Rrugëtimi i Motrave Qiriazi në vitet ’30 (pjesa e parë)

“Një hap tjetër drejt zhvillimit, ishte nisma që motra ime e vogël, zonjusha Parashqevi Qiriazi ndërmori me themelimin e shoqërisë së parë të grave. ‘Ylli i mëngjesit’ u hap për iluminimin dhe ngritjen e Shqipërisë”.

“Qindra gra të etura për të mësuar që të lexojnë dhe të shkruajnë gjuhën e tyre amtare u bashkuan me shoqërinë. Përveç kësaj, shoqëria ofronte leksione javore”.

“Temat ishin ndërtimi i shtëpisë dhe ekonomia e saj. Xhonturqit e mbarë, duke nuhatur themelin nacionalist, paditën zonjushën Qiriazi për kryengritje me qëllim për të shpërndarë klubin, por ata dështua” – Sevasti Qiriazi.

Përjetimet e kohës

Një çerek shekulli kaloi midis kohës në të cilën u formua “Ylli i Mëngjesit” dhe koha në të cilën Sevasti Qiriazi shkroi kujtimet e saj (të pabotuara) “Një luftë për të emancipuar bijat e shqiponjës”.

Nacionalizimi i arsimit në vitin 1933 kishte për qëllim t’i kundërvihej avancimit italian. Ndërsa Qiriazët kundërshtuan zgjerimin italian në fund të Luftës së Parë Botërore, kjo gjë i theu zemrën Sevastisë.

Shkolla e saj për vajza u mbyll dhe dyzet viteve të shërbimit të saj publik papritmas iu erdhi fundi. Ajo nuk ishte më mësuese!

Sidoqoftë, dy mediume pasqyruese mbetën të hapura: shkrimi dhe Shqiptarja (Gruaja Shqiptare) – shoqëria për gratë e shtetëzuara në 1928.

Ashtu e hidhëruar dhe e tradhtuar, Qiriazi donte të tregonte historinë e saj. Ajo do ta botonte atë. Kujtimet ishin një mënyrë për të mbushur kohën dhe një formë e shpengimit personal.

Por, gjithashtu, pasqyroi një moment në kohë. Ashtu siç shteti u bë i konsoliduar në periudhën e mesluftës dhe ndërtimi i kombit shqiptar mori hov.

Gratë aktiviste dhe meshkujt burokratë u angazhuan në debate të gjera që adresonin vendet e grave në atë proces. Gjuha që përdorte Qiriazi e reflektonte këtë.

Edukimi dhe ndërtimi i shtëpive u bënë prodhimet leksikore të kolegëve të saj të shoqërisë civile. Debatet e tilla në lidhje me gruan shqiptare filluan nga Revolucioni i Xhonturqëve në 1908.

Edukatorët e Qiriazit hynë në këto debate, mu në pragun e një epoke të re të Liberalizmit kulturor osman dhe decentralizimit politik.

Fuqia e revistës

Në këtë periudhë kohore, kultura e shtypur shqiptare kishte ekzistuar për disa dekada. Megjithatë, hyrja e grave në sferën publike ishte tematikë e re në zhvillim e sipër dhe i tillë ishte edhe feminizmi.

Gjithë e gjithë, gjatë periudhës së mesluftës, ne shihnim katër revista të grave që shfaqnin pikëpamje të ngjashme.

Secila prej tyre përfaqësonte qendrat “historike” të civilizimit shqiptar. Në mënyrë të barabartë morën përsipër detyrën e ngulitjes së përparimit (progresit) dhe qytetnimit (civilizimit) për motrat e tyre në të gjithë vendin.

Të katërta: Grueja Shqyptare (Albanian Woman 1920-1921), Mbleta (The Bee 1921-1922), Shpresa Kombëtare (The National Hope 1922) dhe Shqiptarja (The Albanian Woman 1929-1933), siç tregojnë emrat e tyre, lartësonin gratë shqiptare si qendrore në ndërtimin e kombit.

Qëllimi i tyre i përbashkët ishte që të përcaktonin këtë model të gruas. Ndërsa të katërta këto revista formuan lëvizjen e grave, ndikimi i tyre ndryshonte.

Për sa u mor vesh nga udhëheqësit e lëvizjeve lokale në Shkodër, Vlorë dhe Korçë, audienca e tyre nuk ishte aspak perceptuese ndaj mesazheve të tyre.

Mungesa e fondeve ishte një pengesë e rëndësishme për ta, ndërkaq po aq ishte dhe gjuha. Intelektualët shqiptarë kishin bërë disa premtime për t’i ndihmuar, si mirënjohje për aktivitetin e tyre gjatë luftës, megjithatë pak u shfaq udhës.

Pasi u kthyen në Tiranë në 1921, motrat Qiriazi rifilluan organizimin e grave. Kësaj radhe ishin në një pozitë më të mirë për të përhapur lëvizjen në të gjithë Shqipërinë.

Sot ato konsiderohen si feministet e para shqiptare. Sidoqoftë, ato nuk e përqafuan etiketimin si të tilla në atë kohë.

Në shtypin kombëtar, ku idetë e tyre mund të shpërndaheshin dhe kontrolloheshin njëkohësisht, Sevastia argumentoi për distancën nga feminizmi “Anglophone”, si i papërshtatshëm për nevojat aktuale shoqërore në Shqipëri.

Vijon…

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.