Paralajmërimi i kryeministrit polak: Lufta në Evropë është një rrezik real, por ne nuk jemi gati

Lufta në Evropë, për herë të parë që nga viti 1945, është një fakt “real”: Ne po rrëshqasim në një fazë “paralufte” me Rusinë.

Donald Tusk flet hapur për këtë – në dritën e kërcënimeve gjithnjë e më të errëta që vijnë nga Moska.

Dhe kryeministri polak paralajmëron se Evropa nuk është ende gati për t’u përballur me një konflikt dhe se në vend të kësaj duhet të përgatitet për këtë eventualitet duke forcuar jashtëzakonisht shumë mbrojtjen e saj, përfshirë diskutimin për eurobondet ose fondet e BEI-së.

Në një intervistë me italianen “La Repubblica” – e para me shtypin ndërkombëtar që kur u rizgjodh kryeministër – Tusk flet për marrëdhëniet e tij me Giorgia Melonin, të ardhmen e Partisë Popullore Evropiane, Trekëndëshin e Vajmarit dhe shpjegon pse Pakti i Bashkimit Evropian për emigrantët “nuk mjafton”.

Më poshtë intervista e përshtatur për Albanian Post

Politikanë, ushtarë dhe ekspertë nga e gjithë Evropa thonë se brenda pak vitesh Rusia mund të sulmojë vendet e NATO-s. A është lufta e pashmangshme?

Është një pyetje që bëhet kudo.

Në mesin e liderëve politikë ose kur jam në vendlindjen time dhe nipërit e mbesat më pyesin nëse ekziston rreziku i luftës.

Nuk dua të tremb askënd, por lufta nuk është më koncept i së shkuarës.

Është e vërtetë, në fakt ka filluar tashmë më shumë se dy vjet më parë.

Më shqetësuesja, çdo skenar është i mundur, fjalë për fjalë.

Është hera e parë që nga viti 1945 që gjendemi në një situatë të tillë.

Kur isha fëmijë ishte një fotografi e varur në një mur në shtëpinë time familjare. Ajo tregonte një plazh plot me njerëz të qeshur. Ishte 31 gusht 1939.

Orë më vonë, pesë kilometra larg, filloi Lufta e Dytë Botërore.

E di që duket shkatërruese, sidomos për më të rinjtë, por duhet të mësohemi mendërisht me ardhjen e një epoke të re. Është epoka e paraluftës. Nuk po e ekzagjeroj. Po bëhet më e dukshme çdo ditë.

Javën e kaluar hapësira ajrore polake u shkel përsëri nga një raketë ruse…

Po, një tjetër incident shqetësues. Kur sulmohet Lviv ose qytete të tjera në Ukrainën perëndimore, zhurma e shpërthimeve dëgjohet edhe në zonën tonë kufitare.

Në Këshillin e fundit Evropian pata një diskutim interesant me kryeministrin spanjoll, Pedro Sanchez.

Ai na kërkoi që të mos përdorim fjalën “luftë” në deklarata. Ai argumentoi se njerëzit nuk duan të ndihen të kërcënuar, gjë që në Spanjë tingëllon abstrakte.

Unë u përgjigja se në pjesën time të Evropës lufta nuk është më një abstraksion dhe se detyra jonë nuk është të diskutojmë, por të veprojmë dhe të përgatitemi për t’u mbrojtur.

Polonia përgatitet duke shpenzuar 4% të PBB-së për mbrojtjen.

Ne duhet të jemi gati. Evropa ka ende një rrugë të gjatë për të bërë. Fatmirësisht ka një revolucion të vërtetë në mentalitetin evropian.

Kur isha kryeministër i parë (2007-2011), askush përveç shteteve baltike nuk i kushtoi vëmendje paralajmërimeve të mia se Rusia mund të ishte një kërcënim. Një mundësi që gjithmonë është hedhur poshtë.

