“The Guardian”: Shpallja e lumit Vjosa Park Kombëtar, moment historik

Një nga lumenjtë e fundit të egër në Evropë, ku jetojnë më shumë se 1 mijë lloje kafshësh dhe bimësh, është shpallur Park Kombëtar nga qeveria shqiptare, duke e bërë Vjosën të parin e këtij lloji në kontinent.

Kështu nis shkrimi dedikuar Vjosës nga e përditshmja britanike “The Guardian”.

Vjosa rrjedh 270 kilometra nga malet e Pindit në Greqi përmes kanioneve të ngushta, fushave dhe pyjeve në Shqipëri deri në bregdetin e Adriatikut.

I lirë nga digat apo pengesat e tjera artificiale, është i pasur me specie ujore dhe mbështet kafshë të egra të panumërta, duke përfshirë vidrën, shkabën egjiptiane të rrezikuar dhe rrëqebullin ballkanik të rrezikuar në mënyrë kritike, nga të cilët vetëm 15 vlerësohet të mbeten në Shqipëri.

Prej vitesh, ekosistemi “i brishtë” i Vjosës ka qenë i kërcënuar: në një moment ishin planifikuar rreth 45 hidrocentrale në të gjithë rajonin.

Por pas një fushate gati dhjetëvjeçare nga OJQ-të mjedisore, shkruan “The Guardian”, Vjosa u shpall Parku i parë Kombëtar i lumit të egër në Evropë.

Dhe ambientalistët e kanë përshkruar këtë si një vendim historik që e ka vendosur kombin e vogël ballkanik në ballë të mbrojtjes së lumenjve.

Shqipëria, e cila tërhoqi 7.5 milionë vizitorë vitin e kaluar, më shumë se dyfishi i popullsisë prej 2.8 milionë banorësh, shpreson të rigjenerojë fshatrat në rajonin e Vjosës nëpërmjet ekoturizmit.

Një bashkëpunim midis qeverisë shqiptare, ekspertëve ndërkombëtarë, OJQ-ve nga fushata Save the Blue Heart of Europe për mbrojtjen e lumenjve të Ballkanit, Bashkimit Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN) dhe Patagonia, synon të sigurojë mbrojtjen e Vjosës dhe ekosistemet unike të saj.

I është dhënë statusi i parkut të kategorisë II të IUCN, një nivel i lartë mbrojtjeje i ngjashëm me atë të shkretëtirës.

Kategorizimi mbulon “proceset ekologjike në shkallë të gjerë”, speciet dhe ekosistemet, thelbësore për të garantuar ndalimin e nxjerrjes së digave dhe zhavorrit.

Dhe pritet të jetë funksional në vitin 2024.

Boris Erg, drejtor i zyrës evropiane në IUCN, ka thënë se kjo “shënon një moment historik për njerëzit dhe biodiversitetin e Shqipërisë”.

“Ne ftojmë qeveritë e tjera në rajon dhe më gjerë të tregojnë ambicie të ngjashme dhe të ndihmojnë në arritjen e qëllimit jetik për mbrojtjen e 30 për qind të planetit deri në vitin 2030”, ka sugjeruar ai.

Parku do të përfshijë 118 milje të Vjosës në Shqipëri, tre degët kryesore dhe një pjesë toke, duke përfshirë zonat në rrezik përmbytjeje.

Faza e dytë sakaq do të shtojë degë të tjera. Ndryshe nga Zonat e Mbrojtura të Shkretëtirës së IUCN, të cilat kufizojnë numrin e vizitorëve, ai do të lejojë turizmin rekreativ dhe disa aktivitete të tjera si peshkimi lokal.

Qeveria po fillon një proces të përbashkët me autoritetet greke për krijimin e parkut ndërkufitar Aoos-Vjosa, duke synuar mbrojtjen e të gjithë lumit në të dy vendet, të cilët ranë dakord në janar për të nënshkruar një memorandum mirëkuptimi që përcakton veprimet e ardhshme.

Evropa ka peizazhin lumor më të penguar në botë, me barriera të tilla si digat, plehrat dhe kaldaja, që vlerësohet të jenë më shumë se një milion, sipas një studimi të BE-së në vitin 2020 në 28 vende.

Një fragmentim i tillë i lumenjve ndikon në aftësinë e tyre për të mbështetur jetën.

Ulrich Eichelmann, pjesë e fushatës Save the Blue Heart of Europe, ka treguar se “shumica e njerëzve në Evropën Qendrore nuk kanë parë kurrë një lumë të egër, të gjallë, të lirë nga ndikimet e ndërhyrjes njerëzore”.

“Por këtu, ju keni një lumë të egër, plot kompleksitet dhe pa ndërhyrje”, ka shtuar ai. Ndaj dhe shpreson se do të krijohen edhe plane të tjera për lumenjtë e egër diku tjetër.

Ryan Gellert, shefi ekzekutiv i Patagonia-s, ka treguar se bashkëpunimi ka nxjerrë në pah fuqinë e veprimit kolektiv.

“Shpresojmë se do të frymëzojë të tjerët që të mblidhen për të mbrojtur vendet e egra që kemi lënë, në një mënyrë kuptimplote”, ka thënë ai.

Po ashtu ka theksuar se  parku ishte prova se “shkatërrimi i natyrës nuk duhej të ishte çmimi i përparimit”.

Kompania ka siguruar 4.6 milionë dollarë për të mbështetur Parkun Kombëtar dhe për të mbrojtur lumenjtë e egër në të gjithë Ballkanin, nëpërmjet Holdfast Collective jofitimprurëse.

Referuar “The Guardian”, fushata për mbrojtjen e Vjosës mori një shtysë kur Leonardo DiCaprio postoi në lidhje me të në Instagram në vitin 2019, duke thënë: “Ky është një nga lumenjtë e fundit të egër të Evropës: por për sa kohë?”

Ndërkohë, OJQ-të kanë thënë se ka ende punë për të bërë për të mbrojtur pjesët e mbetura të pambrojtura të lumit.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.