmbël. Asirianët, Grekët, Egjiptianët dhe më shumë kishin përdorur të gjitha ujësjellësit për të furnizuar qytete të thata dhe të etura. Por ujësjellësit e Romës së lashtë dallohen falë shkallës së tyre të madhe dhe arkitekturës që të lë pa frymë, të cilat shpesh përdornin ura të ngritura për të kaluar ujin nëpër lugina dhe mbi zonat urbane. Në fakt, disa mbajnë ujë edhe tani që kanë kaluar 2 mijë vjet.
Ujësjellësit romakë: mrekullitë e lashta teknologjike
Ujësjellësit drejtojnë ujin në distanca të gjata duke përdorur vetëm gravitetin. Sidoqoftë, që koncepti të funksionojë, ai duhet të ndërtohet me një saktësi mahnitëse. Disa ujësjellës romak anojnë vetëm një këmbë ose dy për milje, sipas Shërbimit Gjeologjik të Shtetet e Bashkuara. Dhe ndërsa arkitektura e tyre mahnitëse dhe e harkuar prej guri mund t’i ketë bërë ujësjellësit të famshëm, shumica dërrmuese e ujësjellësve romakë u ndërtuan në të vërtetë nën tokë. Ndërtuesit e dinin se duke i mbajtur të mbuluar dhe duke mbrojtur ujin nga rrezet e diellit, ata do të shmangnin ndotësit dhe do të shmangnin algat.
Ujësjellësit romak nuk furnizuan vetëm ujë me Romën, gjithashtu. Gjatë shekujve, perandoria e lashtë romake u rrit për të pushtuar pjesën më të madhe të Evropës, Afrikës Veriore dhe Azisë Perëndimore. Dhe ndërsa ushtria e saj u përhap në të gjithë globin, kultura romake shpesh zëvendësoi traditat vendase me gjuhën, alfabetin, kalendarin dhe teknologjinë e saj. Si rezultat, ujësjellësit romakë ende mund të vizitohen në të gjithë botën e lashtë.
Ndërtuesit romakë i ndërtuan këto vepra monumentale të infrastrukturës publike në vende të largëta si Britania e Madhe dhe Maroku, ku qytetërimet me rritje të shpejtë kishin gjithashtu nevojë për ujë të bollshëm të freskët. Ka dhjetëra shembuj të njohur të gjetur në Evropë, Afrikë dhe Azi.
Në Francë, një ujësjellës romak i shekullit të parë pas Krishtit i quajtur Pont du Gard dërgoi ujë mbi dhjetëra kilometra në qytetin romak të atëhershëm Nimes.
Në Spanjë, Ujësjellësi i Segovia arrin gati 100 metra i gjatë në urën e tij më të lartë dhe daton rreth shekullit të dytë pas Krishtit. Ai siguroi ujë për qytetin nga një lumë afërsisht 10 milje larg.
Në Siri dhe Jordan, ndërtuesit e perandorisë romake kaluan më shumë se një shekull duke ndërtuar një sistem monumental të kanaleve, tuneleve dhe urave të quajtura Gadara. Vetëm një seksion ishte 60 kilometra i gjatë. Ai mbante ujë nga një moçal tashmë i thatë në ligën e lulëzuar të 10 qyteteve të lashta të quajtur Decapolis, duke krijuar një oazë në shkretëtirë.
Në Tunizi, ujësjellësi Zaghouan i shekullit të erës sonë furnizoi qytetin e lashtë të Kartagjenës me ujë nga më shumë se 80 kilometra larg, duke e bërë atë ndër ujësjellësit më të gjatë romakë.
Në Turqi, kryeqyteti i perandorisë romake lindore, Kostandinopoja, furnizohej me ujë nga Ujësjellësi i Valens, i cili u ndërtua në shekullin e katërt pas Krishtit, qyteti e përdori atë për shekuj me radhë, dhe qeveritë sunduese e mbajtën ujësjellësin shumë kohë pas rënies së perandorisë romake.
Rënia e Perandorisë Romake
Inxhinierët modernë ende mrekullohen me këto bëma, megjithatë perandorët e Romës shpesh kishin qasje në burime që nuk janë të zakonshme sot. Ata ushtronin kontroll të njëanshëm të kombit të tyre dhe mund të përdornin punën e skllevërve në projekte madhështore. Në fakt, kjo ishte pjesë e çështjes. Ndërsa ujësjellësit mund të kenë shërbyer për një qëllim praktik, ato gjithashtu u dyfishuan si një shenjë e fuqisë së Romës jashtë vendit.
Ndërtimi i ujësjellësve të rinj – dhe projekteve të tjera – përfundimisht u zbeh në të gjithë perandorinë romake në shekujt që çuan në kolapsin e saj në vitin 476 pas Krishtit. Dhe në shekujt që pasuan, ujësjellësit do të binin në mënyrë të përsëritur në neglizhencë dhe në shkatërrim, vetëm për t’u shpëtuar deri në fund -përpjekjet për riparimin e gropave që e mbanin ujin e pastër të rrjedhë në qytetin e Romës.
Në fakt, virgjëresha Aqua, ujësjellësi që Agrippa e orkestroi me aq kujdes, ende rrjedh nëpër qytet sot. Është një kujtesë e aftësive teknologjike të njerëzimit edhe në antikitet. Dhe kjo na tregon atë që është e mundur me planifikim dhe imagjinatë të mjaftueshme – dhe pak negociata të kujdesshme.