Në 2008-2009, një komunitet evropian i sigurisë ishte ende duke u diskutuar nga Lisbona në Vladivostok.

Kur thashë se Rusia ishte një problem për Evropën, jo një partner, njerëzit ngritën supet: por sigurisht, ai është polak, ai është rusofob.

Tani nuk ndjej kënaqësi të veçantë duke vëzhguar ndryshimet që po ndodhin në të gjitha kryeqytetet evropiane. Më e rëndësishmja është që askush të mos e vërë në dyshim nevojën për një mbrojtje të përbashkët.

Ukraina, tashmë në vitin e tretë të konfliktit, po kalon një periudhë të vështirë. Çfarë do të ndodhte nëse do të humbiste luftën?

Qëllimi ynë kryesor duhet të jetë mbrojtja e Ukrainës nga pushtimi rus dhe ruajtja e pavarësisë dhe integritetit të saj.

Fati i Ukrainës është mbi të gjitha në duart tona. Nuk i referohem vetëm Polonisë apo BE-së, por gjithë Perëndimit.

Situata e saj sot është shumë më e vështirë se ajo e një viti më parë, por edhe shumë më e mirë se në fillim të luftës, kur ushtarët e Putinit ishin në periferi të Kievit.

Ne do të duhet ta konsiderojmë luftën në Ukrainë në një perspektivë afatgjatë. Kjo do të sjellë përgjegjësi gjithnjë e më të reja për vendet evropiane. Është në interesin tonë ta mbajmë Ukrainën në gjendjen më të mirë të mundshme. Në Poloni të gjithë e dinë këtë, as që diskutohet.

Dhe kjo nuk është e dhënë: ne kishim një të kaluar shumë të vështirë me Ukrainën.

Ajo që ka ndodhur tani mes popujve tanë – ky solidaritet i padiskutueshëm – është një mrekulli. Dua ta ruaj këtë ndjenjë, edhe nëse nuk është e lehtë.

Sidomos tani që fermerët polakë dhe shoferët e kamionëve po protestojnë…

Momentet më të trishtuara të karrierës sime politike janë ato kur duhet të jem i ashpër me miqtë tanë ukrainas.

Unë jam ndoshta politikani më pro-ukrainas në Evropë, por duhet të kujdesem për qytetarët e mi.

Si kryeministër polak, unë duhet të mbroj interesat themelore të Polonisë.

Në këtë rast nuk bëhet fjalë për një grup të vogël shoqëror, por për rreth gjysmë milioni fermerë dhe familjarë të tyre.

Nëse kësaj i shtojmë edhe kompanitë e kamionëve, çështja ka të bëjë me interesat e miliona qytetarëve polakë, të cilët kërcënohen nga liberalizimi i tregtisë ndërmjet Ukrainës dhe BE-së.

Kërkimi për një zgjidhje për këtë problem po më merr shumë kohë.

Polakët po paguajnë një çmim të lartë. Askush nuk mund të krahasohet me Poloninë kur bëhet fjalë për mbështetjen e Ukrainës.

Nëse krahasoni statistikat e municioneve të dërguara në Ukrainë, pajisjeve ushtarake – ndonjëherë harroni se në javët e para të luftës ne dhuruam 300 tanke: praktikisht gjithçka që kishim.

Si zgjidhet ky problem?

Ne duam të ndihmojmë Ukrainën sa më shumë që të jetë e mundur. Por në Këshillin e fundit Evropian unë argumentova se ideja e tregtisë së lirë me Ukrainën duhet të rimendohet.

Mendoj se kam bindur Francën, Italinë dhe Austrinë. Unë dua një marrëveshje të drejtë me Ukrainën në këtë pikë, dua të gjej një emërues minimal të përbashkët që merr parasysh interesat e Ukrainës, Polonisë dhe BE-së.

