Kultura

Pse rusët po i grabisin muzetë e Ukrainës?


Një parzmore ari e shekullit të katërt para Krishtit, e grabitur nga agjentët rusë. ©: Efrem Lukatsky/AP

“2 mijë vepra arti të vjedhura në Ukrainë” dëshmon dëshirën e presidentit rus, Vladimir Putin, për të fshirë historinë e një kombi – si shumë despotë përpara tij.

Sapo filloi pushtimi i Ukrainës nga Rusia, drejtoresha e Muzeut Historik në Melitopol (qytet në juglindje të Ukrainës), Leila Ibrahimova, menjëherë fshehu një grumbull artefaktesh ari që nga Scythia e lashtë.

Mirëpo, disa javë më vonë, atë e rrëmbyen trupat ruse, të cilat i kërkuan që të tregonte se ku gjendej ari i Scythia-it. Ibrahimova refuzoi të bashkëpunonte.

Përballë këtij fakti, rusët rrëmbyen kuratoren e muzeut, Galina Andriivna Kucher.

Nën kërcënimin e armëve, atë e dërguan në muze, ku i kërkuan të tregonte se ku ndodhej koleksioni.

Ajo gjithashtu refuzoi! Vendndodhja e saj, mbetet e panjohur, edhe sot e kësaj dite.

Sipas një raporti mbi vjedhjen në “New York Times”, trupat ruse përfundimisht gjetën grumbullin e arit, i cili daton në shekullin e katërt para Krishtit, i vendosur në bodrumin e muzeut.

Veprat u dërguan në Donetsk, në rajonin e Donbas-it, të kontrolluar nga Rusia, për “siguri”, me drejtorin e sapoinstaluar të kukullave të muzeut, Evgeny Gorlachev, duke deklaruar se artefaktet nuk ishin vetëm për ukrainasit, por “me vlerë të madhe kulturore për të gjithë ish-Bashkimin Sovjetik”.

Fjalët e tij të zgjedhura me kujdes u krijuan për të fshirë trashëgiminë ukrainase të koleksionit dhe për ta zëvendësuar atë me një sovjetike, një që sugjeronte se Ukraina ishte kthyer brenda sferës së ndikimit dhe kontrollit të Rusisë.

Deri më sot, forcat ruse kanë shkaktuar shkatërrimin ose dëmtimin e rëndë të 250 muzeve dhe institucioneve në Ukrainë.

25 piktura, nga artistja e njohur ukrainase, Maria Prymachenko, u dogjën, pasi Muzeu i Historisë në Ivankiv u godit nga një raketë.

Një sallë në muzeun e Arkhip Kuindzhi. ©: AP

Muzeu Arkhip Kuindzhi në qytetin e rrethuar të Mariupolit u dëmtua rëndë nga një sulm ajror që la piktura të ekspozuara ndaj elementeve, të varura në mure mes grumbujve të rrënojave.

Laboratori i Monitorimit të Trashëgimisë Kulturore, i drejtuar nga Muzeu i Historisë Natyrore në Virxhinia në bashkëpunim me Smithsonian, ka regjistruar tashmë më shumë se 110 monumente të shkatërruara nga armët ruse.

Por, përveç shkatërrimit të muzeve dhe galerive, trupat ruse akuzohen se kanë vjedhur rreth 2 mijë vepra arti.

Përveç vjedhjes së arit Scythia në Melitopol, në Mariupol u morën të gjitha një rrotull Torah e shkruar me dorë dhe një ungjill me vlerë të shtypur në Venecia në 1811-ën.

Udhëheqësit autokratë që kapin artin si një mjet, për të rishkruar historinë kulturore të një kombi dhe për të avancuar interesat e tyre, nuk është asgjë e re.

Në vitin 1937, Hitleri konfiskoi 17 mijë vepra arti nga më shumë se 100 muze gjermanë në më pak se një muaj. Disa u shfaqën në ekspozitën e “Artit të Degjeneruar”, por shumë u shkatërruan ose “humbën”.

Napoleoni kishte karroca me kryevepra të dërguara në Paris nga e gjithë Evropa: skulpturat klasike Apollo Belvedere dhe Laocoön nga Italia; Zbritja nga Kryqi i Rubens nga Belgjika.

Mirëpo, këto vjedhje të fundit janë në përputhje me përpjekjet e Putin-it, për të fshirë historinë e pavarur të Ukrainës dhe për të promovuar modelin e tij ekspansionist të një perandorie të re ruse.

Është e qartë se Putin-i e sheh arin Scythia si veçanërisht thelbësor për identitetin kulturor dhe pavarësinë e Ukrainës.

Nuk është hera e parë që ai përpiqet ta përvetësojë për Rusinë.

Në vitin 2014, shembuj të arit Scythia ishin huazuar në muzeun Allard Pierson në Amsterdam.

Muzeu i Mariupolit. ©: AP

Ndërsa Putin pushtoi dhe aneksoi Krimenë, ai i bëri presion Holandës që ta kthente arin. Pasoi një betejë e stërzgjatur ligjore dhe vetëm në tetor 2021 një gjykatës më në fund vendosi se veprat i përkisnin kategorikisht Fondit të Muzeut Shtetëror të Ukrainës dhe jo muzeve të Krimesë të kontrolluara nga Rusia (veprat mbetën në dyqanet e muzeut holandez).

Kur merren parasysh edhe pikturat që u hoqën me forcë nga Mariupoli, shfaqet një model i qartë.

Këto vepra janë zgjedhur për të minuar identitetin kombëtar të Ukrainës. Pikturat e artistëve të Evropës Perëndimore nuk janë shënjestruar, për shembull.

Në vend të kësaj, është vepra e artistëve ukrainas-rus që është vjedhur.

Megjithatë, ka shpresë. Qëndrueshmëria që po tregon Ukraina në luftë pasqyrohet nga përgjigjja e vendit ndaj këtij sulmi paralel kundrejt kulturës së saj.

Në Bienalen e Venecias, ekspozita “This Is Ukraine” ishte e mbushur me artistë, me sloganin e shkruar me dorë të presidentit të Ukrainës, Volodymyr Zelensky “Ne po mbrojmë lirinë tonë” që zbukuronte anën e ndërtesës.

Një nga artistët e përfshirë, Nikita Kadan, krijoi një vepër prej copash metalike të dëmtuara nga lufta, të mbledhura nga Donbas-i, gjatë luftës së 2014-ës dhe sulmit aktual. Të gjithë ukrainasit janë të vetëdijshëm se trashëgimia e tyre është nën sulm të drejtpërdrejtë.

Pjesa e yllit në koleksionin e arit Scythia nga Melitopol është një parzmore. Është një gjysmëhënë e zbukuruar prej ari të përdredhur me tre friza të ndërlikuara. Bagëtitë dhe kuajt, në qendër të jetës së skithëve, kujdesen nga burrat në shtresën e parë, ndërsa në mes është një panel dekorativ me lule dhe tenda.

Paneli i poshtëm, megjithatë, është brutal. Gjashtë grifina me krahë sulmojnë tre kuaj, një personifikimi i shpirtrave të këqij që godasin pa mëshirë. Pavarësisht se janë më të shumtë në numër, kuajt luftojnë, duke u përpjekur të qëndrojnë në këmbë.

Sot mesazhi i parzmores duket çuditërisht tingëllues, teksa Ukraina është dëshmitare e vjedhjes së kryeveprave të saj nga një fqinj që tashmë ka gjak në duart e tij.

Marrë nga “The Guardian”, përshtatur për Albanian Post!

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com


Lajmet kryesore