Shqipëria kryeson takimin “Armeni – Azerbajxhan” në Këshillin e Sigurimit pas përshkallëzimit në Nagorno-Karabakh

Ministri për Evropën dhe Punët e Jashtme të Shqipërisë, Igli Hasani, në cilësinë e Presidentit të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, ka kryesuar të enjten e 21 shtatorit takimin “Armeni – Azerbajxhan” në të cilën u trajtua përshkallëzimi i fundit ushtarak në rajonin e Nagorno-Karabakh’ut.

Lajmi u bë i ditur nga diplomacia shqiptare, duke cituar njoftimin zyrtar për shtyp.

Hasani theksoi fillimisht se raportimet për përplasje ushtarake, me pasojë humbje në jetë njerëzish ishin shqetësuese.

“Kemi ndjekur me interes zhvillimet e fundit në terren. Argumentet e paraqitura nga palët ndryshojnë shumë. Azerbajxhani pretendon se Armenia po organizonte akte armiqësore ndërsa Armenia vlerëson se ky ishte një sulm ushtarak në shkallë të gjerë kundër popullsisë civile”, u shpreh në vijim kryediplomati shqiptar.

Sipas tij, këto konfirmojnë brishtësinë ekstreme të situatës dhe mosbesimin e madh mes palëve.

Autoritetet shqiptare përsëritën thirrjen që të mbahet prioritet mbrojtja e civilëve dhe ruajtja e zonave të banuara.

Kjo, pavarësisht sa komplekse mund të jenë problemet, konfrontimi ushtarak nuk është zgjidhja.

“Ne bëjmë thirrje për përmbajtje, qetësi, paqe dhe dialog. Përshëndesim arritjen e marrëveshjes së armëpushimit për të ndaluar veprimet ushtarake. Të dyja palët duhet t’i përmbahen kësaj marrëveshjeje dhe të shmangin çdo përshkallëzim të mëtejshëm”, shtoi zyrtari shqiptar.

Në vijm të fjalës së tij, Hasani ravijëzoi mbështetjen ndaj përpjekjeve Armeni-Azerbajxhan për të arritur një paqe të qëndrueshme dhe kërkoi që të intensifikohet procesi i normalizimit.

“Negociatat për një traktat paqeje duhet të vijojnë. Inkurajues fakti që udhëheqësit e dy vendeve kanë rikonfirmuar publikisht angazhimin e tyre ndaj Deklaratës së Almatit. Respektimi i ndërsjellë i sovranitetit dhe integritetit territorial, bazë solide për të trajtuar dhe zgjidhur mosmarrëveshjet”, shtoi ministri i MEPJ-jsë.

Ndërtimi i situatës

Forcat separatiste armene në Nagorno-Karabakh ranë dakord më 20 shtator me kushtet e një armëpushimi të propozuar nga paqeruajtësit rusë, pasi pësuan një sërë pengesash në fushën e betejës në duart e forcave të Azerbajxhanit.

Njoftimi i papritur të mërkurën duket se do të shmangë përshkallëzimin e mëtejshëm të konfliktit, i cili thuhet se mori 32 jetë dhe qindra të plagosur brenda 24 orëve, megjithëse perspektiva e një paqeje më afatgjatë mbetet e pasigurt.

Azerbajxhani filloi operacionin e tij “antiterorist” në Nagorno-Karabakh të martën, pasi disa prej trupave të tij dyshohet se u vranë nga separatistë të armatosur dashamirës të Armenisë.

Karabaku njihet ndërkombëtarisht si pjesë e Azerbajxhanit, megjithëse 120 mijë armenë etnikë jetojnë dhe dominojnë rajonin.

Kryeministri armen, Nikol Pashinyan, kishte akuzuar më herët Azerbajxhanin se po përpiqej të provokonte një luftë midis dy vendeve fqinje që janë të dy aleatë të Rusisë.

Çfarë është përfshin marrëveshje e fundit e armëpushimit?

Forcat separatiste armene thanë se Azerbajxhani kishte thyer linjat e tyre dhe kishte kapur një numër lartësish dhe nyje strategjike rrugore.

Në rrethana të tilla, “Republika (e vetëquajtur) e Artsakh’ut” tha se nuk kishte zgjidhje tjetër veçse të pushonte armiqësitë.

Ministria e Mbrojtjes e Azerbajxhanit tha gjithashtu se forcat armene në Karabakh kishin rënë dakord të “ulnin armët, të braktisnin pozicionet luftarake dhe postet ushtarake dhe të çarmatoseshin plotësisht”.

Kjo, duke shtuar se të gjitha armët dhe pajisjet e rënda po i dorëzoheshin ushtrisë së Azerbajxhanit.

Baku zyrtar kishte kërkuar që autoritetet politike separatiste në Karabak të shpërndaheshin përpara se të zhvillohen bisedime për të ardhmen e rajonit, të cilin Azerbajxhani dëshiron ta integrojë plotësisht.