Ju u ftuat në Shtëpinë e Bardhë javët e fundit, më pas fluturuat në Berlin për të takuar kancelarin Olaf Scholz dhe presidentin Macron. Çfarë mesazhi keni sjellë nga Shtetet e Bashkuara?

Mesazhi është se, pavarësisht se kush i fiton zgjedhjet amerikane, qoftë Joe Biden apo Donald Trump, është Evropa ajo që duhet të bëjë më shumë në mbrojtje.

Jo për të arritur autonomi ushtarake përballë Shteteve të Bashkuara apo për të krijuar struktura paralele me NATO-n, por për të shfrytëzuar më mirë potencialin tonë, aftësitë tona dhe forcën tonë.

Ne do të jemi një partner më tërheqës për Shtetet e Bashkuara nëse jemi më të vetë-mjaftueshëm në mbrojtje.

Çfarë do të thotë konkretisht?

Sinqerisht, edhe nëse Trump fiton, Evropa do të duhet të jetë më aktive në promovimin e lidhjeve transatlantike, sepse ato janë mënyra e vetme përgjegjëse për të mbrojtur veten nga Rusia dhe autokracitë e tjera.

Ekziston një mendim i përhapur dhe i gabuar sipas të cilit Evropa, për të qenë aleate besnike e Shteteve të Bashkuara, duhet të heqë dorë nga çdo ambicie ushtarake.

Një tjetër keqkuptim sugjeron që, për shkak të politikave të Trump ose ndjenjave antiamerikane në disa vende evropiane, ne duhet të thyejmë aleancën tonë ushtarake me Shtetet e Bashkuara.

Për mendimin tim, ne kemi nevojë për një aleancë të fortë me Amerikën, por në të njëjtën kohë duhet të jemi të pavarur dhe të vetëmjaftueshëm në mbrojtje.

Ju thoni se Evropa duhet të shpenzojë më shumë për mbrojtjen. Por si mund të financohet kjo përpjekje e përbashkët?

Nuk ka asnjë arsye pse evropianët nuk duhet të respektojnë një parim themelor dhe të shpenzojnë të paktën 2% të PBB-së për mbrojtje.

Pika e nisjes është kjo. Unë mund të kuptoj se jo të gjitha vendet duan të adoptojnë modelin polak.

Ne shpenzojmë 4%, por është gjithashtu e vërtetë se situata jonë e sigurisë është më komplekse se ajo e Spanjës apo e Italisë.

Megjithatë, 2% e PBB-së duhet të konsiderohet një domosdoshmëri.

Nuk e kuptoj askënd që dëshiron ta vërë në dyshim këtë.

Mund të diskutojmë për eurobondet e mbrojtjes dhe përfshirjen më të madhe të Bankës Evropiane të Investimeve (EIB). Por ne duhet të shpenzojmë sa më shumë që të jetë e mundur për të blerë pajisje dhe municione për Ukrainën, sepse po përjetojmë momentin më kritik që nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore.

Rusia nuk mund të krahasohet seriozisht me BE-në.

Ne duhet të fillojmë të përfitojmë nga ky avantazh.

Dhe ne duhet të flasim për investime të reja për të blerë gjithçka që është në treg për t’i dërguar në Ukrainë në vështirësi.

E keni fjalën për planin çek për të blerë municion për Ukrainën edhe jashtë Evropës?

Ushtarët ukrainas nuk u intereson nëse raketat që ata lëshojnë vijnë nga Afrika apo Azia.

Më duhej të bindja partnerët tanë, duke filluar nga Franca, që të mos bllokonin marrëveshjen për blerjen e pajisjeve jashtë Evropës.

80% e 100 miliardë eurove të shpenzuara nga BE-ja për pajisje dhe municione shkuan për furnizuesit jashtë Evropës.

Dhe 60 miliardë për Shtetet e Bashkuara.

Por për fat të mirë presidenti Macron ka ndryshuar pozicionin e tij dhe ne mund të shpenzojmë edhe jashtë Evropës.

