Vende

Shtëpitë e lashta konike të Italisë


Në thembër të çizmes së Italisë, 56 kilometra në jug të qytetit port pulian të Bari-t, mund të shihen disa kasolle të vogla guri me çati konike të mbuluara nga shkëmbi.

Ato janë të shpërndara midis ullinjve në të dy anët e rrugës.

Pulia është gjithashtu e njohur për këto mrekulli të lashta arkitekturore të quajtura trulli.

Të gjetura në të gjithë luginën e Itria-s – ku ka rreth 50 mijë gjithsej – trulli-t janë veçanërisht të përhapura në qytetin e Alberobello-s, ku afërsisht 1 mijë e 500 prej tyre grumbullojnë rrethet e Rione Monti dhe Rione Aja Piccola.

Disa trulli qëndrojnë të vetme, ndërsa të tjerët janë grumbulluar së bashku përgjatë korsive me kalldrëm të qytetit të shndërruar në rezidenca, dyqane, restorante dhe hotele.

Sot, trulli i Alberobello-s është një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, megjithëse shumë njerëz jashtë Italisë nuk kanë dëgjuar kurrë për këto struktura konike.

Trulli-t janë produkte të kulturës mesapiane dhe janë të pranishme në rajonet e Pulia-s që kanë njohur atë ndikim kulturor”, ka treguar profesoresha Annunziata Berrino.

Megjithëse nuk ka një konsensus të qartë se kur u ndërtuan trulli-t e parë, shumica e burimeve bien dakord që më të vjetrat janë disa mijëra vjeçare.

Po ashtu origjina e emrit të tyre mbetet e paqartë.

Sipas Berrino, trulli pulian fillimisht u ndërtua për të shërbyer si strehë të përkohshme në terren për barinjtë dhe kafshët, veçanërisht gjatë vapës së verës.

Dhe se u ndërtuan nga gurë që vendasit hoqën nga toka shkëmbore për të mbjellë ullinj dhe hardhi rrushi.

Me kalimin e kohës, këto kasolle filluan të funksionojnë si hapësira magazinimi për pajisjet e fermës, si dhe shtëpi të përhershme për fermerët dhe pronarët e vegjël të tokave.

Ajo që është e jashtëzakonshme në lidhje me trulli-t e Alberobello-s është se sa mirë i kanë qëndruar provës së kohës, pavarësisht se janë ndërtuar duke përdorur mur të thatë pa llaç.

Kjo teknikë ndërtimi parahistorike, e cila është ende në përdorim për të restauruar trulli-t sot, nuk përdor një material ranor (si çimento ose suva) të përzier me ujë për të ngjitur gurët së bashku.

Në vend të kësaj, ndërtuesi mbështetet në aftësinë e tij për të mbledhur gurët në mënyrë të tillë që të formojë një strukturë të qëndrueshme.

Një mjeshtër i ndërtimit të tyre, do të mbikëqyrte inxhinierinë dhe ndërtimin e këtyre strehimoreve, të cilat filluan me fabrikimin e një sterne nën dysheme nga gurët e mbledhur në fushat e afërta.

Më pas, duke përdorur gurë gëlqerorë lokalë të gërmuar në vend, së bashku me dheun dhe ujin, ai ndërtoi bazën me mure me dy fletë (ku një hapësirë ajrore është midis mureve të brendshme dhe të jashtme) që lejuan strukturën të qëndronte e freskët në muajt e ngrohtë dhe të izolonte atë në dimër.

Me kalimin e kohës, muret e brendshme dhe të jashtme u zbardhën me gëlqere për të parandaluar infektimin nga insektet.

Për të mbështetur çatinë konike, mjeshtri fillimisht vendosi katër blloqe kryesore në qoshet e sipërme të bazës.

Më pas, ai do të ndërtonte kupolën tre-pjesëshe, të përbërë nga një shtresë e brendshme e bërë nga gurë mbështetës në formë pyke, ndjekur nga mbushësi izolues dhe një shtresë e jashtme pllakash gëlqerore për të lehtësuar kullimin e ujit.

Legjenda thotë se ndërtimi pa llaç i këtyre kasolleve shërbeu gjithashtu për një qëllim të zgjuar.

Ferdinand l, sundimtari i Mbretërisë së Napolit (1458-1494), i dha familjes Acquaviva një çiflig i pyllëzuar – të quajtur përfundimisht Alberobello – i jepte si shpërblim për luftimet në kryqëzata.

Familja lejoi grupe të vogla të vendoseshin atje për të punuar tokën në këmbim të disa privilegjeve.

Megjithatë, meqenëse feudalët duhej të paguanin taksa mbi vendbanimet, familja Acquaviva urdhëroi punëtorët të ndërtonin strehimoret e tyre.

Në këtë mënyrë, fshatarët mund të rrëzonin banesat e tyre përpara se të vinin taksambledhësit e mbretit dhe t’i rindërtonin shpejt pasi të largoheshin.

Me kalimin e kohës, ky vendbanim u zgjerua dhe, nga fundi i mesit të shekullit të XVI-të, rreth 40 trulli mbuluan zonën që formon rrethet e sotme të Rione Monti dhe Rione Aja Piccola.

Vendbanimi vazhdoi të lulëzonte gjatë shekujve dhe popullsia në rritje vazhdoi të ndërtonte këto banesa të stilit rajonal.

Teksa shumica e tyre ishin struktura njëkatëshe, ndërtesa që strehon muzeun Trullo Sovrano në Alberobello është një shembull i rrallë i një trulli me një dysheme të ngritur që arrihet nga një shkallë murature.

Krahu i majtë i muzeut përfaqëson ndërtesën origjinale që daton në fillim të viteve 1600. Shtesa u ndërtua në mesin e viteve 1700 për një prift, i cili strehoi punonjësit e tij në trulli-t përreth.

Në Via Monte Pertica, jo shumë larg muzeut, shumica e tyre kanë porta të harkuara, duke përfshirë një dyqan që shet mallra tradicionale dhe një tjetër të zbukuruar me vegla të lashta ferme.

Duke vazhduar rrugën me kalldrëm drejt kishës së shekullit të XX-të, Chiesa di Sant’Antonio, disa trulli kanë simbole të bardha në çatitë e tyre konike.

Sipas UNESCO-s, këto shenja të hirit të bardhë kanë rëndësi mitologjike ose fetare.

Për shkak se trulli-t e Alberobello-s konsiderohen unike dhe jetike për trashëgiminë kulturore të rajonit, Italia i ka mbrojtur ato që nga viti 1909, kur vendi i caktoi si monumente trashëgimie.

Sot, është e paligjshme prishja, rindërtimi ose shtimi i dyshemeve në to, si dhe ndërtimi i një imitimi.

Marrë nga “BBC”, përshtatur për “Albanian Post”.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore