“Pakti Aukus për nëndetëset bërthamore mund të ndiqet dhe nga shtete të tjera”

Kreu i mbikëqyrësit bërthamor të Organizatës së Kombeve të Bashkuara ka thënë se shtetet e tjera mund të ndjekin shembullin e Australisë dhe të kërkojnë të ndërtojnë nëndetëse me energji bërthamore, duke ngritur shqetësime serioze dhe ligjore.

Rafael Grossi, drejtori i Përgjithshëm i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA), gjatë një vizite në Uashington tha se ai kishte dërguar një ekip të posaçëm për të parë sigurinë dhe implikimet ligjore të marrëveshjes Aukus të shpallur muajin e kaluar.

Nga kjo marrëveshje SHBA-të dhe Mbretëria e Bashkuar do të ndihmojnë Australinë të ndërtojë një flotë nëndetësesh me energji bërthamore.

Pakti trepalësh ka zemëruar Francën dhe ka shqetësuar Kinën që kur u njoftua nga Uashingtoni, Londra dhe Canberra muajin e kaluar.

Nëse plani zbatohet, do të ishte hera e parë që një shtet me armë jo-bërthamore ka blerë nëndetëse me energji bërthamore.

Ai pasqyron një zonë gri në Traktatin e Mospërhapjes Bërthamore të vitit 1968, e cila lejon që materiali i copëtuar të hiqet nga masat mbrojtëse të IAEA-s për qëllime të tilla.

Procedurat me të cilat agjencia do të sigurojë që karburanti – i hequr nga mbikëqyrja e agjencisë – të mos devijohet për prodhimin e armëve bërthamore, ende nuk janë përpunuar.

“Ne duhet të kemi marrëveshje specifike për t’u siguruar që çdo gjë, që ata marrin nga ana teknologjike ose materiale, është nën masa mbrojtëse”, u tha Grossi gazetarëve të martën.

Ai vijoi më tej duke theksuar se, “duhet të ketë një marrëveshje specifike me IAEA-në. Tani ne duhet të vendosim pikën Is dhe të kalojmë Ts”.

Kjo e fundit, sipas tij, nuk është bërë kurrë më parë dhe është një proces “shumë, shumë i kërkuar”.

Grossi tha se “nuk mund të përjashtohet” që vendet e tjera të përdorin planin Aukus për të ndjekur planet e tyre nëndetëse bërthamore.

Kanadaja dhe Koreja e Jugut kanë menduar të ndërtojnë nëndetëse me energji bërthamore, të cilat mund të qëndrojnë nën ujë më gjatë dhe janë më të qeta se sa homologët e tyre konvencionale.

Brazili, gjithashtu, ka një projekt të vazhdueshëm të nëndetëseve bërthamore.

Ndërkaq Grossi vuri në dukje se Irani informoi IAEA-në në vitin 2018 për qëllimin e tij për të filluar një program shtytës bërthamor detar.

Në një letër drejtuar agjencisë, qeveria iraniane tha se për pesë vitet e para të projektit, asnjë objekt bërthamor nuk do të përfshihej.

Në takimet në New York gjatë Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së muajin e kaluar, zyrtarët iranianë treguan marrëveshjen e Aukus si një precedent për të çuar përpara planet e nëndetëseve bërthamore të vendit.

Grossi tha se një faktor kufizues për kombet e tjera që kërkojnë të imitojnë Australinë ishin sfidat teknike në ndërtimin e një nëndetëseje me motor bërthamor.

Drejtori i përgjithshëm i IAEA-s tha se barra e SHBA-ve dhe Britanisë së Madhe në marrëveshjen e Aukus-it ishte të siguronte që materiali dhe teknologjia bërthamore të transferoheshin në Australi në një mënyrë të sigurt, që nuk ngrinte rreziqe të përhapjes së armëve bërthamore.

Ai tha se çështja ishte ngritur në bisedimet e tij me Sekretarin Amerikan të Shtetit, Antony Blinken, në Uashington këtë javë.

Në përfundim të konferencës për mediat Grossi tha se, “tashmë kam krijuar një grup pune brenda inspektoratit, i përbërë nga inspektorë mbrojtës me përvojë dhe ekspertë ligjorë për ta shqyrtuar këtë”.

Marrë nga The Guardian, përshtatur për Albanian Post!

Shkarkimi dhe publikimi i teksteve nga Albanian Post nuk lejohet pa përmendur burimin. Faleminderit për respektimin e etikës së profesionit të gazetarit.