A nuk keni frikë se Putini do të përdorë sulmin në Bashkinë e Crocus pranë Moskës, ku u vranë më shumë se njëqind njerëz, si pretekst për të përshkallëzuar luftën në Ukrainë?

Historia na mëson se Putini i përdor këto tragjedi për qëllimet e tij. Le të kujtojmë se çfarë ndodhi pas sulmit në teatrin e Dubrovkës apo shkollën e Beslanit.

Putin tashmë ka filluar të fajësojë Ukrainën për organizimin e sulmit, pa dhënë asnjë provë për këtë. Me sa duket, ajo duhet të justifikojë sulmet gjithnjë e më të dhunshme kundër objektivave civile në Ukrainë.

Të hënën e kaluar, Rusia goditi Kievin në mes të ditës për herë të parë me raketa hipersonike.

Le të kthehemi te Bashkimi Evropian. Çfarë roli ka aktualisht për BE-në Trekëndëshi i Vajmarit? Dhe Polonia për Trekëndëshin?

Gjëja më e rëndësishme për sigurinë e Evropës është mirëkuptimi dhe bashkëpunimi midis Francës, Gjermanisë dhe Polonisë në fushën e mbrojtjes.

Polonia, falë pozicionit të saj gjeografik dhe aktivizmit të saj në zonë, mund të luajë një rol shumë konstruktiv.

Ka formate të ndryshme në BE.

Kur u bëra kryeministër, nisma ime e parë ishte rinovimi i marrëdhënieve me vendet nordike, veçanërisht me Suedinë dhe Finlandën kur u bashkuan me NATO-n.

Për sa i përket solidaritetit për çështjet e sigurisë, është një format jashtëzakonisht premtues. Dhe tani Po përpiqem të përmirësoj marrëdhëniet me kolegët në grupin e Vishegradit.

Edhe me Viktor Orbanin?

Edhe me të. Mendoj se do të jem në gjendje të gjej argumente për të bindur Orbanin që të bashkëpunojë më shumë për të mbështetur Ukrainën.

Dhe unë po përpiqem të bëj të njëjtën gjë me Sllovakinë.

Kryeministri Robert Fico është një politikan shumë pragmatik.

Dhe pas ndryshimit të qeverisë, Polonia është e pajisur më mirë për të luajtur një rol pozitiv në rajon.

Për më tepër, si vendi më i madh, ai mund të ndihmojë në përmirësimin e bashkëpunimit midis Berlinit dhe Parisit dhe rajonit në tërësi.

Nëse trekëndëshi i Vajmarit funksionon, ne do të jemi në gjendje të formulojmë propozime të përbashkëta për mbrojtjen që vendet e tjera do të pranojnë.

Në fund të fundit, Trekëndëshi i Vajmarit përfaqëson më shumë se 40% të popullsisë së BE-së.

Megjithatë, pas takimit të fundit me Macron dhe Scholz, zëra të acaruar u ngritën në Evropë. Kryeministrja italiane Georgia Meloni ishte e mërzitur që nuk ishte e ftuar, pavarësisht se vendi i saj kryeson G7.

Dua të punoj ngushtë me kryeministren Meloni. Ajo ka treguar tashmë se, kur bëhet fjalë për gjeopolitikën dhe interesat e përbashkëta, ajo është më pro-evropiane dhe më e përgjegjshme sesa pritej.

Unë e respektoj atë për këtë, por gjithashtu e kuptoj se sa e vështirë duhet të jetë menaxhimi i brendshëm për të. Do të bëj gjithçka të nevojshme për të zhvilluar marrëdhëniet italo-polake dhe për ta bërë Italinë një lojtar të rëndësishëm në Evropë.