Ministria e Mbrojtjes e Rusisë tha se armëpushimi do të zbatohet në koordinim me paqeruajtësit rusë. Pashinyan i Armenisë tha se Jerevani nuk ishte i përfshirë në përgatitjen e tekstit të armëpushimit.

“Shpresojmë që përshkallëzimi ushtarak nuk do të vazhdojë, sepse, në kushtet aktuale, është shumë e rëndësishme të sigurohet stabiliteti dhe të ndalohen veprimet luftarake”, tha Pashinyan në një fjalim televiziv drejtuar armenëve.

Ai gjithashtu vuri në dukje se Armenia nuk ka pasur trupa në Karabakh që nga gushti 2021.

Cila është origjina e konfliktit të Nagorno-Karabakh?

Konflikti midis Azerbajxhanit dhe Armenisë për Nagorno-Karabakh ka vazhduar për dekada.

E komplikuar çështjen janë tensionet shekullore midis armenëve të krishterë dhe azerëve myslimanë turq.

Të dy vendet zhvilluan një luftë të shkurtër, por brutale mbi këtë zonë, në të cilën u vranë më shumë se 6 mijë njerëz.

Rivalët ish-sovjetikë të Kaukazit janë bllokuar në një mosmarrëveshje me armiqësi në shkallë të gjerë që kanë shpërthyer në vitet 1990 dhe në 2020.

Konflikti i fundit në shkallë të gjerë në Nagorno-Karabakh zgjati për gjashtë javë në vitin 2020 përpara një armëpushimi të ndërmjetësuar nga Rusia.

Armëpushimi bëri që Armenia të lëshonte pjesë të territorit që kishte kontrolluar që nga vitet 1990, por rreth 120 mijë armenë etnikë ende e quajnë këtë zonë si atdheun e tyre brenda territorit të njohur ndërkombëtarisht të Azerbajxhanit.

Armenët etnikë që jetojnë në zonë kanë akses në Armeni përmes Korridorit të Laçinit.

Cila është pjesa e Korridorit të Laçinit në konflikt?

Korridori i Laçinit është autostrada e vetme që lidh Armeninë dhe Nagorno-Karabakun malor që është shtëpia e rreth 120 mijë armenëve etnikë.

Rruga kontrollohet nga paqeruajtësit rusë që nga viti 2020.

Në mesin e dhjetorit të vitit 2022, Armenia akuzoi Azerbajxhanin për bllokimin e autostradës, duke ndërprerë kështu aksesin e drejtpërdrejtë të Jerevanit ndaj armenëve etnikë.

Aktivistët e Azerbajxhanit, megjithatë, pohojnë se armenët etnikë ishin të përfshirë në shfrytëzimin e paligjshëm të burimeve natyrore të zonës, duke nxitur bllokadën.

Sipas raporteve dhe të dhënave, rajoni i Nagorno-Karabakut është shtëpia e burimeve të ndryshme natyrore, ndër të cilat janë minerale të tilla si mineralet e metaleve me ngjyra dhe ari me vlerë miliarda dollarë, duke e bërë zonën shumë të diskutueshme.

Pse është i rëndësishëm Kaukazi i Jugut?

Zhvillimet rreth Nagorno-Karabakh mund të ndryshojnë ekuilibrin gjeopolitik në Kaukazin e Jugut, ku Azerbajxhani është një prodhues i madh i energjisë.

Rajoni është i kryqëzuar me tubacione nafte dhe gazi, megjithëse asnjëra nuk është në afërsi të vetë Nagorno-Karabakut dhe çdo konflikt midis Azerbajxhanit dhe Armenisë mund të ketë pasoja të mëdha përtej rajonit.

Rruga kryesore e Azerbajxhanit për eksportet e naftës është tubacioni Baku-Tbilisi-Cejhan (BTC), i cili përbën rreth 80 për qind të eksporteve të naftës të vendit dhe kalon përmes Gjeorgjisë dhe në brigjet turke të Mesdheut.

Ajo ka një kapacitet prej 1.2 milionë fuçi në ditë ose më shumë se një për qind të furnizimeve globale të naftës.

Azerbajxhani gjithashtu eksporton naftë përmes Rusisë përmes tubacionit Baku-Novorossiysk dhe përmes Gjeorgjisë me hekurudhë, si dhe një tubacion nga Baku në Supsa në Gjeorgji.

Azerbajxhani gjithashtu eksporton gaz në Evropë. Prodhimi i gazit nga fushat e tij Azeri-Chirag-Guneshli (ACG) arriti në 13.4 miliardë metra kub (bcm) në vitin 2022, ndërsa 25.2 bcm u prodhua nga projekti i gazit Shah Deniz, ku BP udhëheq një konsorcium ndërkombëtar.

Azerbajxhani eksportoi 6.6 bcm gaz natyror në Evropë në periudhën janar-korrik.

Ndërkohë, Armenia është shtëpia e termocentralit bërthamor të Metsamorit, i cili tashmë ndodhet në një situatë të pasigurt për shkak të rrezikut nga tërmeti.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.