Shpëtim Selmani dhe mesazhi për një të ardhme pa urrejtje në Kosovë

Ajo e Ballkanit është një e kaluar që duket se nuk kalon kurrë.

Përderisa ende nuk janë shuar jehona e konfliktit në Kosovë, e cila përfundoi shekullin e 20-të në mënyrën më të keqe të mundshme, ka nga ata që me atë barrë të tmerrshme janë detyruar të rriten dhe të maturohen.

Kështu e nis përshkrimin e saj gazeta italiane “Avvenire” për shkrimtarin dhe aktorin kosovar Shpëtim Selmani, i cili e cilëson veten si “biri i asaj lufte” kur ishte vetëm dymbëdhjetë vjeç.

Duke u rritur ai u përpoq ta ripunonte atë përvojë edhe me ndihmën e letërsisë dhe teatrit, vijon botimi italian.

Por ai pranon se nuk mundi.

“Unë ende nuk kam bërë paqe me të kaluarën time. Shpresoj që të paktën të pajtohem me të ardhmen”, rrëfen ai në një intervistë që përkon me përurimin e librit “Balada e Buburrecit” në Itali.

Në këtë vepër, Selmani thur përditshmërinë e tij si shkrimtar, aktor, baba dhe bashkëshort me dhunën e historisë.

I lindur në Prishtinë në vitin 1986, fitues i çmimit të Bashkimit Evropian për letërsi në vitin 2020, Selmani është autor i veprave në prozë dhe poezi të përkthyera tashmë në shumë gjuhë, në të cilat është përpjekur të reflektojë mbi dhimbjen dhe poshtërimin e pësuar gjatë luftës nga familja dhe populli i tij.

Ai është buburrec në titull, “i vogël por plot krenari dhe me dinjitet të thellë”, thekson ai, duke argumentuar se “të gjitha konfliktet shpërthejnë aty ku nuk ka njohuri, as mirëkuptim ndaj kombeve të vogla”.

Me një gjuhë të papërpunuar që herë pas here i lë vendin lirikave të papritura (dhe mund të kujtojë atë të një shkrimtari tjetër me origjinë ballkanike, boshnjakut Aleksandër Hemon), Selmani rindërton përvojën e tij, emocionet që ka përjetuar vitet e fundit dhe këndvështrimin e tij për jetën përmes një serie paragrafësh të shkurtër autobiografik.

Ai rendit histori, kujtime dhe anekdota si copa mozaiku, në përpjekje për të rindërtuar shpirtin e tij të dhunuar dhe për t’u përballur me të kaluarën e tij.

Traumat e tij personale, vështirësitë e pasluftës, rindërtimi i vendit të tij.

Deri në realitetin e sotëm të një vendi që ende sheh ndarje të thella ndërmjet serbëve dhe shqiptarëve, politikanë të korruptuar dhe biznesmenë të paskrupullt.

Letërsia, megjithatë, mund të jetë një kundërhelm për shumë të këqija, siç shpjegon ai në një pjesë qendrore të librit, kushtuar takimit të tij me një shkrimtar të ri serb, që synon të mohojë gjenocidin e Srebrenicës.

Intervista e plotë e Selmanit për të përditshmen italiane “Avvenire”:

A mund të jetë letërsia gjithashtu një mjet për të luftuar mohimin dhe revizionizmin?

Unë do të thosha po. Në fakt, mendoj se duhet të jetë një nga arsyet kryesore të ekzistencës së saj. Një letërsi e vërtetë duhet të jetë e rafinuar, origjinale, autentike. Dhe shërbeji gjithmonë të mirës. Nuk mund dhe nuk duhet të ketë nevojë të gënjejë, të përhapë urrejtje apo propagandë. Mund të jetë vërtet ilaçi kundër shumë të këqijave të botës, për shembull duke inkurajuar një reflektim mbi identitetet kolektive, edhe nëse jetojmë brenda një kutie të madhe politike, në të cilën letërsia është si një vend i humbur, në kërkim të funksionit të saj të vërtetë. Në një epokë si kjo e sotmja, në të cilën identitetet personale mund të jenë gjithashtu fluide, identiteti kombëtar është gjithnjë e më i fortë. Dhe nga kjo lindin shumë nga problemet e botës. Letërsia e vërtetë përkundrazi përbëhet nga identitete universale dhe është pikërisht për këtë arsye që shpesh politika përplaset me letërsinë. Gjithashtu mendoj se ka një vijë shumë të hollë mes letërsisë dhe jetës. Sepse gjithçka që jetohet është letërsi.

Cilat janë elementet kryesore të frymëzimit për veprat tuaja?

Kam shumë, duke filluar nga jeta ime, nga vendi ku jetoj. Dhe gjithashtu nga identitetet tona. Shumë gjëra në jetë janë harmonike në kaosin e tyre dhe ndonjëherë është e vështirë t’i kuptosh ato. Popujt, për shembull, janë entitete shumë komplekse. Nuk më pëlqen aspak që njerëzit janë të lumtur për shkak të fuqisë së tyre. Një temë shumë e rëndësishme në veprën time letrare është edhe dashuria. Por jeta më jep shumë njohuri për të cilat jam gati të flas sinqerisht, aq sa mundem.

A nuk ia dole të bëje paqe me të shkuarën edhe me ndihmën e letërsisë?

Fatkeqësisht jo. Përvoja e luftës, të cilën e kam pasur si fëmijë, përcaktoi shumë nga perceptimet e mia si i rritur. Ne ende po luftojmë për të gjetur paqen, por ende duket shumë e vështirë sepse jemi një shtet i vogël dhe jemi të manipuluar nga pushteti politik. Ne nuk mund të ndërtojmë të ardhmen tonë pa mbështetjen e shteteve të fuqishme. Disa narrativa politike kanë filluar të flasin përsëri për luftën dhe është vërtet absurde që qeniet njerëzore mund të mendojnë ende ekzistencën e diçkaje që është thellësisht primitive dhe marrëzi. Mund të arrij të bëj paqe të paktën me të ardhmen. Po, mendoj se kjo është thelbësore. Çfarë do të thotë për ju t’i rezistoni luftës? Bëhu një fanatik i paqes. Kufijtë e urrejtjes. Të dashurosh njerëzit. Për t’i respektuar. Për të mbrojtur dashurinë. Mendoni për botën si shtëpinë tonë. Kuptoni të tjerët dhe kundërshtoni gjithmonë ata liderë politikë që janë në gjendje vetëm të shkatërrojnë.

Çfarë është të shkruarit për ju?

Ishte një mënyrë për të qëndruar gjallë. Por e kam shumë të vështirë të shpjegoj se çfarë është në të vërtetë për mua. Të shkruarit ka qenë gjithmonë një mënyrë për të komunikuar me veten. Është një mënyrë për të mbajtur veten nën kontroll, për të kuptuar veten. Unë ende nuk e kuptoj pse e bëj këtë. Është si një lloj vetë-riparimi. Por edhe një sëmundje, një impuls fëminor, diçka që kam nevojë.

Cilat janë ndjenjat tuaja kur shihni përleshjet e fundit në veri të Kosovës? A është një lloj historie që nuk përfundon kurrë?

Një ndjenjë mosbesimi. Është çmenduri që pas kaq shumë vitesh e gjithë kjo urrejtje ekziston ende. Historia nuk na ka mësuar asgjë. Por njerëzit e thjeshtë janë vërtet shumë të lodhur dhe të ngopur me patriotizëm, propagandë, kërcënime, gjak. Ne të gjithë duhet të bëjmë pjesën tonë për të krijuar një të ardhme pa urrejtje.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.