Në frontin e brendshëm, Meloni tregon një fytyrë më autoritare. Ajo sulmon rregullisht gazetarët, redaktorët dhe magjistratët, duke i bërë jehonë ideve të njohura për të, të cilat ngjajnë me strategjitë e qeverive polake të PiS. Megjithatë, në Bruksel flitet gjithnjë e më shumë për një bashkëpunim mes Partisë Popullore Evropiane dhe Melonit.

Unë e njoh Giorgia Melonin për një kohë shumë të shkurtër për të qenë në gjendje të jap një mendim.

Por nga sa dëgjoj të thonë homologët e saj, jo vetëm në PPE, qoftë edhe nga socialistët apo liberalët, është se roli pozitiv i Melonit në Bruksel, në Këshillin Evropian vlerësohet gjerësisht.

Më bëri përshtypje kur e dëgjova të fliste publikisht në mbështetje të Ukrainës. Ajo mbrojti me pasion zgjedhjet pro-ukrainase në Parlamentin italian.

Pas zgjedhjeve të Parlamentit Evropian, a do të ketë sërish një koalicion mes EPP-së, Social Demokratëve dhe Liberalëve, apo Partia Popullore do të bashkohet me të djathtën ekstreme, siç po bën lideri i kristiandemokratëve spanjollë?

Kam një qëndrim të qartë për partitë e ekstremit të djathtë në Poloni.

Por çdo lider demokratik e njeh më mirë situatën në vendin e tij dhe vendos në mënyrë të pavarur se cilën strategji të miratojë.

E djathta ekstreme është pjesë e koalicioneve qeveritare në Suedi, Finlandë, në disa rajone spanjolle dhe mbetet për t’u parë nëse kjo nuk do të ndodhë edhe pas zgjedhjeve në Portugali.

Nëse duam të kuptojmë një aspekt pozitiv, vërej se disa parti të ekstremit të djathtë kanë ndryshuar, falë kësaj.

Pra, a janë të pranueshme aleancat me të djathtën ekstreme?

Do të ishte më mirë që partitë e ekstremit të djathtë të mposhten në zgjedhje, kështu që ne nuk do të na duhej t’i bënim këto pyetje.

Për të qenë efektiv në këtë kuptim, nuk mund të harrosh atë që ndodh në kokat e njerëzve.

Unë besoj se njerëzit e zakonshëm – jo politikanët, jo aktivistët – janë bërë më skeptikë dhe po kërkojnë një qasje më realiste.

A do të thotë kjo se ju dëshironi të rinegocioni Paktin e Migracionit të miratuar nga BE?

Për fat të keq, Pakti nuk është një përgjigje e mirë për problemet me të cilat përballemi në Poloni.

Në pjesën tonë të Evropës, imigrimi ka një fytyrë të ndryshme nga ajo që shihet në Mesdhe.

Këtu nuk është një fenomen spontan.

Qindra mijëra gra ukrainase dhe burrat po ikin spontanisht nga lufta në Poloni dhe ne i kemi pritur pa asnjë kufizim që në fillim.

Por problemi është se sot, edhe një herë, jemi dëshmitarë të një operacioni të orkestruar nga regjimi i Lukashenkos në kufirin me Bjellorusinë.

Si lider i opozitës polake, ju fituat një betejë të pabarabartë me PiS. Çfarë mund të mësojë Evropa nga fitorja e Polonisë ndaj populizmit?

Duhet vendosmëri dhe besim për të fituar, kjo është thelbësore.

Kaczynski dhe miqtë e tij ishin shumë më të dobët nga sa mendohej më parë.

Problemi ishte të bindeshin njerëzit se konceptet e ‘sundimit të ligjit’ ose ‘lirisë’ nuk janë abstraksione, por çështje që kanë të bëjnë me jetën e përditshme.

Kam luftuar për lirinë kur isha njëzet vjeç dhe për fat të keq kemi mësuar se në Poloni, kohët e fundit, duhej një vendosmëri e ngjashme me atë që treguam në luftën kundër komunizmit shtypës.

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.

/Albanianpost.com