Me qëllim të promovimit të bashkëjetesës dhe tolerancës mes shqiptarëve dhe serbëve, u promovua përmbledhja me pjesëza nga intervistat e arkitektit, urbanistit, urbanologut, idealistit, profesorit Bogdan Bogdanoviç, nën titullin “Sërbia tjetër”.
arkitektit Bogdanoviç, në këtë vepër flet mbi shkeljet brutale të të drejtave të shqiptarëve në Kosovë gjatë viteve të ’90-ta. Ai shpalos mendime mbi pavarësinë e Kosovës dhe raportet e saj me Serbinë, por edhe mbi raportet shqiptaro-serbe përgjithësisht.
Në kuadër të festivalit “Mirëdita – Dobar dan” që mbahet për nder të aktorit Bekim Fehmiu, flet arkitekti kosovarë Arber Sadiku, ku shpjegon se sa me shumë entuziazëm e kishte pritë librin e Bogdanoviç.
“Duke qenë dikush që edukimin e personal dhe rrjedhimisht, edhe një pjesë të jetës, e ndan në mes këtyre dy hapësirave një gjë e tillë s’ka si të mos më gëzonte dhe rrjedhimisht të më ikte pa qenë i pranishëm në një ngjarje si kjo”.
“Pavarësisht se isha interesuar për librin që në çastin që ishte lajmëruar se do të dilte në shtyp, nuk kisha arritur ta gjeja atë deri në ditën e promovimit”, shtoi Sadiku.
Ai tregon mënyrën se si i kishte rënë në dorë ajo libër me një format tejet të lezetshëm dhe me modesti, ishin përmbledhë pjesëza nga 16 intervistat e Bogdanoviçit.
Kjo libër ishte prezantuar në tre gjuhë, në shqip, serbisht dhe atë angleze.
“Me t’u kthyer në banesë i lexova edhe njëherë, sepse më interesonte si tingëllonin lexuar përnjëherësh fjalë të thëna nga viti 1989 të botuara në “Valter” të Sarajevës deri tek ato të vitit 2008 të thëna për Notre Europe’s Research Program on European Identity”, thotë ai.
Arkitekti tregon me shumë hollësi se Bogdani ishte kundërshtar regjimit nacionalist, fashist dhe shfarosës të Sllobodan Millosheviçit.
“Ai i kishte dalë në mbrojtje gjithmonë të drejtës së shqiptarëve për trajtim të barabartë me të gjithë popujt tjerë të federatës së dikurshme”.
“Intervistat fillojnë me eksperiencat e tij personale të viteve të tetëdhjeta të përjetuara gjatë kthimit nga Mitrovica e Kosovës për në Beograd me një shofer shqiptar, ku siç shprehet, përjetoi çka do të thotë të qenurit shqiptar në Jugosllavi”.
Tutje ai shpjegon se si Bogdani kishte shqisën e hollë të nuhatjes të së ardhmes së ish Jugosllavisë.
“Se nëse shpejt pushteti i Beogradit nuk do ta ndalonte diskriminimin dhe shtypjen e shqiptarëve në Kosovë, do të rrëshqasim drejt luftës dhe atëherë do të jetë vonë për të pasur Kosovën Republikë brenda Jugosllavisë”, tregon Sadiku.
“Në Ballkan nuk ke nevojë të marrësh anë, atë ta përcaktojnë të tjerët”, thotë Sadiku.
Shqiptarët e Kosovës jo pse e kuptonin mirë filozofinë mbi të cilat ai ishte në mbrojtje të tyre, por thjesht e pranuan atë sepse ishte refuzuar nga pala tjetër (serbët) thotë ai.
“Dikush që lexon vetëm këto copëza intervistash, pa e njohur Bogdanin filozof, idealist, autor të dhjetëra librave mbi urbanologjinë, do e kuptojnë vetëm sipërfaqësisht si dikush që thjesht në një moment, politikisht paska mbajtur anën tonë!”
Sadiku thotë se në dy dekadat e fundit zhvillimi i qyteteve tona është në shpërputhje të plotë me teorinë arkitektonike të Bogdanit.
“Nëse shohim zhvillimin e qyteteve tona në dy dekadat e fundit, lëre që nuk mësojmë asnjë nga urbanizmi i vogël (1958) i tij se si t’i trajtojmë sheshet, si t’i vendosim shtatoret, si të krijojmë marrëdhënie në mes të resë dhe së vjetrës, si ta trajtojmë pejsazhin arkitektonik, etj., por bëjmë krejtësisht të kundërtën, shpesh duke lëvizur në drejtimin më të keq për të cilin ai na kishte paralajmëruar të mos shkonim”.
Bombardimi me artileri tani ka kaluar në bombardim me ndërtesa vend e pa vend duke ia zënë frymën qytetit dhe qytetarëve që jetojnë në të thotë arkitekti Sadiku.
“Se kur dikush nuk mundet ti përshtatet rregullave të urbanitetit më së lehti është ta shfarosë atë!”.
Bogdani iu ka dal në ndihmë duke i mësuar për të ardhmen e qytetit, se nëse e ardhmja nuk do të jetë kozmopolite, pax urbana, atëherë do të jetë barbare.
“Por, pax urbana, nuk mund të arrihet pa detribalizimin dhe denacionalizimin rrënjësor të mendësisë. Duke parë promovimin e përditshëm të lagjeve të kushërinjve të rrethuara me mure mesjetare si lagjet e qytetit të së ardhmes, mbushjen e hapësirave publike me simbole një-nacionale, gumëzhimin e shesheve qendrore nga muzika religjioze, nuk është vështirë të prognozohet as e ardhmja e qytetit”, thotë ai.
Profesori i arkitekturës, Arbër Sadiki, është fitues i “Çmimit Vjetor për Vepër Shkencore në fushën e Trashëgimisë Kulturore”.
